حمیدرضا اسلامی منوچهری

بررسی آخرین آمار منتشر شده توسط بانک مرکزی نشان می‌دهد حجم نقدینگی کشور در پایان آذر ماه سال گذشته با ۹/۳درصد رشد نسبت به اسفند ماه سال قبل از آن به رقم یک‌میلیون و ۷۰۴هزار و ۸/۹۴۳میلیارد ریال رسیده که نسبت به دوره‌های مشابه سال‌های قبل از آن از رشدی به مراتب کمتر برخوردار بوده است. در آذر ماه سال ۸۶ حجم نقدینگی یک‌میلیون و ۵۲۳هزار و ۶/۱۶۶میلیارد ریال بود که نسبت به اسفند ماه سال ۸۵ معادل ۶/۱۸درصد رشد را نشان می‌دهد. در آذر ماه سال ۸۶ نسبت به آذر ماه سال ۸۵ هم رشد نقدینگی معادل ۹/۳۳درصد گزارش شده است. نقدینگی از اقلامی چون پول و شبه پول تشکیل می‌شود. پول شامل اسکناس و مسکوک در دست اشخاص و سپرده‌های دیداری (جاری) است. شبه پول نیز از سپرده‌های قرض‌الحسنه، پس‌انداز و سپرده‌های سرمایه‌گذاری مدت‌دار و سپرده‌های متفرقه تشکیل شده است. افزایش و کاهش نقدینگی همراه با سرعت گردش پول از جمله عواملی هستند که در سطح عمومی قیمت‌ها تاثیر مستقیم دارند. چنانچه افزایش نقدینگی همراه با افزایش تولید ناخالص داخلی نباشد موجب رشد پایدار سطح عمومی قیمت‌ها (تورم) می‌شود. از عوامل موثر بر رشد نقدینگی می‌توان به ضریب فزاینده پول و پایه پولی اشاره کرد. عواملی که موجب رشد ضریب فزاینده پول می‌شود، عبارتند از:

۱ - نسبت اسکناس و مسکوک در دست مردم به کل سپرده‌ها، ۲- نسبت سپرده‌های قانونی به کل سپرده‌ها، ۳-نسبت ذخایر اضافی به کل سپرده‌ها. افزایش دارایی‌های خارجی بانک مرکزی و بدهی‌ دولت به بانک مرکزی و بانک‌ها نیز موجب افزایش پایه پولی و به تبع آن نقدینگی خواهد شد.

آخرین گزارش بانک مرکزی از متغیرهای پولی در سال ۸۷ نشان می‌دهد حجم اسکناس و مسکوک در دست اشخاص در آذر ماه سال ۸۷ نسبت به اسفند ماه ۸۶ معادل ۶/۴۷درصد رشد داشته که احیانا بخش قابل توجهی از آن به ایران‌چک‌های جایگزین اسکناس‌های درشت مربوط می‌شود.

شبه‌پول یا سپرده‌های بلندمدت در این مدت معادل ۸/۱۱درصد رشد را نشان می‌دهد. کاهش قابل توجه رشد نقدینگی در سال گذشته به سیاست‌های انقباضی بانک مرکزی باز می‌گردد که از ریاست مظاهری در این بانک آغاز شد و در دوره پس از او نیز کمابیش ادامه یافت.

اتخاذ سیاست‌های انقباضی پولی در پی افزایش بی‌سابقه حجم نقدینگی در چند سال گذشته صورت گرفت که نرخ تورم را از حدود ۱۲درصد در پایان سال ۸۴ به بیش از ۲۵درصد در پایان سال ۸۷ رساند.