فناوری تازه چگونه کارکردها را تغییر خواهد داد؟
بلاک‌چین در زندگی و صنعت
بازار سرمایه
فناوری بلاک‌چین از اساس، شیوه‌‌‌‌‌های تبادل ارزش میان نهادهای مالی را متحول کرده و روش نوینی را برای برپایی زیرساخت‌های بازار در اختیار قرار داده‌است.
این فناوری با تکیه بر دارایی‌ها و اوراق‌بهادار دیجیتال برنامه‌‌‌‌‌پذیر، میتواند دسترسی به سرمایه‌ها را برای ناشران، ساده‌‌‌‌‌تر، ارزان‌تر و سریع‌تر کند. به کمک این فناوری، می‌توان اوراق‌بهادار را در مدتی بسیار کوتاه و حتی در عرض چند دقیقه منتشر کرد و از اجرای خودکار حقوق و تعهدات الحاقی به آن اطمینان یافت. این ویژگی بلاک‌چین به ناشران و تسهیلگران اجازه می‌دهد تا سرعت صدور اوراق‌بهادار و اجرای فرآیندهای تامین‌مالی را شتاب ببخشند.
دیگر قابلیت یکتای بلاک‌چین، امکان خودکارسازی و کدگذاری شرایط و قوانین یک دارایی در بطن آن است. به این ترتیب، می‌توان فرآیند صدور و انتشار اوراق را با انعطاف‌‌‌‌‌پذیری و سفارشی‌‌‌‌‌سازی بیشتری انجام داد. از سوی دیگر، فناوری بلاک‌چین قادر است با ساده‌‌‌‌‌سازی فرآیندهای «مقابله با پولشوی (AML)» و «شناخت و احرازهویت مشتری (KYC)» و همچنین در اختیار گذاشتن به‌‌‌‌‌روزرسانی‌‌‌‌‌ها و تجزیه‌‌‌‌‌وتحلیل‌ها از طریق یک درگاه واحد به مشتریان، نقش بی‌‌‌‌‌بدیلی در افزایش شفافیت و بهره‌‌‌‌‌وری ایفا کند.
یکی دیگر از مزایای دارایی دیجیتال، تقسیم‌‌‌‌‌پذیری و کسری‌‌‌‌‌سازی آنهاست. این‌گونه از دارایی‌ها را می‌توان به واحدهای خردتر با قیمت مقرون‌‌‌‌‌به‌‌‌‌‌صرفه‌‌‌‌‌تر و قابلیت نقل‌وانتقال ساده‌‌‌‌‌تر تقسیم کرد و به نقدینگی بیشتر و طیف گسترده‌‌‌‌‌تری از سرمایه‌‌‌‌‌گذاران دسترسی یافت. علاوه‌‌‌‌‌براین، ماهیت دیجیتالی دارایی‌ها موانع موجود بر سر راه انتشار اوراق را کاهش می‌دهد و فرصت‌های تازه‌‌‌‌‌ای را برای ورود بازیگران خرد به حوزه نشر اوراق فراهم می‌کند.
در مجموع به کمک بلاک‌چین می‌توان چرخه عمر اوراق‌بهادار را از لحظه نشر تا تقسیم سود میان سرمایه‌‌‌‌‌گذاران، بر پایه فرآیندهای خودکار بنا کرد.
بهطور خلاصه و فهرست‌‌‌‌‌وار می‌توان گفت بلاک‌چین میتواند مزیت‌های زیر را برای بورس‌ها و بازارهای سرمایه به ارمغان بیاورد:
- از میان بردن نقطه تکین شکست یا پاشنه آشیل سیستم‌‌‌‌‌های متمرکز با برپایی زیرساخت‌های غیرمتمرکز.
- ساده‌‌‌‌‌سازی امور بازار سرمایه با تسهیل فرآیندها، کاهش هزینه‌‌‌‌‌ها و زمان‌‌‌‌‌های تسویه.
- دیجیتالی‌‌‌‌‌سازی فرآیندها و چرخه‌‌‌‌‌های کاری، کاهش ریسک‌های عملیاتی ناشی از کلاهبرداری، خطاهای انسانی و رفتار طرف مورد معامله.
- دیجیتالی‌‌‌‌‌سازی یا توکن‌‌‌‌‌سازی دارایی‌ها و ابزارهای مالی با هدف تسهیل برنامه‌‌‌‌‌پذیری، مدیریت و معامله آنها. دارایی‌ها با تبدیل به توکن و برخورداری از قابلیت‌‌‌‌‌هایی همچون کسری‌‌‌‌‌سازی که می‌توانند به بازارهای گسترده‌‌‌‌‌تری دسترسی پیدا کنند و این به نوبه خود به افزایش نقدینگی و کاهش هزینه سرمایه منجر می‌شود.
