آیا پرونده کلاهبرداری سم بنکمن فرید بدون رمزارز ممکن بود؟
کریپتو در دادگاه
فاطمه زارع‌پورنبیل: کلاهبرداری ادعا شده در سقوط FTX مشتی از خروار مشکلات دنیای دارایی‌های رمزنگاری‌شده است. محاکمه سم بنکمن فرید حتی اگر در جایگاه منجر به صحنه تاریخی نشود، کماکان یکی از مهم‌ترین رویدادهای تاریخ کریپتو به حساب می‌آید. بنکمن فرید، زمانی نماینده جوانان پرشوری بود که امید به تغییر جهان داشتند و اکنون بدل به نمادی شده است برای هر مشکلی که در دنیای کریپتو وجود دارد. تنها یک سال پیش، بنکمن فرید یکی از اعضای ثابت جلد مجلات معتبر بود و در تالارهای کنگره پذیرفته شده بود. میلیاردر کریپتو با سر و وضع غیر رسمی که به معاشرت با ستاره‌های سینما علاقه‌مند بود و کمپین‌های سیاسی را تامین مالی می‌کرد.
اکنون اتهامات علیه بنکمن فرید، صنعت کریپتو را با او به محاکمه کشانده است. او در حال حاضر به‌عنوان نمادی از فساد نظام‌مند و مغز متفکر معاملات مبهم معرفی می‌شود که ارزهای دیجیتال را در طول همه‌گیری به صنعت چند تریلیون دلاری تبدیل کرد. سقوط FTX در نوامبر2022 در نهایت منجر به ترکیدن حباب رمزارز شد و در دومینیویی شوم سایر شرکت‌های برجسته را به ورشکستگی کشاند و باعث برانگیختن واکنش‌های سخت‌گیرانه دولتی شد.
مدیرعامل سابق صرافی FTX در حال حاضر به ۷فقره دسیسه و کلاهبرداری در رابطه با فروپاشی این صرافی ارز دیجیتال متهم است. البته وزارت دادگستری آمریکا در ابتدا در ماه دسامبر۲۰۲۲ یک کیفرخواست شامل هشت اتهام از جمله کلاهبرداری، پول‌شویی، کمک مالی به کمپین‌های انتخاباتی، دو فقره دسیسه برای کلاهبرداری سیمی، دو فقره کلاهبرداری سیمی و یک فقره دسیسه برای ارتکاب پول‌شویی ارائه کرده بود. علاوه بر اتهامات فوق، بنکمن فرید به دسیسه برای کلاهبرداری در حوزه کالا و اوراق بهادار و همچنین دسیسه برای فریب ایالات متحده آمریکا نیز متهم شده است. البته، وزارت دادگستری در ماه ژوئیه سال جاری، اتهام کمک مالی به کمپین‌های انتخاباتی مدیرعامل سابق FTX را کنار گذاشت.
کارشناسان حقوقی معتقدند دادگاه بنکمن فرید یکی از مهم‌ترین پرونده‌های کلاهبرداری در تاریخ آمریکا به شمار می‌رود. به دنبال ورشکستگی صرافی FTX، حدود 8.9میلیارد دلار از سپرده‌های مشتریان و سرمایه‌گذاران از بین رفت، با این حال تخمین زده می‌شود حدود 7.3میلیارد دلار از طریق فرآیندهای مرتبط با ورشکستگی بازیابی شده است. علاوه بر تمام اتهامات، ظاهرا بنکمن فرید به دنبال آن بوده تا در سیاست هم نفوذ داشته باشد؛ به‌طوری‌که در سال۲۰۲۲ بیش از ۴۰میلیون دلار به کمیته‌ها و نامزدهای حزب دموکرات اهدا کرده است. همچنین ظاهرا وی تصمیم داشته است تا در ازای کناره‌گیری از انتخابات، ۵میلیارد دلار به دونالد ترامپ پرداخت کند. با وجود تمام اتهامات، بنکمن فرید همچنان خود را بی‌گناه می‌داند و تمام اتهامات وارده را رد کرده است.
