مسیری به سوی حذف واسطه‌ها
برنامه غیرمتمرکز
برنامه‌های غیرمتمرکز برای اجرا و فعالیت از شبکه‌های بلاک‌چینی به جای سرور‌های متمرکز استفاده می‌کنند. این به آن معنی است که برنامه‌های غیرمتمرکز متعلق به یک نهاد واحد نیستند و تیم توسعه‌دهندگان همراه با مشارکت کاربران جامعه وظیفه هدایت و مدیریت آن را برعهده دارند. تقریبا هر خدماتی به شکل غیرمتمرکز قابل پیاده‌سازی است و طی سال‌های گذشته برنامه‌های غیرمتمرکز متنوعی در شبکه‌های بلاک‌چینی عرضه شده‌اند که با کمک قراردادهای هوشمند، خدمات متنوعی از جمله بانکداری دیجیتالی، صندوق‌های سرمایه‌گذاری و رسانه‌های اجتماعی را به شکل بی‌واسطه و غیرمتمرکز در اختیار کاربران قرار داده‌اند. امروزه صرافی‌های غیرمتمرکز از جمله محبوب‌ترین این برنامه‌ها به شمار می‌روند.
درحالی‌که این صرافی‌ها از ارز فیات پشتیبانی نمی‌کنند، اما تبادل ارز دیجیتال با ارز دیجیتال در آنها امکان‌پذیر است و استفاده از خدمات آنها نیازی به ثبت‌نام یا احراز هویت ندارد. امنیت بالای صرافی‌های غیرمتمرکز و حفظ حریم خصوصی از جمله دلایلی هستند که برخی سرمایه‌گذاران آنها را به صرافی‌های سنتی و متمرکز ترجیح می‌دهند. پنکیک سوآپ و یونی سوآپ دو نمونه موفق از صرافی‌های غیرمتمرکز هستند. این صرافی‌ها طی چند سال گذشته موفق به جذب بخش قابل توجهی از حجم معاملات کاربران ارز‌های دیجیتال شده‌اند و تا به امروز بار‌ها حجم تراکنش‌های زنجیره‌ای انجام‌شده در صرافی‌های غیرمتمرکز از متمرکز عبور کرده است.
صرافی و تبادل ارز‌های دیجیتال تنها مورد استفاده برنامه‌های غیرمتمرکز نیستند و پلتفرم‌های بازی و پیش‌بینی، شبکه‌های اجتماعی و بازار‌های خرید و فروش توکن‌های غیرمثلی از جمله دیگر دسته‌های پراستفاده برنامه‌های غیرمتمرکز به شمار می‌روند. اما با وجود تنوع زیاد در خدمات ارائه شده در برنامه‌های غیرمتمرکز، این برنامه‌ها تا به امروز موفق نشده‌اند تا در سطح گسترده و جهانی به‌عنوان جایگزینی برای برنامه‌های متمرکز سنتی شناخته شوند. موضوعی که برای آن دلایل مختلفی وجود دارد.
مزایا و معایب برنامه‌های غیرمتمرکز
با توجه به اینکه مدت زمان زیادی از آغاز فعالیت برنامه‌های غیرمتمرکز نمی‌گذرد، اما استفاده از این برنامه‌ها به‌طور مداوم رو به گسترش است. این موضوع به خوبی در حجم معاملات صرافی‌های متمرکز و غیرمتمرکز نمایان است و داده‌ها حاکی از افزایش استفاده از صرافی‌های غیرمتمرکز و افزایش حجم معاملات آنها است. با افزایش علاقه‌ها به استفاده از برنامه‌های غیرمتمرکز، بررسی مزایا و معایب این برنامه‌ها اهمیت بیشتری پیدا می‌کند؛ زیرا درحالی‌که این برنامه‌ها مزیت‌های قابل توجهی را برای استفاده‌کنندگان خود به همراه دارند، اما از مشکلاتی نیز رنج می‌برند که ممکن است بر فعالیت کاربران و امنیت دارایی‌های آنها تاثیرگذار باشند. یکی از نقاط قوت اصلی برنامه‌های غیرمتمرکز، عدم وابستگی آنها به یک سرور مرکزی است.
این برنامه‌ها به کمک بلاک‌چین فعالیت می‌کنند. بنابراین توسط یک سازمان یا سرور مشخص و واحد مدیریت نمی‌شوند. موضوعی که به افزایش امنیت برنامه‌های غیرمتمرکز کمک می‌کند و از نقض گسترده امنیتی جلوگیری می‌کند. البته این به معنی غیرقابل هک و نفوذ بودن برنامه‌های غیرمتمرکز نیست و این برنامه‌ها تا به امروز به دلایل مختلفی از جمله کدنویسی غیراستاندارد و وجود ضعف‌های امنیتی در قراردادهای هوشمند مورد حمله هکر‌ها قرار گرفته‌اند. با وجود این، امنیت کلی برنامه‌های غیرمتمرکز نسبت به برنامه‌های متمرکز بیشتر است و در صورت هک نیز معمولا داده‌های حریم خصوصی بسیار کمتری نسبت به پلتفرم‌های سنتی در اختیار هکر‌ها قرار می‌گیرد.
