تامین مالی با توکن‌ها

دكتر محمد برزوئي لموكي پژوهشگر پژوهشکده امور اقتصادی تامین مالی جمعی به عنوان یک مکانیزم مالی جدید در کنار روش‌های سرمایه‌‌گذاری سنتی پدیدار شده است. در سال‌های اخیر بیشتر شرکت‌‌های نوپا به تامین مالی جمعی به عنوان روشی جایگزین برای افزایش سرمایه روی آورده‌‌اند. تامین مالی جمعی برای تجمیع وجوه مالی است که برای تامین مالی افراد حقیقی، شرکت‌‌ها، سازمان‌ها، صندوق‌ها، طرح‌ها، تولیدات و گروه‌ها از فضای برخط و پرداخت‌‌های الکترونیکی استفاده می‌شود. در این مدل، پلتفرم‌‌ها مقدار اندکی سرمایه را به ازای پرداخت منابع مختلف مالی و غیر‌‌مالی کسب‌‌وکار، طرح یا ایده برگزیده در چارچوب زمانی محدود از افراد بی‌شماری جمع‌آوری می‌کنند. تامین مالی جمعی با مشارکت سه شخصیت اصلی به فعالیت می‌‌پردازد که شامل مشارکت‌‌کنندگان جمعی، پلتفرم‌های تامین مالی جمعی و کارآفرینان و صاحبان ایده یا سازندگان کمپین‌های تامین مالی جمعی هستند.

در این روش تامین مالی، مردم جامعه به‌‌منزله منبعی برای تامین سرمایه هستند. صاحبان ایده، کارآفرینان، شرکت‌‌ها و سازمان‌ها می‌توانند با استفاده از زیر‌‌ساخت‌‌های فناورانه و به دور از بوروکراسی‌‌های تامین اعتبار بانکی و صندوق‌های تامین سرمایه، سرمایه لازم برای شروع فعالیت خود را تامین کنند.

نمونه‌هایی از پلتفرم‌‌های دیجیتالی تامین مالی جمعی در دنیا، Kickstarter، Indiegogo، Gofundme هستند. این پلتفرم‌‌ها به افراد و گروه‌ها این امکان را می‌دهند تا برای پروژه‌ها و فعالیت‌‌های خود درخواست تامین مالی کنند.

  تامین مالی جمعی و بلاک‌چین

تامین مالی جمعی، با ورود فناوری بلاک‌‌چین به این حوزه، فرصت‌‌های جدیدی را پیش روی خود می‌‌بیند. تامین مالی و ترکیب آن با بلاک‌چین، به دلیل ماهیت غیرمتمرکز بلاک‌چین، فرصت‌‌های ویژه‌‌ای را به سرمایه‌‌گذاران ارائه می‌دهد. درواقع برای تمرکززدایی از مدل سرمایه‌‌گذاری، بلاک‌چین مطرح می‌شود. با اضافه کردن یک مدل غیرمتمرکز به ترکیب تامین مالی جمعی، یک مدل سرمایه‌‌گذاری بی‌‌طرفانه ایجاد می‌شود. یک بستر تامین مالی جمعی، نه‌‌تنها به عنوان یک واسطه، بلکه به عنوان یک تصمیم‌گیرنده نیز عمل می‌کند و می‌تواند تصمیم بگیرد که کدام پروژه‌ها به‌‌اندازه کافی شایسته مشارکت هستند و کدام‌‌ یک از اولویت بیشتری برخوردارند. پلتفرم‌‌های شناخته‌‌شده بلاک‌چینی در این حوزه، EOS و Ethereum هستند.

عرضه اولیه کوین‌‌ها (ICO)، مثالی از ترکیب تامین مالی جمعی و فناوری بلاک‌چین هستند. آنها با تامین بودجه تعداد زیادی از پروژه‌های مبتنی بر بلاک‌چین که سرمایه‌‌گذاران با خرید توکن در آنها سرمایه‌‌گذاری کردند، شاهد یک جهش بسیار سریع بودند. با در نظر گرفتن ICO، پروژه‌های بلاک‌چین از طریق تامین مالی جمعی، بیشتر از هر بخش دیگری سرمایه جمع‌آوری کرده‌‌اند. با توجه به اینکه پروژه‌ها به دنبال توانمندسازی و حمایت از کارآفرینان مشتاق هستند، امنیت و یکپارچگی داده‌های مالی و عملیاتی که از طریق این شبکه‌ها ایجاد می‌شود، از اهمیت بالاتری برخوردار است. برای کارآفرینانی که به‌طور سنتی نمی‌توانند سرمایه‌‌گذاری انجام دهند یا در بازارهای درحال‌‌توسعه سرمایه‌‌‌‌گذاری انجام می‌دهند، اطمینان از ایمن بودن پروژه‌ها و اطلاعات مربوط به آن در پروژه‌های مبتنی بر بلاک‌چین اهمیت زیادی دارد؛ بنابراین ضروری است که شبکه بلاک‌چین حفظ و به‌‌روز شود.

