چه کالاهایی در افزایش قیمت میانه زمستان نقش داشتند؟
بازیگران اصلی تورم بهمن‌ماه
در محاسبه تورم ۱۲ ماهه منتهی به ماه بهمن نیز به ترتیب گروه‌های اجاره و حمل‌و‌نقل، مشابه دی‌ماه، دارای بالاترین اثر بوده‌اند.بر اساس این گزارش با توجه به افزایش فاصله نرخ تورم پیش‌بینی شده و تحقق یافته، پیش‌بینی نرخ تورمی در ماه‌های آتی نسبت به ماه‌های قبل دشوارتر شده است. در گزارش تحلیلی مرکز آمار و اطلاعات راهبردی، چهار دلیل برای افزایش قیمت‌ها در سال‌جاری بیان شده است؛ افزایش حجم نقدینگی، افزایش قیمت دلار، افزایش تورم انتظاری که تورم کاذب را در پی داشته؛ افزایش تقاضای یکباره برای برخی از اقلام به علت شیوع بیماری کرونا نیز یکی دیگر از دلایل افزایش قیمت‌ها در سال‌جاری عنوان شده‌است.
بالاترین و پایین‌ترین تورم نقطه‌به‌نقطه
قیمت اقلام در ماه بهمن نسبت به ماه مشابه سال قبل در گروه‌های روغن‌ها و چربی‌ها با ۵/ ۹۹ درصد، میوه و خشکبار با ۲/ ۸۸ درصد و گروه شیر، پنیر و تخم مرغ با ۷۹ درصد بالاترین نرخ تورم نقطه‌به‌نقطه را ثبت کرده‌اند. نکته قابل توجه آنکه در دی‌ماه نیز وضع بر همین روال بوده است با این تفاوت که به ترتیب این گروه‌ها ۵، ۵/ ۱۰ و ۶/ ۵ واحد درصد در دی‌ماه تورم نقطه‌ای پایین‌تری نسبت به بهمن‌ماه داشته‌اند. بر اساس آمارهای منتشر شده گروه آب، برق و سوخت با تورم نقطه‌ای ۸/ ۱۸ درصد، پایین‌ترین تورم نقطه‌ای را داشته و همچنین گروه‌های ارتباطات و آموزش نیز با ثبت تورم نقطه‌ای ۸/ ۲۱ درصد در رده دوم پایین‌ترین نرخ‌های تورم نقطه‌ای بهمن‌ماه بوده‌اند. در گزارش‌های تحلیلی تورم مرکز آمار و اطلاعات راهبردی برای بررسی صحیح تورم سبد مصرفی خانوار، جدا از گزارش نرخ انواع تورم گروه‌های اصلی مصرفی، به میزان اثرگذاری آنها نیز اشاره می‌کند. در این گزارش ضریب تاثیر گروه‌ها و طبقات کالایی بر نرخ تورم بهمن‌ماه سال‌جاری گزارش شده است. بالاترین ضریب تاثیر در ماه مذکور مربوط به قیمت اجاره مسکن است. ضریب تاثیر اجاره در بهمن‌ماه با رقم ۸۵۴ گزارش شده در حالی که در رتبه‌های دوم و سوم اثرگذاری بر تورم نقطه‌ای بهمن‌ماه گروه حمل‌و‌نقل با ضریب تاثیر ۵/ ۵۳۳ و گروه نان و غلات با رقم ۹/ ۴۲۶ قرار گرفته‌اند. در بهمن‌ماه سال‌جاری نسبت به ماه مشابه سال قبل گروه‌های خدمت و دخانیات کمترین ضریب تاثیر را در میزان تورم نقطه‌به‌نقطه ثبت کرده‌اند. همچنین اثرگذاری گروه کالاهایی مانند آموزش ۵/ ۴۰ و ماهی‌ها و صدف‌داران ۷/ ۴۶ و هتل و رستوران ۴/ ۶۲ گزارش شده است. این ارقام می‌تواند نشاندهنده خارج شدن این اقلام مصرفی از اولویت مصرفی اکثر خانوارهای ایرانی داشته باشد.