کلاهبرداری ۱۹میلیارد دلاری برنارد مدوف، همچنان بزرگ‌ترین پرونده کلاهبرداری در تاریخ آمریکاست. اگرچه ممکن است بنکمن فرید به اندازه مدوف آسیب مالی وارد نکرده باشد، اما فعالیت او در حوزه رمزارزها و برند FTX دوباره خاطرات مدوف را زنده کرده است. دادگاه بنکمن فرید توجه‌ها را به رویه‌های مالی به سبک غرب وحشی جلب کرده است که به رشد کریپتوها دامن زد و میلیون‌ها سرمایه‌گذار بی‌تجربه را جذب صنعتی کرد که بسیاری از آنها با سقوط بازار، پس‌انداز خود را از دست دادند. انتظار می‌رود تمرکز وکلای طرفین در دادگاه بنکمن فرید بر فرهنگ کلاهبرداری و ریسک‌پذیری باشد که FTX را احاطه کرده بود. چندان دور از ذهن نیست کمپین‌های تبلیغاتی اغلب گمراه‌کننده‌ای که در ساخت تصویر افسانه‌ای از ارزهای دیجیتال نقش داشتند نیز مورد هدف قرار گیرند.
با تمام این وجود، ساده‌انگارانه است که دنیای رمزارز را در پرونده بنکمن فرید خلاصه کرد. دیوید بلانی، خبرنگار ارزهای دیجیتال نیویورک‌تایمز، در مقاله‌ای که اخیرا منتشر شده است، به خوبی به این نکته اشاره داشت که: کریپتو در حال محاکمه است؛ زیرا کار بنکمن فرید به دادگاه کشیده شده است. از سوی دیگر نیویورک‌تایمز در یادداشت خود به نقل‌وقولی از لی راینرز، کارشناس رمزارز که در دانشکده حقوق دوک تدریس می‌کند، اشاره می‌کند «پرونده FTX، کلاهبرداری است که به واسطه رمزارزها و با کمک جنبه‌های منحصربه‌فرد کریپتو ممکن شد و اکنون افزایش یافته است.
گستردگی جرم این‌چنینی در هیچ زمینه دیگری ممکن نبود.» این نظر احتمالا یکی از عجیب‌ترین ادعاهایی است که در یک سال گذشته مطرح شده است؛ اما قابل پیش‌بینی است که یکی از پرطرفدارترین نظرات باشد. هرچند این ادعا زمان زیادی برای تاثیرگذاری در افکار عمومی نداشت و توسط یکی از اشخاصی که بیش از همه در جریان وضعیت FTX بود، رد شد. جان جی.ری، وکیل باتجربه و خوش‌نام که اکنون مدیرعامل و مسوول بازگرداندن اموال مشتریان و احیا و بازسازی صرافی FTX است، دزدی ادعایی 8میلیارد دلاری بنکمن فرید را «اختلاس در معنای عام آن» نامید.
اگرچه قابل درک است که کریپتو به شکل پرونده فساد تازگی بخشیده است و داستان اگر این‌گونه روایت شود که این جرم تنها در روزگار مدرن و بر بستر رمزنگاری ممکن بود پرطرفدارتر خواهد بود؛ اما وضعیت پرونده نسبتا تکراری است. بنکمن فرید متهم شده است پولی را که متعلق به مشتریان و سرمایه‌گذاران بوده، خرج مصارف شخصی از جمله املاک لوکس و خانواده خود کرده است. از طرفی دیگر دفاعیات بنکمن فرید در دادگاه به همان اندازه تکراری است: «از اعتمادم به دیگران لطمه خورده‌ام، وکلا سعی در تخریب وجهه من دارند، من نمی‌دانستم!»