حوزه دیفای
از دیگر رهاوردهای بلاک‌چین، تمرکززدایی از حوزه مالی و ظهور پدیده‌‌‌‌‌ای به‌نام دیفای است. «امور مالی غیرمتمرکز» یا «دیفای (DeFi)»، یک زیست‌‌‌‌‌بوم مالی نوپاست که در آن بهجای تکیه بر سامانه‌‌‌‌‌های مالی سنتی و متمرکز، از روش‌های همتابه‌‌‌‌‌همتا و غیرمتمرکز برای انجام و مدیریت امور مالی استفاده می‌شود. دیفای طی مدت کوتاهی توانسته تمامی قابلیتهای نظام مالی سنتی از استقراض و تامین‌اعتبار گرفته تا سپرده‌‌‌‌‌گذاری و درآمدزایی را در بستر شبکه‌ای درهم‌‌‌‌‌تنیده از ابزارها و پروتکل‌‌‌‌‌های مالی نوظهور در اختیار کاربران بگذارد. در حال‌حاضر، ۱۰میلیارد دلار از دارایی‌های کاربران در پروتکل‌‌‌‌‌های مختلف دیفای سپرده‌‌‌‌‌گذاری شده که خود نشانگر اقبال فزاینده کاربران به این حوزه نوپا است.
شالوده نظام مالی سنتی بر اساس زیرساخت‌های متمرکزی شکل‌گرفته که زمام مدیریت و کنترل آن در اختیار بانک‌های مرکزی، نهادهای مالی و شمار زیادی واسطه است، اما بنای امور مالی غیرمتمرکز یا دیفای کدها و برنامه‌های رایانه‌‌‌‌‌ای هستند که در بستر زیرساختی غیرمتمرکز از جمله بلاک‌چین اتریوم پیاده‌‌‌‌‌سازی می‌شوند.
توسعه‌‌‌‌‌دهندگان حوزه دیفای با استقرار قراردادهای هوشمند در یک شبکه بلاک‌چینی می‌توانند پروتکل‌‌‌‌‌ها و سکوهای مالی دلخواه خود را بسازند و در دسترس تمامی کاربران قرار دهند.
نقطه‌عطفی که دیفای توانسته به آن دست‌یابد، این است که دارایی‌های دادوستد شده در این حوزه، کاربردهایی بسیار فراتر از ارزهای متعارف یا همان پول فیات دارند. صرافی‌‌‌‌‌های غیرمتمرکز، دارایی‌های مصنوعی و وام‌های آنی، از جمله کاربردهای نوین دیفای هستند که پیش‌‌‌‌‌تر هیچ‌گاه در دنیای مالی سنتی در دسترس نبوده‌‌‌‌‌اند. این تغییر قواعد بازی در زیرساخت‌های مالی، مزیت‌های بسیاری را هم برای کاربران و هم نهادهای مالی مستقل به‌همراه آورده است.
انرژی و پایایی
بازیگران فعال در صنعت انرژی از نیروگاه‌های برق گرفته تا شرکت‌های نفت و گاز، به‌‌‌‌‌تدریج در حال شناسایی قابلیتهای تحول‌‌‌‌‌آفرین بلاک‌چین در حوزه کاری خود هستند.
بلاک‌چین میتواند سرآغاز تحول فراگیری در صنعت انرژی باشد. این صنعت دیرپا همچون دیگر صنایع با موجی از فناوری‌های نوین مواجه‌شده و روزی نیست که از تاثیر شگرف پنل‌‌‌‌‌های خورشیدی، خودروهای الکتریکی و دستگاه‌های پایش انرژی و... بر این صنعت سخن به میان نیاید.