سه عامل تورمی
براساس گزارش تحلیلی مرکز آمار و مطالعات راهبردی، در میان گروه‌های منتخب مصرفی، سه گروه اجاره، حمل‌و‌نقل و نان و غلات بالاترین تاثیر را بر نرخ تورم ۱۲ ماهه منتهی به بهمن‌ماه داشته‌اند. در رتبه‌های بعدی اثرگذاری بر تورم سالانه بهمن‌ماه گروه بهداشت و درمان و گروه پوشاک و کفش قرار گرفته‌اند. کمترین اثرگذاری بر تورم سالانه بهمن‌ماه به ترتیب مربوط به گروه‌های محصولات خوراکی طبقه‌بندی نشده، خدمت، دخانیات، ماهی‌ها و صدف‌داران، هتل و رستوران و آموزش بوده‌اند.
البته بالاترین اثرگذاری بر تورم سالانه توسط کالاهایی متفاوت با گروه‌های دارای بالاترین تورم رقم می‌خورد و لزوما کالاهای یکسانی نیستند. طی ۱۲ ماهه منتهی به بهمن‌ماه سال‌جاری گروه‌های حمل‌و‌نقل با ۳/ ۶۵ درصد، نان و غلات با ۶/ ۴۵ درصد و انواع نوشیدنی‌های غیر الکلی با ۱/ ۴۵ درصد بالاترین نرخ تورم ۱۲ ماهه را داشته‌اند که در مقایسه با دی‌ماه نیز همین روال بوده‌است. گروه‌های آب، برق و سوخت با ۳/ ۹ درصد و محصولات خوراکی طبقه‌بندی نشده با ۸/ ۱۴ درصد کمترین نرخ تورم ۱۲ ماهه در بهمن‌ماه را ثبت کرده‌اند.
اثر کاهشی تورم ارتباطات
در بهمن‌ماه سال‌جاری گروه‌های گوشت قرمز و گوشت ماکیان، سبزی‌ها و حبوبات و میوه و خشکبار بیشترین ضریب تاثیر را در افزایش تورم ماهانه داشته‌اند. گروه‌های ارتباطات و آب، برق و سوخت دارای اثری کاهشی بر تورم ماهانه بوده‌اند. گروه‌های قند و شکر با ۷/ ۱۱ درصد، گروه سبزیجات (خیار، بادمجان، لوبیا سبز و کدو سبز) با ۶/ ۹ درصد و میوه و خشکبار (موز و انار) با ۵/ ۶ درصد بالاترین نرخ تورم را در بهمن‌ماه سال‌جاری نسبت به دی‌ماه داشته‌اند. در این گزارش گفته شده که افزایش قیمت شکر در بازارهای جهانی، کمبود شکر در بازار داخل و نیاز به واردات و همچنین افزایش هزینه‌های تولید اعم از بذر، کود، سم، حمل‌و‌نقل و بسته‌بندی در افزایش قیمت این اقلام موثر بوده است. در این گزارش گروه آب، برق و سوخت (متوسط قیمت یک متر مکعب گاز مصرفی خانوارهای کشور) با منفی ۳/ ۶ درصد و گروه ارتباطات (گوشی موبایل) با منفی ۵/ ۱ درصد کمترین نرخ تورم ماهانه را داشته و دارای کاهش قیمت بوده است.