فناوری بلاک‌چین علاوه بر افزایش امنیت برنامه‌های غیرمتمرکز، حفظ داده‌های آنها را نیز تضمین می‌کند. پردازش و فعالیت شبکه‌های بلاک‌چینی به کمک مشارکت‌کنندگان در سراسر جهان انجام می‌شود که به آنها نود یا گره شبکه گفته می‌شود. اگر یک گره از کار بیفتد، دیگر گره‌های شبکه جایگزین آن می‌شوند که باعث می‌شود تا اطلاعات و داده‌های ثبت‌شده در بلاک چین همواره در دسترس باشند و از بین نروند. داده‌ها همچنین رمزنگاری می‌شوند و دستکاری یا تغییر آنها در شبکه‌های بلاک‌چینی بسیار دشوار است. موضوعی که فواید خود را برای برنامه‌های غیرمتمرکز دارد و از جمله دلایلی است که گزارش‌های منتشرشده و انجام فرآیند‌هایی مانند رای‌گیری در فضای غیرمتمرکز را معتبر و قابل اطمینان می‌کند. برنامه‌های غیرمتمرکز دستورالعمل و قوانین سخت‌گیرانه نیز برای فعالیت کاربران ندارند.
درحالی‌که امروزه بسیاری از کاربران ایرانی به دلایل مختلفی از جمله تحریم‌ها از دسترسی به برنامه‌ها و خدمات جهانی محروم شده‌اند، برنامه‌های غیرمتمرکز از چنین دستورالعمل‌هایی پیروی نمی‌کنند و کاربران آزادی زیادی در نحوه فعالیت و انتشار محتوا دارند. برنامه‌های غیرمتمرکز هیچ مرجع مرکزی ندارند و به همین دلیل هیچ‌کس نمی‌تواند چیزی را برای توسعه‌دهندگان یا کاربران جامعه برنامه تعیین‌تکلیف کند. اکثر تصمیمات و اقدامات در این برنامه‌ها با رای‌گیری و تصمیمات جمعی انجام می‌شوند و معمولا تمام کاربران قدرت برابری در تصمیم‌گیری‌ها دارند. البته این موضوع مشکلات خود را نیز دارد، معمولا به‌روزرسانی و توسعه برنامه‌های غیرمتمرکز با سرعت کمتری نسبت به گزینه‌های سنتی انجام می‌شود؛ زیرا حتی رفع یک مشکل جزئی نیاز به رای‌گیری و اجماع اکثریت کاربران دارد.
چنین ساختار حاکمیتی باعث می‌شود تا برخی تصمیم‌گیری‌ها هفته‌ها و حتی ماه‌ها طول بکشند. هرچند هزینه راه‌اندازی، توسعه و استفاده از برنامه‌های غیرمتمرکز نسبت به گزینه‌های سنتی کمتر است و در بسیاری از زمان‌ها هزینه‌ها به کمک توکن بومی پرداخت و فعالیت‌ها با مشارکت داوطلبانه انجام می‌شود. همچنین استفاده از قراردادهای هوشمند باعث حذف واسطه‌گری و خودکار شدن انجام فرآیندها می‌شود که به صرفه جویی بیشتر در هزینه برنامه‌های غیرمتمرکز کمک می‌کند. به همین دلیل این برنامه‌ها معمولا در ازای ارائه خدمات از کاربران خود کارمزدی دریافت نمی‌کنند و کارمزد پرداختی کاربران تنها برای پردازش تراکنش و داده‌ها در شبکه بلاک‌چین است. نبود واسطه و شخص ثالث برای نظارت و مدیریت فعالیت‌ها در برنامه‌های غیرمتمرکز به سرعت بیشتر نیز منجر می‌شود.
کاربران در زمان استفاده از خدمات برنامه‌های غیرمتمرکز محبور نیستند تا منتظر تایید و نظارت افراد مختلف باشند و اکثر تراکنش‌ها و فعالیت‌ها با حداکثر سرعت انجام می‌شوند. با وجود تمام این مزایا، برنامه‌های غیرمتمرکز همچنان با دو مشکل بزرگ یعنی سختی و هزینه‌های تراکنش‌های بلاک‌چینی مواجه هستند. استفاده از برنامه‌های غیرمتمرکز با پیچیدگی‌های بیشتری نسبت به برنامه‌های قدیمی همراه است و به همین دلیل افراد سالخورده و کسانی که با فناوری بلاک چین آشنا نیستند ممکن است تجربه خوبی از کار با آنها نداشته باشند. هزینه کارمزد تراکنش‌ها در برخی شبکه‌ها مانند اتریوم نیز قابل توجه است و باعث می‌شود تا خدمات برنامه‌های غیرمتمرکز برای تمام کاربران مفید نباشد. بنابراین این برنامه‌ها با ویژگی‌های منحصر به فرد خود این فرصت را دارند تا در آینده نحوه انجام بسیاری از فعالیت‌ها و تعاملات مالی را با تغییرات گسترده همراه و اقتصاد جدیدی را عاری از قدرت‌های متمرکز و واسطه‌ها ایجاد کنند.
