گاردین بررسی کرد
آیا بحران مالی دیگری جهان را تهدید می‌کند؟
در پایان هفته‌ای که در آن قیمت نفت به کمترین سطح ۱۲ ساله رسید، قیمت این کالا سرانجام افزایش یافت و به سطح ۳۰ دلار نزدیک شد. اما علت این مساله چه بود؟ علت این بود که معامله‌گران اطمینان داشتند درشرایطی که برف و یخبندان بخش‌های بزرگی از آمریکا را دربر خواهد گرفت، تقاضا برای سوخت افزایش خواهد یافت. بازارهای سهام جهان نیز افزایشی شدند. گرچه بسیاری از بازارهای سهام در محدوده کاهشی قرار داشتند و نسبت به بالاترین میزان خود ۲۰ درصد سقوط کرده بودند، اما به دلیل سیاست‌های بانک مرکزی اروپا رشد کردند. این بانک اعلام کرد اقدامات بیشتری را برای تقویت اقتصاد حوزه یورو اتخاذ خواهد کرد. این نشانه‌ای بود مبنی بر اینکه بازارها پس از روزها اخبار بد ناامید شده بودند. این اخبار بد خلیج فارس، وال‌استریت، فولادسازی در جنوب ولز و سکوهای نفتی در دریای شمال را دربر می‌گرفت. البته این خبرهای ناخوشایند از اینجا شروع شد که اعلام شد اقتصاد چین در سال ۲۰۱۵ فقط ۹/ ۶ درصد رشد کرده است که کمترین نرخ طی ۲۵ سال گذشته بوده است.
روز شنبه تیجان تیام، مدیرعامل اجرایی بانک کردیت سوئیس در داووس گفت: «بازار درباره چین بسیار نگران است.» او افزود:«معامله‌گران درمورد صحت آمار رسمی که نشان می‌دهد اقتصاد چین نزدیک به ۷ درصد رشد کرده است، تردید دارند. بازارها براین باور هستند که این ممکن است یک فرود دشوار یا یک کاهش شدید رشد باشد که تاثیر بزرگی بر دیگر نقاط جهان خواهد گذاشت. این نگرانی وجود دارد که ما به سمت یک بحران جهانی حرکت می‌کنیم.» اما برخی کارشناسان ازجمله استیو شوارتزمن، معتقدند درمورد نگرانی از چین اغراق شده است. شوارتزمن می‌گوید: «اگر فکر می‌کردم چین درحال سقوط است، باید واقعا نگران می‌شدم. اما من نگران نیستم. اقتصاد مصرف و بخش خدمات چین وضعیت خوبی دارد.»
در چنین شرایطی، با توجه به اینکه نرخ بهره بانک‌ها در پایین‌ترین سطح تاریخی قرار دارد و میلیاردها دلار صرف برنامه‌های تسهیل کمی شده است، نهادهایی که مسوول جان بخشیدن به اقتصاد مرده جهان هستند، ابزار چندانی برای متوسل شدن به آن در اختیار ندارند. اریک آر پترسون، از آژانس مشاوره ای‌تی کارنی، می‌گوید: «فکر می‌کنم ابزار بسیاری از بانک‌های مرکزی به‌طور چشمگیری ته کشیده است و دیگر گزینه‌های فراوانی را که در سال‌های قبل وجود داشت در اختیار نداریم. احساس من این است که به‌طور باورنکردنی با طیفی از چالش‌های کوتاه‌مدت و بلندمدت پیچیده رو به رو هستیم. وقتی همه این مسائل را کنارهم قرار می‌دهیم، در کوتاه‌مدت حتی کوچک‌ترین شوک‌ها یا آشفتگی‌ها می‌تواند اثرات بسیار قابل توجهی داشته باشد.»
این در شرایطی است که در تنگه هرمز تانکرهای عظیمی با بار ۵۰ میلیون بشکه نفت منتظر هستند وارد بازارهای جهانی شوند. کارگزاران ترابری دریایی در لندن به دلیل کسب و کارهای جدیدی که از رفع تحریم‌های ایران ناشی می‌شود، آماده باش هستند. کارشناسان تانکر از شرکت کلارکسون، بزرگ‌ترین کارگزار ترابری دریایی جهان، می‌گویند درخواستی برای اجاره یک تانکر به منظور انتقال نفت ایران به مقصد کشورهای غربی دریافت کرده است. یکی از این کارگزاران با اشاره به لغو تحریم‌های ایران می‌گوید:«درحال حاضر مسائل کمی مبهم است و مدتی زمان می‌برد که کارها به جریان بیفتد.» اما هم‌اینک بازگشت ایران به بازارهای نفت یک تاثیر برجای می‌گذارد و این تاثیر در بدترین زمان رخ نمی‌دهد. آژانس بین‌المللی انرژی هشدار می‌دهد که بازارهای نفت درسال جاری میلادی دچار مازاد عرضه می‌شود. انقلاب نفت شیل آمریکا به این معنی است که این ابرقدرت جهان دیگر به شدت به نفت خاورمیانه وابسته نیست. اما به رغم این مساله، عربستان سعودی و دیگر تولیدکنندگان عمده نفت همچنان به تولید ادامه می‌دهند. این مساله درست زمانی رخ می‌دهد که رشد اقتصادی کشورها درحال کند شدن است که این مساله به نوبه خود به معنی کاهش تقاضا برای سوخت است.