با تمامی این وجود، این نکته که رمزارز به‌طور خاص قابلیت پردازش و برنامه‌ریزی کلاهبرداری به این بزرگی را دارد، قابل تامل است. خواه ناخواه کریپتو، در جایگاه کنار بنکمن فرید قرار گرفته و نقشی اساسی در ظهور و سقوط او داشته است. با این حال ادعای آنکه سم بنکمن فرید نماینده کاملی برای جنبشی آزادی‌خواهی باشد که صنایع، منافع و جهان را دربر‌می‌گیرد، گزاف به نظر می‌رسد. با نگاهی به بنکمن فرید چندان پربیراه نیست او را فردی دید که با نقاب خیرخواهی «مغز متفکر معاملات مبهم» به واسطه پلکانی از توکن‌های رمزنگاری‌شده در صنعت نفوذ کرد. این در حالی است که صرافی متمرکز او که اساسا با سرمایه‌گذاری و نفوذ سیاسی رشد کرد، چشم‌اندازی نیست که ساتوشی ناکاموتو برای بیت‌کوین در نظر گرفته باشد. کلیشه «کریپتوی واقعی» در این موقعیت موضوعیت ندارد؛ اما آنچه غیرقابل انکار است، فاصله بنمکن فرید از چشم‌اندازی است که دنیای رمزنگاری‌شده برای دستیابی به آن طراحی شده است.
استدلال ادعای جسورانه راینرز مبنی بر اینکه پرونده بنکمن فرید بدون توکن رمزنگاری‌شده امکان‌پذیر نبود، از اساس زیر سوال است. هر چند می‌توان در تایید صحبت او اشاره داشت ماشین‌های چاپ پول نیمه‌مستعار جهانی که هر کسی می‌تواند آنها را روشن کند، می‌تواند در راستای مقاصد نادرست استفاده شود. به بیانی دیگر، کریپتو به همان دلیلی که استفاده دارد، می‌تواند مورد سوءاستفاده قرار می‌گیرد. دارایی‌های رمزنگاری‌شده خلق شده‌اند تا بدون اینکه احتیاجی به ثبت و شناسایی اشخاص و اهداف آنان باشد، در دسترس عموم قرار گیرد.
اصل ناشناسی، نوآوری بنیادین دارایی‌های رمزنگاری‌شده است؛ پول دیجیتالی که تضمین‌های مشابهی بر حفظ حریم خصوصی، مالکیت و قابلیت تعویض به‌عنوان پول نقد دارد. از این رو تعریف فراگیر از بیت‌کوین: پول نقد دیجیتال بود. هر چند طرفداران سرسخت ارزهای دیجیتال ممکن است مزایایی مانند توانمندسازی افراد برای انتقال و نگهداری ثروت، از بین بردن انحصار دولت ملی و اشخاص بر پول و نوآوری را که از فقر، جنگ و درگیری‌های اجتماعی جلوگیری می‌کند، در ذهن داشته باشند.
بنابراین به بیانی دیگر، ادعای راینز را می‌توان با سوال دیگری پاسخ داد: آیا در حال حاضر فساد سازمان‌یافته به بزرگی و گستردگی امپراتوری بنکمن فرید را می‌توان از طریق پول نقد یا سیستم مالی سنتی هدایت کرد؟ بدون شک جواب مثبت است و کارتل سینالوآ، مکزیک یکی از ساده‌ترین جواب‌هاست. سازمان‌های اطلاعاتی ایالات متحده آمریکا از کارتل سینالوآ به عنوان «قدرتمندترین گروه سازمان‌یافته قاچاق مواد مخدر در جهان» یاد می‌کنند. این گروه یکی از بازیگران اصلی در جنگ مواد مخدر در مکزیک است که بین گروه‌های رقیب قاچاق مواد مخدر و ارتش مکزیک در جریان است. اگرچه برخی از اعضای کارتل ظاهرا از اتریوم برای انتقال پول استفاده می‌کنند و از سوی دیگر سوال مهمی درباره ارتباط امکان جرایم و ابزارهای رمزنگاری‌شده می‌توان مطرح کرد.
