محمدحسین بابالو: معاملات پلیمرها در روزهای اخیر در بورس کالا و بازار آزاد شرایط آرام و با ثباتی را ایجاد کرده هرچند برای گروه‌های مختلف کالایی وضعیت مشابهی را حاکم نساخته است. خودنمایی مکانیزم بازار در روند عمومی معاملات و تقابل عرضه و تقاضا همچنین انتظار برای اعلام قیمت‌های پایه جدید در کنار نوسان حجم تولید در صنایع پایین دستی مواردی بود که جهت‌گیری این بازار را به سمت تعادلی شکننده ترسیم کرد. به نظر می‌رسد‌ هم‌اکنون بسیاری از فعالان بازار نسبت به دورنمای مبهم قیمت‌ها موضعی انفعالی یا احتیاطی اتخاذ کرده‌اند که این وضعیت در کاهش حجم معاملات بورس کالا خودنمایی می‌کند. به نظر می‌رسد این روند کلی تا اعلام قیمت‌های پایه جدید در هفته آینده ادامه خواهد یافت.

معاملات بورس کالا

معاملات روز گذشته پلیمرها در بورس کالای ایران شرایط نسبتا آرامی را تجربه کرد، هرچند بخش بزرگی از عرضه‌ها به مچینگ وارد شد. با توجه به محدودشدن سقف خرید ماهانه برای برخی گریدها در ماه‌های اخیر، بخشی از تقاضای واسطه‌گری و حتی سفته‌بازی در این بازار محدود شده یعنی عقب‌نشینی آرام تقاضا برای گروه‌های کالایی همچون پلی‌پروپیلن‌های نساجی یا PVC گرید S۶۵ منطقی به نظر می‌رسد، هرچند در مچینگ اوضاع می‌تواند تغییر کند. از سوی دیگر با توجه به انتظار بازار برای اعلام قیمت‌های پایه جدید در هفته آینده در کنار ثبات نسبی قیمت‌های جهانی محصولات پتروشیمی جذابیت خرید تا حدودی کاهش پیدا کرده بود. این موارد در کنار عرضه نسبتا بالای بسیاری از گریدهای پلیمری فضای خوبی را برای خرید فراهم آورده ولی حداقل در داخل تالار و در وقت معین برای معاملات شاهد جذابیت معاملاتی چندانی نبودیم، هرچند بسیاری از کالاها با رقابت مبادله شدند. ضعف نقدینگی در بازار، کاهش نسبی قیمت‌ها در روزهای اخیر در کنار ترس از افت بیشتر نرخ‌های پایه یا قیمت‌های بازار آزاد، ثبات نسبی قیمت‌های جهانی محصولات پتروشیمی در کنار افزایش مجدد قیمت جهانی نفت خام، بی‌تحرکی قیمت دلار در بازار داخلی، کم‌رونق بودن تولید در صنایع پایین‌دستی و وجود عرضه در بازار داخلی با قیمت‌هایی قابل رقابت با بورس کالا مواردی بود که چهره غالب مبادلات در بورس کالا را تحت‌الشعاع قرار داد.

درخصوص ضعف حجم مبادلات باید به تعداد کالاهایی اشاره کرد که با رقابت داد و ستد شده و همچنین رشد قیمت‌های جذابی را تجربه کردند. این ویژگی مهم در نگاه اول از ضعف عرضه‌ها حکایت داشته یعنی برای بسیاری از کالاهای جذاب، عرضه‌ها هرچند به‌صورت سلف جوابگوی تقاضای خریداران نبوده است. در نگاه دوم و با توجه به حجم معامله پلیمرها برای گریدهای مختلف، باید عرضه روزهای اخیر را به دو گروه مختلف یعنی انواع جذاب یا انواعی با جذابیت کمتر تقسیم کرد که می‌تواند یک دوگانگی خاص را در بازار پدید آورد. این وضعیت دوگانه که سال گذشته نیز بارها در بازار تجربه شده است با برخی واقعیت‌های فنی همگام خواهد بود که می‌تواند تمامی بازار را تحت‌الشعاع قرار دهد، یعنی یا از جذابیت گروه اول کاسته یا التهابی جدید را به بازار تزریق کند ولی این بار ممکن است ثبات را برای کل بازار به ارمغان آورد.

هرچند ضعف معاملات در بورس کالا را نمی‌توان رخداد مطلوبی ارزیابی کرد ولی باید به این نکته نیز اشاره کرد که وضعیت کلی بورس و بازار در کنار وفور نسبی عرضه‌ها وضعیتی را فراهم آورده است که فضا را برای بازارسازی برخی فعالان کوچک و بزرگ محدود ساخته؛ یعنی می‌توان به خودنمایی مکانیزم واقعی بازار و تقابل عرضه و تقاضای واقعی امیدوار بود. البته این ادعا را باید برای کل بازار قلمداد کرد نه برخی گریدهای جذاب ولی برای همان بخش از کالاها که با رقابت مورد معامله قرار گرفتند، حجم تقاضا به نسبت ماه‌های قبل کمتر بوده که در کنار بازگشت سقف خرید ماهانه از کاهش پتانسیل برخی بازارسازی‌ها خبر می‌دهد.