فقط چین نیست که موجب نگرانی شده است. صندوق بین‌المللی پول در جدیدترین گزارش خود از چشم‌انداز اقتصاد جهان پیش‌بینی رشد اقتصادی بسیاری از اقتصادهای نوظهور، به‌ویژه روسیه، برزیل و آفریقای جنوبی را کاهش داد. برای تولیدکنندگان کالاها، مانند شرکت‌های معدنی که سنگ‌آهن استخراج می‌کنند و تولیدکنندگان فولاد، کندی رشد اقتصادی جهان تهدیدی برای سودآوری آنها است. بسیاری از این تولیدکنندگان شاهد کاهش ارزش سهام‌شان بوده‌اند، زیرا تحلیلگران معتقدند ارزش آنها بیش از حد واقعی تعیین شده است و تولیدکنندگان کالاها به هر سمتی حرکت کنند، دیگر کسب و کارها هم به همان سمت می‌روند. ووتر دن هان، استاد اقتصاد مدرسه اقتصاد لندن، می‌گوید: «فکر می‌کنم نگرانی درمورد اینکه احیای اقتصادی شکننده باقی خواهد ماند افزایش یافته است، حتی اگر بازار بیش از حد واکنش نشان داده باشد، کاهش ارزش سهام برای اقتصاد مضر است. ممکن است با توقف روند احیای اقتصادی یا احتمالا یک رکود دیگر مواجه شویم. اما من فاجعه‌ای نمی‌بینم، اما به نظرم عوامل ریسک در جهت نزولی بزرگ‌تری می‌شود.» نگرانی اصلی این است که احیای اقتصادی پس از بحران ۲۰۰۸ بر پایه‌های لرزانی بنا شده است.
دن هان می‌گوید: «ما این بحران عمده را بررسی کرده‌ایم و بسیاری از آن مشکلات هنوز حل نشده‌اند. فکر نمی‌کنم بخش مالی تغییر چندانی کرده باشد. رشد اقتصادی آمریکا و انگلستان خوب است، اما همچنان بر همان نوع از رشدی متکی است که در احیاهای گذشته شاهد بودیم.»
در داووس کریستن لاگارد، رئیس صندوق بین‌المللی پول، گفت این صندوق پیش‌بینی می‌کند اقتصاد جهان در سال 2016، 4/ 3 درصد رشد خواهد کرد که نسبت به رشد 1/ 3 درصدی در سال 2015 افزایش می‌یابد. اما لاگارد اشاره کرد که چهار ریسک نزولی چشمگیر برای این پیش‌بینی وجود دارد: چین، تاثیر کاهش قیمت نفت بر کشورهای تولیدکننده، وضعیت شکننده برخی اقتصادهای نوظهور مانند روسیه و برزیل و آشفتگی‌ای که افزایش نرخ بهره توسط فدرال رزرو آمریکا می‌تواند به وجود آورد آن هم در شرایطی که دیگر بانک‌های مرکزی، از جمله بانک مرکزی اروپا و بانک ژاپن، همچنان برنامه‌های مشوق اقتصادی ارائه می‌کنند. همچنین این نگرانی وجود دارد که 2016 دچار رکود دیگری شود مشابه آنچه پس از فروپاشی بانک لمان برادرز در سپتامبر 2008 رخ داد. آلبرت ادواردز، اقتصاددان سوسیته جنرال، دقیقا چنین دیدگاهی دارد. او هشدار می‌دهد که جهان در آستانه سقوط دیگری به بزرگی بحران مالی جهان در سال 2008 است.
آیا شرایط فعلی تکرار بحران 2008 است؟
جورج سوروس، میلیاردر آمریکایی، در اجلاس داووس گفت: «یک بحران مالی و بازارهای نزولی وجود دارد، منابع این فقدان تعادل متفاوت است. در سال ۲۰۰۸ مساله وام‌های مسکن ساب‌پرایم آمریکا موجب بحران شد. امروز مساله چین است، که فرود دشوار آن اجتناب‌ناپذیر است.» دیگر کارشناسان هشدار می‌دهند که برنامه‌های گسترده چاپ پول توسط بانک‌های مرکزی که به برنامه تسهیل کمی معروف است، بازارها را از پول فراوان پرکرده و موجب افزایش قیمت دارایی‌ها شده است، اما طی هفت سال گذشته کارهای کمی برای رسیدگی به مشکلات اساسی اقتصادی انجام شده است. این تحلیلگران هشدار می‌دهند که عدم توازن بزرگی در اقتصاد جهانی باقی مانده است که در آن سیستم بانکی هنوز مهار نشده است و دولت‌های ملی در بازسازی اقتصادهای‌شان درجهت منابع متنوع‌تر اشتغال و رشد پیشرفت کمی داشته‌اند.
هشدارهای بین‌المللی
صندوق بین‌المللی پول در گزارش خود از چشم انداز اقتصاد جهان رقم پیش‌بینی خود از رشد اقتصادی جهان را کاهش داد و نگرانی خود از کندی اقتصادهای نوظهور، دشواری متعادل‌سازی اقتصاد چین و گذار آن از یک اقتصاد صادرات محور، افت قیمت کالاها و پایان یافتن دوران سیاست‌های پولی بیش از حد انبساطی در آمریکا را که به تازگی برای نخستین بار در یک دهه گذشته نرخ بهره خود را افزایش داده است، اعلام کرد. صندوق بین‌المللی پول هشدار داده است که اگر مواجهه با چالش‌های مهم به درستی انجام نگیرد، احیای اقتصاد جهان و خروج آن از بحران مالی از محور صحیح خود خارج خواهد شد. از سوی دیگر بانک مرکزی اروپا نیز به دلایل مشابه اعلام کرده است که فشارهای کاهشی بر رشد حوزه یورو وارد آمده است. ماریو دراگی، رئیس این بانک به این نکته اشاره کرده است که بانک مرکزی اروپا آمادگی آن را دارد که پول بیشتری چاپ کند و از هزینه‌های وام‌ها بکاهد تا با این مشکلات مقابله کند.
ارسال نظر