شبکه‌‌‌‌‌های بلاک‌چینی از جمله اتریوم، در این میان با برخورداری از قابلیت‌‌‌‌‌هایی همچون قراردادهای هوشمند می‌توانند زمینه‌‌‌‌‌ساز رشد بخش انرژی باشند. گرچه «انرژی و پایایی»، از جمله حوزه‌هایی است که میتواند از فناوری بلاک‌چین بهره بسیار ببرد، اما این زمینه از کاربرد بلاک‌چین تا اندازه‌‌‌‌‌ای مغفول‌مانده‌است. موسسات مختلفی همچون «مجمع جهانی اقتصاد»، موسسه محیط‌زیست استنفورد وودز (Stanford Woods Institute for the Environment) و چندین نهاد مرجع بین‌المللی دیگر با انتشار گزارش‌های تحقیقاتی مشترکی اذعان کرده‌اند که فناوری بلاک‌چین دست‌‌‌‌‌کم ۶۵ کاربرد ملموس در بخشهای مختلف محیط‌زیست، انرژی و پایایی دارد. از میان این کاربردها می‌توان به مدل‌های کسب‌وکاری جدید برای بازار انرژی، مدیریت داده بی‌‌‌‌‌درنگ و انتقال، صدور و دادوستد اعتبارنامه‌‌‌‌‌های کربن یا انرژی‌‌‌‌‌های تجدیدپذیر به بلاک‌چین اشاره کرد.
فناوری دفترکل توزیع‌‌‌‌‌شده میتواند با فراهم‌‌‌‌‌کردن قابلیت ردیابی زنجیره تامین تجهیزات شبکه برق، بهره‌‌‌‌‌وری نیروگاه‌‌‌‌‌ها را افزایش دهد. علاوه‌‌‌‌‌براین، بلاک‌چین قادر است راهکارهای ویژه‌‌‌‌‌ای را برای چگونگی توزیع انرژی‌‌‌‌‌های تجدیدپذیر در اختیار بگذارد.
بخشهای سنتی‌‌‌‌‌تر حوزه انرژی از جمله فعالان بخش نفت و گاز هم می‌توانند از راهکارهای سازمانی بلاک‌چین بهره‌‌‌‌‌مند شوند. سیستم‌‌‌‌‌های پیچیده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای که میزبان انبوهی از کنشگران هستند نیز فرصت‌های ویژه‌‌‌‌‌ای برای استفاده از فناوری بلاک‌چین پیش‌رو دارند. برای مثال، بازار نفت به‌عنوان یکی از پررونق‌‌‌‌‌ترین بازارهای جهان بر شبکه‌ای بزرگ و درهم‌‌‌‌‌تنیده از پالایشگاه‌ها، نفتکش‌ها، کارکنان، دولتها و نهادهای نظارتی متکی است.
این شبکه بزرگ، به‌‌‌‌‌دلیل عمر طولانی خود از زیرساخت‌های ضعیف و فرآیندهای ناکارآ رنج می‌‌‌‌‌برد، از این‌رو شرکت‌ها و هلدینگ‌‌‌‌‌های بزرگ در حوزه نفت و گاز با سودای کاهش هزینه‌‌‌‌‌ها و اثرات مخرب محیط‌زیستی فعالیت‌‌‌‌‌های خود، به‌دنبال استقرار سامانه‌‌‌‌‌های بلاک‌چینی هستند.
از سوی دیگر، بسیاری از شرکت‌های فعال در حوزه نفت و گاز، نگرانی‌های بجایی در مورد حفظ حریم خصوصی و اسرار تجاری خود دارند. در این زمینه هم شبکه‌‌‌‌‌های بلاک‌چینی خصوصی می‌توانند با قابلیت‌‌‌‌‌هایی همچون «دادههای مجوزدار» و «دسترسی‌‌‌‌‌های گزینشی»، از چرخش امن اطلاعات میان بازیگران صنعت مطمئن شوند. بلاک‌چین‌‌‌‌‌های خصوصی و کنسرسیومی می‌توانند نیازهای فعالان صنعت انرژی را تا زمان بهبود ساختارهای حریم خصوصی در بلاک‌چین‌‌‌‌‌های عمومی، برآورده کنند. مزیت‌های اصلی به‌‌‌‌‌کارگیری بلاک‌چین در بخش انرژی شامل این موارد است:
- کاهش هزینه‌‌‌‌‌ها
- افزایش پایایی محیط‌زیستی
- ارتقای شفافیت برای ذی‌نفعان صنعت انرژی بدون نقض چارچوب‌های حریم خصوصی.
حوزه زنجیره تامین
بلاک‌چین با برخورداری از شفافیتی انکار‌‌‌‌‌ناپذیر، میتواند به یگانه مرجع قابل‌استناد میان ذی‌نفعان مختلف زنجیره تامین بدل شود. رهگیری و ردیابی هوشمند سفارش‌‌‌‌‌ها، کالاها و محاسبه دقیق تأخیرها به کمک بلاک‌چین میتواند زمان ارسال و دریافت محموله‌‌‌‌‌ها را به‌‌‌‌‌شدت کاهش دهد.