در نهایت باید به این نکته نیز اشاره کرد که حجم معامله روز گذشته پلیمرها در بورس کالا به نسبت هفته پیش از آن از کاهشی نزدیک به ۲۰ درصد حکایت داشته که وضعیت جذابی به شمار نمی‌آید؛ هرچند که در هفته پیش رو و پس از اعلام قیمت‌های پایه جدید و روشن شدن واقعیت‌های بیشتری از بازار، می‌توان به افزایش مجدد حجم معاملات امیدوار بود. البته باید به این نکته نیز اشاره کرد که ثبات نسبی قیمت‌های جهانی محصولات پتروشیمی در بازارهای منطقه‌ای و جهانی این ذهنیت را پدید آورده است که باز هم قیمت‌های پایه به‌صورت نسبتا با ثبات اعلام خواهد شد؛ یعنی خرید از بورس به منظور واسطه‌گری سودآوری چندانی نداشته و حتی در وضعیت فعلی و ترس از کاهش بیشتر قیمت‌ها، می‌تواند خطرناک نیز جلوه کند.

خودنمایی مکانیزم بازار

در بازار داخلی محصولات پتروشیمی شاهد خودنمایی مکانیزم بازار یعنی تقابل عرضه و تقاضا هستیم؛ یعنی تقابل عرضه و تقاضا در نهایت به تعیین قیمت‌ها منجر می‌شود. تغییر در حجم معاملات برخی گروه‌های پلیمری، نوسان حجم تقاضا در کنار وضعیت نامتوازن تولید در صنایع پایین‌دستی و همچنین نزدیکی به زمان اوج تقاضای فصلی برخی کالاها مواردی بود که بر تقابل عرضه و تقاضا تاثیر گذارده و در نهایت جهت‌گیری کلی قیمت‌ها را تعیین کرد.

از سوی دیگر همچون گذشته برخی از فعالان بازار میل به نگهداری محموله‌های خود به امید افزایش قیمت‌ها نداشته و حتی تصمیم داشته و دارند تا کالاهای خود را به فروش رسانده و اجناس جدیدی را جایگزین کنند. این نکته نشان می‌دهد که بخشی از فعالان ذهنیت کاهشی داشته و البته با عرضه محصولات خود به افت قیمت‌ها دامن می‌زنند. این در حالی است که قیمت‌های جهانی محصولات پتروشیمی در روزهای اخیر تغییر چندانی نداشته هرچند که نوسان قیمت نفت را شاهد هستیم.

نکته دیگر آنکه آن دسته از محصولاتی که در هفته گذشته از بورس کالا خریداری شد، هم‌اکنون به بازار داخلی وارد شده و غالب توانمندی خود برای تاثیرگذاری بر نوسان قیمت‌ها را از دست داده‌اند. البته باید به این نکته نیز اشاره داشت که این حجم از کالاها با قیمت‌های تمام شده پایین‌تری به بازار عرضه می‌شود، بنابراین افت قیمت برخی گریدهای خاص در روزهای گذشته را می‌توان تاثیر گرفته از این عرضه‌های جدید دانست.

در ادامه باید به این نکته اشاره کرد که با توجه به فوران خوش‌بینی‌ها در هفته‌های گذشته و همچنین افزایش حجم معامله برخی گریدها در کنار حفظ موجودی انبار برای برخی گریدهای جذاب و پرمخاطب، شاهد آن بودیم که موجودی انبارها برای برخی کالاهای خاص همچون گریدهای سبک پلی‌اتیلنی یا انواع مشابه، در مسیر رشد گام برداشته است. همین ویژگی در روزهای اخیر باعث شد تا حجم عرضه‌ها در برابر تقاضا رشد کرده که تاکنون به کاهش نسبی قیمت‌ها منجر شده است.

رفت و برگشت ابلاغیه‌ها، یکی پس از دیگری

در هفته‌های اخیر شاهد اعلام دستورات و اعلامیه‌های بسیاری از سوی بدنه اجرایی بورس کالای ایران هستیم که هر یک به خودی خود شرایط جدیدی را برای عده‌ای از فعالان بازار ایجاد می‌کند. در نگاه اول این اقدام را می‌توان گامی در جهت تنظیم بازار به شمار آورد، ولی واقعیت آن است که این قبیل دستورالعمل‌ها برای اصلاح دستورالعمل‌های پیشین ابلاغ می‌شود یعنی در هر فاصله زمانی وضعیتی جدید برای برخی از گریدها و مخاطبان آنها ایجاد خواهد شد. از سوی دیگر تمامی این ابلاغیه‌های جدید به منظور تنظیم بازار اعلام شده یعنی گریدهای جذاب را هدف قرار داده است که باز هم به برخی نارضایتی‌ها منجر شده زیرا عده‌ای از فعالان بازار مخصوصا تولیدکنندگان (و حتی واسطه‌ها) برای این عرضه‌ها خود را آماده کرده‌اند.

