شروین شهریاری

آقایان گلپویی و خسروی از طریق پست الکترونیک پرسیده‌اند: با توجه به عدم تغییر مهم در شرایط فاندامنتال در بسیاری از سهام، علت چرخش ناگهانی بازار به سمت نزول چیست ؟ مایلم پاسخ این سوال را به جای توجه به پارامترهای اقتصادی فاندامنتال، از منظر «روان‌شناسی بازار» بررسی کنیم.

یکی از بزرگ‌ترین شگفتی‌های بازارهای مالی سراسر دنیا این است که اصلاح روندها (چه افزایشی و چه کاهشی) در آنها پدیده‌ای متغیر و غیرقابل پیش بینی برای معامله‌گران است. در روند‌های افزایشی اغلب نشانه‌های مشخصی وجود دارد که پایان یک بازار افزایشی (Bull Market) و آغاز دوره فرسایش (Bear Market) را نوید می‌دهد. با شناختن این نشانه‌های هشدار دهنده می‌توان معاملات را مدیریت کرد و ماهیت طبیعی روندهای اصلاحی را نیز درک کرد. این مساله به ویژه برای معامله‌گرانی که دید کوتاه مدت در سرمایه‌گذاری دارند، حایز اهمیت است.

بازار سهام در حقیقت رابطه تنگاتنگی با مطالعه روان‌شناسی انسان دارد؛ چون این عواطف و انگیزش‌های انسانی است که واکنش‌های بازار را شکل می‌دهد. شما می‌توانید از روی واکنش بازار به روحیه مجموع افرادی که در آن فعالیت می‌کنند تا حدودی پی ببرید. حرکت بازار برآیند هزاران تصمیم‌گیری توسط معامله‌گران است و البته با توجه به دخیل بودن پارامتر «سود»، این تصمیم‌گیری‌ها از آنجا که به منافع هر سرمایه‌گذار بر می‌گردد با دقت و هوشمندی هر فرد جهت کسب بهترین نتیجه صورت می‌گیرد. به همین جهت، مکانیزم کل بازار را نیز می‌توان مانند یک انسان در نظر گرفت. انسانی که البته از یکایک فعالان خود به مراتب هوشمندتر است چون برآیند خرد جمعی در حرکت آن نهفته است.

در زمان آغاز یک بازار افزایشی معامله‌گران تمایل دارند که شکاک و هوشیار باشند. این احتیاط همیشه در بازار افزایشی به چشم می‌خورد. زمانی‌که پس از سپری شدن زمان، به اواخر روند افزایشی نزدیک می‌شویم، عقل جمعی بازار شیدا (Manic) و متوهم می‌شود. واضح است که توهم در یک انسان سالم اختلال ایجاد می‌کند و باعث حذف منطق می‌شود. نظیر این عکس‌العمل‌ها در بازار با «خریدهای افراطی» مشخص می‌شود. در این دوره بعد از طی شدن دوره توهم، «افسردگی» به سراغ فرد می‌آید.

بازارهای مالی نیز دقیقا مشابه این الگوی شیدایی - افسردگی(manic- depressive pattern) را دنبال می‌کنند.

در اوج یک بازار افزایشی، معامله‌گران در نهایت سرخوشی به سر می‌برند و طبیعتا تا جایی که می‌توانند به بازار نقدینگی تزریق می‌کنند. در این حالت حتی حجم نقدینگی سرمایه‌گذاران آماتور نیز افزایش می‌یابد و آنها می‌کوشند به هر طریقی برای گسترش پرتفولیوی خود، پول جدید به بازار بیاورند. در این حالت «رویای ثروتمند شدن فزاینده» در اذهان معامله‌گران بازار ایجاد می‌شود. این یکی از اولین نشانه‌های در پیش بودن روند اصلاحی است.

یکی دیگر از نشانه‌های نزدیک شدن به روند‌های اصلاحی در بازارهای سهام، مخابره اخبار تمجیدآمیز در رسانه‌های اقتصادی و در میان فعالان بازار و کارگزاران است. در اواخر یک روند افزایشی، اخباری که به دست معامله‌گران می‌رسد، معمولا به نحو شگفت انگیزی اغواکننده هستند و از پیش بینی صحیح اوضاع قاصرند. در این شرایط اغلب فعالان بازار خریدهای خود را بر روی سهام برجسته بازار تکمیل کرده‌اند، ولی کماکان بر رشد بیش از پیش این سهام تاکید می‌کنند. این حالتی است که در بیشتر موارد، بازار با کمبود نقدینگی مواجه می‌شود و با وجود همه‌ اخبار خوش در میان شگفتی همگان، بازار روند اصلاحی را در پیش می‌گیرد.

با توجه به این توضیحات شرایط کنونی بورس تهران نیز از همین منظر روانشناسانه قابل تحلیل است. بازار اکنون پس از طی یک دوره افزایشی، متعاقب کمبود نقدینگی ایجاد شده در یک فاز اصلاحی و استراحتی به سر می‌برد و در صورتی که پارامترهای بنیادی تغییر عمده‌ای نکنند می‌توان انتظار داشت پس از طی این دوره اصلاح، تعادل خود را مجددا باز یابد.

پرسش از آقای روانخواه از طریق ایمیل: چرا شرکت سرمایه‌گذاری صنعت و معدن با توجه به NAV معادل ۱۲۰تومانی با وجود دو دوره شمول آیین نامه رفع گره و افتی نزدیک به ۲۰‌درصد هنوز هم دارای صف فروش و بدون خریدار است ؟

سرمایه‌گذاری صنعت و معدن پیش بینی سود هر سهم را برای سال مالی منتهی به شهریور ماه امسال ۱۸۰ ریال اعلام کرده است که احتمالا موفق به پوشش آن خواهد شد و سود سال آتی را نیز ۱۶۷ ریال اعلام کرده است. ارزش بازار سبد بورسی نیز ارقامی در حدود اشاره‌ای است که خواننده محترم داشته‌اند، اما باید دقت داشت ارزش بازار سبد بورسی این شرکت در پایان سال مالی قبل حدود ۶/۲۸‌میلیارد تومان کمتر از بهای تمام شده‌ آن بوده است که این رقم را «وصنعت» بابت ذخیره کاهش ارزش سرمایه‌گذاری‌ها از سود خود خارج کرده است.

حال بنا بر گزارش‌های شرکت، ارزش بازار سبد بورسی در پایان شهریور ماه سال جاری نیز حدود ۷/۶۳‌میلیارد تومان کمتر از بهای تمام شده آن ارزش دارد که مشاهده می‌کنیم مطابق استانداردهای حسابرسی، این شرکت باید ذخیره کاهش ارزش برای سرمایه‌گذاری‌های خود اخذ کند و به این ترتیب احتمالا قادر به تقسیم سود در مجمع پیش رو نخواهد بود. این مساله در کنار ترکیب پرتفولیوی شرکت (که به سهام گروه سیمان متمایل است) موجبات رکود و عدم اقبال بازار از نماد «وصنعت» را در شرایط کنونی

فراهم آورده است.

Shahriary_sh@yahoo