از مزیت‌های بلاک‌چین برای این حوزه می‌توان به این موارد اشاره کرد:
دیجیتالی‌‌‌‌‌شدن: بیشتر زنجیره‌‌‌‌‌های تامین هنوز هم بر فرآیندهای فیزیکی ناامن و ناکارآ متکی هستند. با بهره‌‌‌‌‌گیری از بلاک‌چین، می‌توان فرآیندهای فیزیکی را بر پایه قراردادهای هوشمند، دیجیتالی کرد و بهره‌‌‌‌‌وری و کارآیی را افزایش داد.
تایید اصالت: تولیدکنندگان، خرده‌‌‌‌‌فروشان و مصرف‌کنندگان، همگی با دشواری‌‌‌‌‌های بسیاری در بخش تایید اصالت محصولات دست‌‌‌‌‌به‌‌‌‌‌گریبان هستند. این دشواری‌‌‌‌‌ها به افزایش کلاهبرداری‌‌‌‌‌ها دامن می‌زند. بااین‌حال، بلاک‌چین میتواند هر محصول را در لحظه صفر تولید با یک توکن غیرقابل تعویض (NFT) پیوند بزند و سپس این توکن‌‌‌‌‌ها در حکم گواهی تایید اصالت کالاها میان ذی‌نفعان دادوستد شوند.
کنترل توزیع:بسیاری از برندها و خرده‌‌‌‌‌فروشان، قادر نیستند مانع از توزیع محصولات در بیرون از کانال‌های اختصاصی خود شوند.
بلاک‌چین در این میان میتواند از قراردادهای هوشمند برای تعریف قوانین خاص به‌‌‌‌‌منظور مدیریت کانال‌های توزیع استفاده کرده و به تولیدکنندگان کمک کند.
خدمات پس‌‌‌‌‌ازفروش:بسیاری از خرده‌‌‌‌‌فروشان نمی‌توانند خدمات پس‌‌‌‌‌ازفروش را بهطور جامع در اختیار مصرف‌کنندگان بگذارند و در مراحل مختلف از جمله فراخوان، ضمانت و نگهداری محصول با مشکلاتی مواجهند. بلاک‌چین میتواند با فراهم کردن امکان دسترسی به اطلاعات هر محصول در بستر یک دفترکل غیرمتمرکز، زمینه را برای ارتقای کیفیت خدمات پس‌‌‌‌‌ازفروش میسر کند.
شفافیت: مصرف‌کنندگان همواره خواهان دسترسی به اطلاعات مواد خام به‌‌‌‌‌کار رفته در محصولات و فرآیندهای تولید هستند. به کمک بلاک‌چین، تمامی ذی‌نفعان در یک زنجیره تامین می‌توانند به تاریخچه کامل هر محصول دسترسی داشته باشند.
اثبات مالکیت: از دیگر مشکلات مصرف‌کنندگان و کاربران نهایی، می‌توان به ناتوانی آنها در اثبات مالکیت یک محصول اشاره کرد. این معضل باعث افزایش سرقت و کلاهبرداری می‌شود. در اینجا نیز بلاک‌چین میتواند راهگشا باشد. مشتریان به‌‌‌‌‌سادگی قادرند توکن‌‌‌‌‌های غیرقابل تعویض مرتبط با هر محصول فیزیکی را نزد خود نگه دارند و از آنها برای اثبات مالکیت خود استفاده کنند.
باگ بانتی
باگ بانتی یا یافتن باگ سیستم‌‌‌‌‌ها و شبکه‌‌‌‌‌ها و کسب درآمد از طریق دریافت پاداش از آن مجموعه، یکی از مقوله‌‌‌‌‌هایی است که در اجرا و در مرحله تایید باگ و انتقال پول، با موانعی رو‌‌‌‌‌به‌‌‌‌‌رو می‌شود.
باگ بانتی از طریق قرارداد هوشمند و امضای دیجیتال دو یا چندطرفه، مشکل اعتماد طرفین در فرآیند انتقال اطلاعات و پول را برطرف کرده‌است. از این اسمارت‌‌‌‌‌کانترکت‌‌‌‌‌ها برای فروش دانش، محصولات و خدمات نیز استفاده می‌شود.
امور دولتی و حاکمیتی
دولتها و متولیان امور عمومی می‌توانند از بلاک‌چین برای رهایی از چنبره سامانه‌‌‌‌‌های متمرکز و ناکارآمد استفاده کنند؛ در واقع چابک‌‌‌‌‌تر، امن‌‌‌‌‌تر و مقرون‌‌‌‌‌به‌‌‌‌‌صرفه‌‌‌‌‌تر‌بودن شبکه‌‌‌‌‌های بلاک‌چین به کمک دولت می‌آیند تا جایگزین سامانه‌‌‌‌‌های سنتی هزینه‌‌‌‌‌بر شوند.