آیا ویژگی‌های منحصر به فرد رمزارزها، باعث رشد جرم و جنایت شده است؟ مارکوس هاچینز متخصص باج‌افزار و بلک‌هت (هکر با فعالیت‌های مجرمانه) سابق، در این زمینه می‌گوید: باج‌افزار قبل از رمزنگاری وجود داشت و حتی اگر هر گره بیت‌کوین خاموش شود، ادامه خواهد داشت. چندان دور از ذهن نیست اگر جرایمی برای ارتکاب وجود داشته باشد، پول و راهی برای تامین مالی آن پیدا خواهد شد. هرچند کاملا قابل درک است که بن‌مایه ناشناسی رمزارز، می‌تواند انگیزه‌ای باشد که در فعالیت‌های مجرمانه استفاده شود. فارغ از اینکه دفتر کل غیرقابل تغییر و عمومی معمولا چیزی است که مجرمان به‌طور تاریخی از آن اجتناب می‌کردند.
هیچ‌کدام از توضیحات بالا نمی‌تواند نقش کریپتو در داستان بنکمن فرید را کمرنگ کند، بلکه تنها قطعات پازلی هستند که کمک می‌کند تا تصویر بزرگ‌تری را شکل دهد که خط بطلانی بر استدلال «کریپتو تنها ابزار ممکن برای رسیدن به اهداف مجرمانه است» باشد. سایر «جنبه‌های منحصربه‌فرد» کریپتویی را که ممکن است راینرز در استدلال خود منظور کرده باشد، توجه به عوامل اجتماعی است. تاثیرات اجتماعی از جمله هنجاری پذیرفته در میان فعالان حوزه کریپتو که میان خودی و غیرخودی‌ها فرق می‌گذارد و به‌عنوان مثال می‌توان به عواید انحصاری افراد از پروژه‌هایی که راه‌اندازی می‌کنند، اشاره کرد. برخی از منتقدان معتقدند که فرهنگ حاکم بر دنیای کریپتو نه تنها جرم و جنایت را ممکن می‌سازد، بلکه آن را تقویت نیز می‌کند.
در فضای فعلی صنعت دستبرد از حساب‌های اشخاص یکی از معمول‌ترین اتفاقات است و از دست رفتن سرمایه افراد چه به واسطه نوسانات پذیرفته و چه به طریق هک مجرمانه، هزینه ریسک تجارت در صنعت پنداشته می‌شود. از نقطه نظر کلان، قابل درک است که ظهور بازیگران بد بهای اجتناب‌ناپذیر حق دستیابی به حریم خصوصی مالی و حاکمیت شخصی باشد. حتی با در نظر گرفتن این استثنائات، برخلاف حق «راه‌اندازی منصفانه» بیت‌کوین که توسط ساتوشی ناکاموتو سازمان‌دهی شده بود، بنکمن فرید توزیع توکن FTT را انحصارا در دست داشت و در راستای منافع شخصی از جمله که انتقال و اعطای وام به شرکت زیرمجموعه تحت کنترل خود، آلامدا ریسرچ، از آن بهره می‌برد. بنکمن فرید در زمان شکل‌گیری امپراتوری خود، نهایت استفاده را از اثر اجتماعی فومو (FOMO) را کرد و ثابت کرد اگر جمع کثیری درباره ارزشمندی پدیده‌ای توافق نظر داشته باشند، هر چیزی می‌تواند ارزش پیدا کند.
فومو (FOMO) مخفف عبارت «Fear Of Missing Out» به معنی ترس از دست دادن است. هنگامی که فردی دچار فومو می‌شود، به سبب ترسی که به خاطر از دست دادن فرصت خیالی خود دارد، اقدام به انجام کارهای هیجانی می‌کند. تعریف فومو در بازارهای مالی کمی متفاوت با تعریف آن در مسائل اجتماعی است. در بازارهای مالی، فومو به ترس از دست دادن فرصت سرمایه‌گذاری یا ترید اطلاق می‌شود.