موفقیت عرضه اولیه کوین‌‌ها در میان شرکت‌‌های نوپا در سال‌های اخیر نشان می‌دهد تامین مالی جمعی می‌تواند با فناوری‌‌ جدید بلاک‌چین سازگار باشد؛ زیرا به سرمایه‌‌گذاران اجازه می‌دهد قبل از دستیابی به پذیرش جریان اصلی، از آن استفاده کنند. درنهایت، تقاطع هر دو فناوری می‌تواند نه‌‌تنها بر فناوری مالی، بلکه در جهت‌‌گیری اجتناب‌‌ناپذیر ما به سمت یک دنیای دیجیتال تاثیر زیادی بگذارد.

  مباحث کلیدی پیرامون تامین مالی جمعی مبتنی بر بلاک‌چین از طریق توکن

بسیاری از شرکت‌‌ها و موسسات با معرفی توکن خود به تامین مالی جمعی می‌‌پردازند. توکن یک ابزار مالی است که باید از کلیه قوانین مدنی و تجارت پیروی کند و مسائل حقوقی در آن رعایت شود تا مشروعیت لازم را برای فعالیت پیدا کند. توکن باید نمایانگر ارزش‌های قابل‌‌ اعتنایی باشد و اقتصاد آن به‌‌گونه‌‌ای طراحی شود که جذابیت خرید و نگهداشت را داشته باشد. اقتصاد توکن باید بتواند سرعت جابه‌جایی، میزان رقیق‌‌شوندگی و پارامترهای تاثیرگذار دیگر را به‌‌خوبی کنترل کند تا توکن به ابزار مالی کارآمد و موفقی تبدیل شود. شرکت‌‌ها برای تامین مالی از طریق انتشار توکن خود، باید در چارچوب دیدگاه‌ها و دستورالعمل‌‌های منتشره نهادهای مالی ناظر مانند بانک مرکزی اقدام به این کار کنند. چراکه به دلیل عدم هماهنگی بین توکن منتشرشده و مقررات حاکم، این پروژه‌ها با شکست مواجه خواهند شد. طراحی توکن باید به‌‌گونه‌‌ای باشد که به عنوان ابزار تامین مالی، منابع حاصله از فروش آن مشمول مالیات اضافی نشود. درواقع شرکت‌‌ها، وقتی با توکن تامین مالی می‌کنند، باید به‌‌خوبی با قوانین مالیاتی آشنایی داشته باشند. تعریف اشتباه توکن باعث می‌شود که درآمد ناشی از فروش توکن مشمول مالیات شود که می‌تواند برنامه‌‌ریزی اقتصادی شرکت‌‌ها را کاملا به هم بریزد.

یکی از مهم‌ترین مسائلی که برای تامین مالی در بستر بلاک‌چین از طریق انتشار توکن شرکت‌‌ها وجود دارد، شفافیت در کشف قیمت و عدم قیمت‌‌سازی توسط شرکت‌‌ها است. درصورتی‌‌که توکن منتشرشده شرکت‌‌ها در بازارهای معاملاتی و صرافی‌ها لیست نشده باشد، جریان فروش آن با مشکل مواجه خواهد شد و مردم هم اطمینان لازم را برای خرید آن نخواهند کرد. مردم علاقه دارند در توکنی سرمایه‌‌گذاری کنند که صرافی‌ها آن را در لیست معاملات خود قرار داده باشند و بازاری برای آن وجود داشته باشد. همچنین، برای اینکه توکن در مقابل حملات احتمالی بازیگران بازار، مقاومت داشته باشد و با نخستین افت قیمت دچار بحران فروش همگانی نشود، باید یک برنامه بازار‌گردانی منسجم برای آن وجود داشته باشد.

  سخن پایانی

در ایران، با توجه به محدودیت‌‌های سرمایه‌‌گذاری به لحاظ تامین مالی جمعی، محدودیت‌‌های ساختاری بازار سرمایه و نیز توانمندی و کشش این بازار و مسائل کلیدی مطرح‌‌شده پیرامون تامین مالی جمعی مبتنی بر بلاک‌چین از طریق انتشار توکن، می‌توان از فرصت فرامرزی بدون محدودیت تامین مالی جمعی از طریق رمزارزها استفاده کرد. این به آن معناست که شرکت‌‌ها به‌‌جای معرفی و استفاده از توکن خود برای تامین مالی جمعی در بستر بلاک‌چین، از رمزارزها برای این مهم استفاده کنند. درنهایت ذکر این نکته نیز ضروری است که شرکت‌‌ها بسته به میزان ریسک‌‌پذیری‌‌، فضای کاری که با آن مواجه هستند و نیز میزان سرمایه‌‌ای که برای سرمایه‌‌گذاری یا توسعه فعالیت خود نیاز دارند، می‌توانند از فضای موجود برای تامین مالی متمرکز یا غیرمتمرکز، بهره گیرند.