مسعود دستمالچی- این امری بدیهی و پذیرفته شده است که اتخاذ و اعمال هر سیاست اقتصادی نیازمند داده‌های آماری، اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و دانش و تجربه می‌باشد تا به رشد و توسعه‌ای پایدار بینجامد. وگرنه اعمال سیاست‌های روزمره و باری به هر جهت، چون با موانع واقعی اقتصادی و... روبه‌رو می‌شوند؛ چاره‌ای جز تغییر مداوم آنها را، پیش روی متولیان اینگونه سیاست‌گذاری‌ها نمی‌گذارد. این شیوه تصمیمات همانا، حاصلی جز آب در هاون کوبیدن ندارد. در این باره می‌توان به بخشنامه فروش ارز مسافرتی اخیر بانک مرکزی (۶۰/۱۰۰۲ مورخ ۳۰/۱/۹۱) نیم نگاهی داشت. به نظر نگارنده در هنگام صدور این گونه بخشنامه‌ها باید نکات زیر ملحوظ می‌شد:

۱ - دوری و نزدیکی کشور مقصد

۲ - سطح هزینه و مخارج کشور مقصد

۳ - وسیله سفر (هوایی، دریایی و زمینی)

۴- تمایلات گردشگری مسافران

۵ - آمار وجود دانشجویان ایرانی

۶ - میزان مهاجرپذیری کشور مقصد و...

هر چند دستیابی به اطلاعات و داده‌های آماری درباره مسافران خروجی اگر غیر ممکن نباشد؛ لااقل مشکل است. آیا بخشنامه صادره بانک مرکزی براساس معیار خاص و مشخصی تهیه و تنظیم شده است؟

نگاهی به این آمار جسته و گریخته موجود خالی از لطف نیست.

الف : کل گردشگران خروجی از کشور در سال ۱۳۸۷ بالغ بر ۵ میلیون و پانصد هزار نفر می‌باشد. از این میان حدود ۲میلیون و دویست هزار نفر را مسافران زیارتی و ۳ میلیون و سیصد هزارنفر را مسافران سیاحتی، تفریحی و تجاری تشکیل می‌دهند. (خبرگزاری میراث فرهنگی)

ب: تعداد دانشجویان متقاضی ارز تحصیلی: در کشور مالزی ۶۱۹۶ نفر، ترکیه ۱۹۸۲ نفر و هندوستان ۱۶۶۸ نفر می‌باشد. (معاون وزیر علوم در گفت‌وگو با خبر گزاری مهر)

حال ببینیم آیا در تهیه و تنظیم بخشنامه مسافری به چه نکاتی توجه شده است.

در بند۲ - ۱ -۱ بخشنامه به فروش ارز مسافرتی هوایی برای ترکیه و مالزی با توجه به تعداد دانشجویان ایرانی ۴۰۰ دلار منظور شده، ولی در عوض برای کشور هندوستان ۱۰۰۰ دلار !

در بند ۳ - ۱- ۱ آن، فروش ارز مسافرتی برای مسافران (اعم از هوایی، ریلی، زمینی و دریایی) به میزان ۴۰۰ دلارتعیین شده است.

در بند ۴ - ۱ - ۱ فروش ارز به مقصد کشور عراق ۲۰۰ دلار (دو سفر در سال) مشروط به قید سفر زیر نظر سازمان حج و زیارت.

در بند ۵ - ۱ -۱ فروش ارز به مسافران سوریه و عربستان ۴۰۰ دلار (دوسفر در سال)

آنچه مسلم و محرز است؛ با توجه به علایق مذهبی مردم، آمار مسافران به کشورهای زیارتی. نسبت به سال ۸۷ بسیار فزون‌تر است. ( لیست طولانی انتظار حج عمره و عتبات عالیات)

با توجه به آمار اعلامی معاون وزیر علوم، توجهی به دغدغه خانواده دانشجویان ایرانی خارج از کشوربرای دیدار از فرزندانشان نشده است. از سویی بعد مسافت کشور مقصد و چگونگی وسیله سفر در نظر گرفته نشده است. (مقایسه بین کشورهای مالزی و هندوستان) به نظر می‌رسد؛ با توجه به درآمد ارزی بالای ۱۰۰میلیارد دلاری سالانه کشور، هدف صرفه‌جویی ارزی هم نیست. پس می‌ماند؛ اینکه هدف از صدور بخشنامه مذکور تنها با نگاهی به سیاست‌های روزمره خارجی باشد؛ نه رعایت اصول مسلم سیاست‌های ارزی و اقتصادی کشور! به قول مولوی:

هر چه آن خسرو کند، شیرین بود

چون درخت تین، که جمله تین کند.