بسیاری از چهره‌های شاخص این صنعت مانند بنکمن فرید خود را به‌عنوان نماینده‌ای از جامعه اقلیت کمتر پذیرفته شده جا می‌زند تا وظیفه بیان خواسته‌ها، رویاها، توهمات جمعیت را به عهده گیرد. افراد به کنار رانده‌شده با ظهور اشخاص برجسته‌ای از جنس خود، همچون بنکمن فرید خود را موظف می‌دانند تا به حمایت از قبیله خود در برابر دنیا برخیزد. صحنه دیدار بنکمن فرید با بیل کلینتون یکی از بزرگ‌ترین نقاط عطف داستان او و طرفداران جان‌سخت رمزارز بود؛ آنها اکنون نماینده خود را می‌دیدند که با علایق و دغدغه‌های مشترک در آن جایگاه ایستاده است و درباره رویای جمعی قبیله مذاکره می‌کند.
بنکمن فرید هزینه زیادی را صرف به‌دست آوردن شهرت ساختگی به‌عنوان یک بشردوست و فعال تجاری تیزهوش کرده بود. البته پذیرش عمومی این شخصیت بود که به محافظت از بنکمن فرید در زمان کلاهبرداری کمک کرد. او تلاش کرده بود تا حمایت دستگاه سیاسی آمریکا را داشته باشد و حداقل ۴۰میلیون دلار در انتخابات گذشته آمریکا خرج کرده بود. درحالی‌که شواهد نشان می‌داد فعالیت‌های تجاری بنکمن فرید کلاهبرداری بود؛ اما پولی که او در این راه به کار برده است، واقعی بود. در نهایت هیچ‌کدام از اقدامات مخرب و سودجویانه بنکمن فرید منحصر به کریپتو نیست. نوآوری‌های تکنولوژیک بلاک‌چین همچون نوآوری‌های تکنولوژیک در هر صنعتی دیگری هستند و نیاز به نظارت دقیق انسانی دارند تا منحصر به اهداف مجرمانه نشود.
اتهامات ادعایی علیه سم بنکمن فرید در سنتی‌ترین قالب کلاه‌برداری‌ها جای می‌گیرد و انگیزه‌های ادعایی او به قدمت طبیعت انسان است. اگرچه کریپتو مجرای طمع او بود، اما علت آن نبود. ابزار جاه‌طلبی بی‌ملاحظه بنکمن فرید می‌توانست با استفاده از ابزارهای مختلف و در جنبه‌های مختلف تکنولوژیک از جمله هوش مصنوعی یا تجارت سنتی صورت پذیرد؛ هر چه صنعت موردنظر پتانسیل رشد بالا و جذب سرمایه باشد، شکار بزرگ‌تر می‌شد.
فروپاشی امپراتوری بنکمن فرید زیان اقتصادی کلانی را به کل سیستم وارد کرد. ارزش کل بازار ارزهای دیجیتال از روزی که FTX اعلام ورشکستگی کرد، حدود 1.9میلیارد دلار کاهش یافته است. ساختار سازمانی پیچیده FTX و روابط گسترده صنعت بنکمن فرید به این معنی بود که ورشکستگی این صرافی تنها مختص این شرکت و زیرمجموعه‌های آن نمی‌توانست باشد. با احتساب سرمایه‌گذاران و سپرده‌گذاران، FTX بیش از یک میلیون طلبکار دارد که از نظر قانون یکی از بزرگ‌ترین ورشکستگی‌های شرکتی است که تا به حال دیده شده است. سقوط امپراتوری بنکمن فرید باعث ورشکستگی ۱۳۴نهاد در ۲۷حوزه قضایی شده است. چندان دور از ذهن نیست پروسه بررسی این پروند یک دهه طول بکشد و در این میان ممکن است اتهامات بیشتری درباره تخلفات مطرح شود.
اکونومیست در این زمینه می‌گوید تقاضا برای محکوم کردن بنکمن فرید، برای سیستم قضایی آمریکا به نبردی طولانی و پر هرج‌ومرج می‌ماند. قوانین ورشکستگی آمریکا در طول قرن‌ها برای طبقه‌بندی مشاغل مختلف تغییر کرده است. اکنون اما برای اجرای عدالت، وکلا باید نحوه اعمال آنها را در شرکت‌های رمزنگاری بررسی کنند.