در دولت دیجیتال مبتنی بر بلاک‌چین، می‌توان بر بستر این فناوری نوین از دادههای دولت، شهروندان و کسب‌وکارها محافظت کرد، مانع از اتلاف منابع شد، از اقدامات مجرمانه برای کلاهبرداری و تقلب جلوگیری کرد و اعتماد و مسوولیت‌‌‌‌‌پذیری را ارتقا داد. در یک دولت بلاک‌چین‌‌‌‌‌پایه، افراد، کسب‌وکارها و نهادهای حاکمیتی می‌توانند با تکیه بر سیستم رمزنگاری، منابع خود را در بستر یک دفترکل امن و توزیع‌‌‌‌‌شده به‌‌‌‌‌اشتراک بگذارند. این ساختار، نقاط ضعف را حذف و از دادههای حیاتی شهروندان محافظت می‌کند.
طیف وسیعی از وظایف دولت در حوزه‌هایی همچون پرداخت‌‌‌‌‌ها، ثبت اسناد و املاک، ثبت‌احوال، زنجیره‌‌‌‌‌های تامین کالاهای اساسی، خدمات درمانی، ثبت شرکت‌ها و واحدهای تجاری، انتخابات و مدیریت نهادها را می‌توان بر پایه فناوری دفترکل توزیع‌‌‌‌‌شده و بلاک‌چین انجام داد.
زنجیره نگهداری شواهد و مستندات حقوقی و پلیسی نیز بهتازگی در برخی کشورها موردبررسی و حتی استفاده محدود قرار گرفته و بر اساس آن، تمامی مدارک و مستندات یک پرونده به‌عنوان مثال جنایی، در بلاک‌چین ذخیره‌شده و در اختیار افراد معین قرار می‌گیرد و دادههای ورودی، پس از تایید، در شبکه ذخیره می‌شوند.
بلاک‌چین و هوش مصنوعی
داده‌هایی که در هوش‌مصنوعی استفاده می‌شود، باید بهطور شفاف و بدون دستکاری نگهداری شوند و همین‌جا نقطه اتصال هوش‌مصنوعی به بلاک‌چین است. داده‌ها و سوابق غیرقابل‌تغییر دیجیتال بر بستر بلاک‌چین تولید و حفظ می‌شوند و به این ترتیب کاربران به منشأ داده‌ها، بدون نیاز به اعتماد بین طرفین، دسترسی دارند. ازسوی دیگر امنیت اطلاعات، با ایجاد مسیر شفاف حسابرسی بر بستر بلاک‌چین، تامین می‌شود.
دانشمندان هوش‌مصنوعی از طریق بلاک‌چین به شبکه‌ای غیرمتمرکز از تاییدکننده‌های دیتا دسترسی دارند که می‌توانند دادههای نادرست را تشخیص دهند. همچنین احتمال هک، افشا یا ازدست‌رفتن داده‌ها در شبکه بلاک‌چین بهطور چشمگیری کاهش پیدا می‌کند. با ایجاد این شبکه‌‌‌‌‌های امن داده، دانشمندان AI با خیال راحت داده‌ها را با امنیت بالا و در زمان کوتاه، تبادل و از آنها استفاده می‌کنند.
کاربران این حوزه می‌توانند در بستر بلاک‌چین دادههای خود را به یک الگوریتم هوش‌مصنوعی اجاره دهند یا آنها را به آژانسهای تبلیغاتی دلخواه خود بفروشند. همچنین می‌توانند بهجای اجاره یا فروش دادههای خود، آنها را نزد خود و دور از چشم شرکت‌ها یا دولتها محفوظ نگه دارند.
بلاک‌چین در آینده
همانطور که گفته شد، فناوری بلاک‌چین در بسیاری از حوزه‌‌‌‌‌ها میتواند نقش تاثیرگذاری داشته باشد. هرچند، بسیاری از کاربردهای بلاک‌چین هنوز در مرحله ایده هستند، اما با توجه به برنامه‌‌‌‌‌ها و قراردادهای شرکت‌های بزرگ حوزه فناوری و نوآوری در جهان، استفاده از فرصت‌های صنعت بلاک‌چین در آینده، میتواند دنیای متفاوتی را پیش‌روی ما قرار دهد.