سه موج تورمی در روستا و شهر
بررسی روند تورم سالانه در مناطق شهری و روستایی در این گزارش نشان می‌دهد در طی ۱۴ سال ( ۱۳۸۴ تا ۱۳۹۸) تورم سالانه مناطق روستایی در اکثر سال‌ها رقم بالاتری را نسبت به مناطق شهری به ثبت رسانده است. مشاهده روند تورم سالانه در مناطق شهری و روستایی طی سال‌های ۸۴ تا ۹۸، از سه موج تورمی خبر می‌دهد. در گزارش تحلیلی مرکز آمار و اطلاعات راهبردی وزارت رفاه، افزایش تورم در موج اول در سال ۱۳۸۷، حاصل افزایش نقدینگی در اقتصاد کشور دانسته شده‌است. موج دوم تورم در سال‌های ۱۳۹۰تا ۱۳۹۲ مرتبط به دور اول تحریم‌ها دانسته شده‌است. همچنین بررسی روند تورم سالانه مناطق شهری و روستایی، از تغییرات حدود ۳۰ واحدی در این تورم‌ها در دهه اخیر خبر می‌دهد. کمترین رقم تورم سالانه مناطق روستایی در سال‌های اخیر رقم ۲/ ۷ در سال ۱۳۹۵ و بالاترین رقم تورم ثبت شده برای این مناطق ۳/ ۳۷ واحد مربوط به سال ۱۳۹۸ به دست آمده است. برای مناطق شهری کمترین رقم تورم سالانه ثبت شده مربوط به سال ۱۳۹۵، رقم ۸/ ۶ بوده است. بالاترین رقم ثبت شده نیز مربوط به سال ۱۳۹۸، رقم ۴/ ۳۴ برای تورم مناطق شهری ثبت شده است. از دهه ۱۳۸۰ تاکنون، نرخ تورم تک‌رقمی فقط طی دو سال پیاپی ۱۳۹۵ و ۱۳۹۶در مناطق شهری و روستایی، ثبت شده است. برآورد‌های انجام شده از شاخص قیمت کل کالاها و خدمات مصرفی طی فروردین ۱۳۹۵ تا دی‌ماه ۱۳۹۹ در کل کشور به تفکیک مناطق شهری و روستایی، نشان می‌دهد که شاخص قیمت کل کالاها و خدمات مصرفی تا پایان شهریورماه ۱۳۹۷ در نقاط شهری و روستایی تفاوت چندانی نداشته‌اند. پس از شهریورماه سال ۱۳۹۷ با اینکه به‌طور کلی روند شاخص قیمت‌ها در کشور شیب صعودی بیشتری پیدا کرده است ولی در مناطق روستایی کشور این روند افزایشی محسوس‌تر از نقاط شهری ثبت شده است. فاصله رشد شاخص قیمت‌ها در نقاط روستایی و شهری تداوم افزایش را نشان می‌دهد؛ به‌طوری‌که در دی‌ماه سال‌جاری فاصله میان شاخص قیمت نقاط روستایی بیشترین فاصله را از شاخص قیمت در نقاط شهری کشور ثبت کرده است.
سبقت تورم از پیش‌بینی‌ها
در گزارش تحلیلی مرکز آمار و اطلاعات راهبردی به پیش‌بینی تورم سالانه (۱۲ ماهه) تا انتهای سال هم پرداخته شده است. بررسی تفاوت پیش‌بینی‌های انجام شده با رقم تحقق یافته تورم نشاندهنده دشوارتر شدن پیش‌بینی تورم در ماه‌های آتی دارد. بررسی‌های انجام شده نشان می‌دهد فاصله‌بین تورم پیش‌بینی شده و محقق شده در فصل بهار سال‌جاری کمتر از یک واحد درصد بوده، این در حالی است که با شروع تابستان این اختلاف به بالای یک واحد درصد رسیده و هر ماه مقداری به این اختلاف افزوده شده است. در بهمن‌ماه این اختلاف به رقم ۴/ ۴ درصد رسیده، به‌طوری‌که رقم پیش‌بینی شده برای تورم بهمن‌ماه ۸/ ۲۹ و رقم تحقق یافته به گزارش مرکز آمار ۲/ ۳۴ ثبت شده است.