در هر حال باید گفت که آماده‌سازی اوضاع برای حمایت از تولید و تولیدکننده واقعی امر مطلوبی بوده و حتی می‌تواند مقدس هم باشد و البته تلاش بدنه تصمیم‌سازی در بورس کالا نیز به همین امر اختصاص دارد. در هر حال باید گفت که بازار محصولات پتروشیمی بازاری فصلی به شمار آمده که خریداران فصلی خود را نیز داراست.

به‌عنوان مثال افزایش تقاضا برای مواد اولیه ظروف یکبار مصرف در اعیاد شعبانیه، محرم و رمضان (همچون پلی‌استایرن‌ها یا پلی‌پروپیلن‌های نساجی)، افزایش جذابیت مواد اولیه بسته بندی نوشیدنی‌های سرد و خنک (پلی‌اتیلن‌های ترفتالات بطری، پلی‌اتیلن‌های سبک فیلم و دی اتیل هگزانول که از آن در تولید PET بطری استفاده می‌شود) یا رشد تقاضا برای مواد اولیه تولید لوله‌های انتقال آب در ابتدای روزهای گرم سال یا ابتدای پاییز و انتهای زمستان (EX۳، CRP۱۰۰ یا سایر گریدهای مشابه) همچنین بالابودن تقاضا برای اغلب انواع PVC یا پلی‌پروپیلن‌های نساجی مطالبی است که اکثر فعالان بازار از آن مطلع هستند، بنابراین بهتر بود در همان ابلاغ دستورالعمل‌های اولیه در سال قبل به این ویژگی‌ها توجه شود. در روزهای اخیر اعمال مجدد سقف خرید بهین‌یابی ماهانه تمامی گریدهای پلی‌پروپیلن‌های نساجی، دی اتیل هگزانول، منومر وینیل استات و PVC گرید S۶۵ ابلاغ شده است.

نیاز به تحقیقات بازار

مطالب فوق نشان می‌دهد که بررسی‌های بازار و حتی تحقیقات میدانی به یک نیاز تبدیل شده که نتایج حاصل از آن در کنار لزوم به روز رسانی آنها می‌تواند از یکسو به حمایت از بازار داخلی منجر شده و از سوی دیگر ریسک تصمیم‌گیری‌ها را کاهش دهد. هم‌اکنون بخش‌های مختلف در بازارهای مالی همچون کارگزاری‌ها، موسسات تحقیقاتی و همچنین برخی رسانه‌ها، گزارش‌های تحلیلی و آماری مختلفی را ارائه می‌کنند اما کافی نیست، زیرا هنوز به‌صورت منسجم و مدون، خروجی‌های مشخصی را به همراه نداشته است. هم‌اکنون این نیاز به گونه‌ای جدید خودنمایی می‌کند، زیرا حیطه تاثیرگذاری بورس کالای ایران بر ساز و کارهای بازار داخلی کشور، هر روز گسترده تر از روز قبل خودنمایی می‌کند.

این در حالی است که با توجه به پراکندگی سبد خرید خانوار و نیاز برخی موسسات و شرکت‌ها به گروه گسترده‌ای از کالاها، محصولات عرضه شده می‌تواند تاثیرات بسیاری داشته باشد. به‌عنوان مثال شاید در نگاه اول اهمیت یک گرید خاص مثلا پلی‌پروپیلن‌های شیمیایی،پلی‌اتیلن‌های سبک فیلم، پلی‌استایرن‌ها یا حتی پلی‌اتیلن‌های سبک خطی چندان هم مهم به شمار نیاید ولی تاثیرگذاری آن بحث دیگری است مثلا بسته بندی مواد غذایی یا مایعات سرد و شیرین در تعیین قیمت تمام شده برخی اقلام خوراکی غیرقابل اغماض است. این موارد در نهایت می‌تواند به تغییر نرخ تورم تولیدکننده و سپس تورم مصرف‌کننده بینجامد و تمام جامعه را تحت‌الشعاع قرار دهد. در پایان و به‌عنوان یک سیگنال برای بررسی‌های پایه‌ای این موضوع می‌توان از حجم تولید و التهاب بازار و همچنین نوسان حجم تقاضا در سال ۹۴ به‌عنوان یک سال پایه یاد کرد، زیرا در این سال حجم معاملات مثلا در بازار محصولات پتروشیمی در کمترین حد خود بوده و خودنمایی فعالان بازار و حجم تقاضا بر پایه واقعیت‌های تولید شکل گرفته بود. البته باید به این نکته نیز اشاره کرد که حجم تولید در صنایع تولیدکننده و مصرف‌کننده نیز کاهش داشته یعنی کف حجم معاملات بر پایه تقاضای مؤثر و نه تقاضای واسطه گری و سفته‌بازی شکل گرفته بود، بنابراین شاید بتوان زمان پایه بررسی‌ها و برآوردها را بر رخدادها و آمار سال ۹۴ ترسیم و محاسبه کرد.

بهبود بازار پلیمرها؛ شاید وقتی دیگر