بررسی آمار حراج در هفته اول آبان‌ماه نشان می‌دهد
بی‌رغبتی بانک‌ها به اوراق دولتی
فروش ۷۰ میلیارد تومان اوراق دولتی در هفته اول آبان
گزارش بانک مرکزی از جزئیات فروش اوراق دولتی در هفته بیست و دوم نشان می‌دهد در این هفته تنها ۳/ ۷۰ میلیارد تومان از اوراق عرضه شده به فروش رسیده است. براساس آمار منتشر شده، در هفته جاری بانک‌ها و موسسات مالی غیربانکی هیچ سفارشی در سامانه‌های بازار بین‌بانکی و مظنه‌یابی شرکت مدیریت فناوری بورس تهران ثبت نکرده‌اند اما در فرآیند خارج از حراج و از طریق بورس حدود ۳/ ۷۰ میلیارد تومان اوراق «اراد ۴۹» با نرخ بازده تا سررسید ۲۱ درصد به فروش رسیده است. با توجه به اینکه در این هفته سه اوراق با نام‌های «اراد ۴۹»، «اراد ۵۳» و «اراد ۵۴» که به ترتیب دو اوراق اولی سه‌ساله و اوراق سومی دوساله است، عرضه شده بود اما به نظر می‌رسد تنها اراد ۴۹ با اندکی اقبال مواجه بوده است البته باید توجه داشت که این میزان فروش اوراق در یک هفته بسیار کمتر از هدف‌گذاری دولت برای جبران کسری بودجه است. به‌رغم اینکه در روزهای گذشته روسای قوه مجریه و مقننه بر استفاده بیشتر از اوراق دولتی برای جبران کسری بودجه تاکید کردند، در هفته اول آبان ماه از اوراق عرضه شده استقبال چندانی نشده است.
دولت از خردادماه برای جبران هزینه‌های بودجه‌ای تصمیم به فروش اوراق دولتی از طریق مکانیزم حراج و خارج از آن و همچنین از طریق بورس پرداخت. پیش‌بینی‌ها نشان می‌داد اگر دولت بتواند هر هفته حدود ۵ هزار میلیارد تومان فروش داشته باشد، در مدت حدود ۳۰ هفته می‌تواند ۱۵۰ هزار میلیارد تومان از کسری بودجه خود را جبران کند. اما از ابتدای فصل پاییز و شروع شش ماه دوم سال، این هدف‌گذاری با اخلال مواجه شده است. دولت در مهرماه تنها ۷/ ۱ هزار میلیارد تومان اوراق فروخت و در هفته اول آبان ماه نیز این رقم در حدود ۷۰ میلیارد تومان بوده است.
ویژگی اوراق فروخته شده در هفته جاری
از میان سه اوراق عرضه شده در هفته جاری تنها اوراق اراد ۴۹ به فروش رسیده است. اوراق اراد ۴۹ یک اوراق سه ساله با سررسید شهریور ۱۴۰۲ است که نرخ سود پیشنهادی دولت برای آن ۱۷ درصد بوده است. اما نرخی که در نهایت منجر به فروش این اوراق شده ۴ واحد درصد بالاتر یعنی در حدود ۲۱ درصد ثبت شده است. این اوراق برای اولین بار ۱۲ شهریورماه عرضه و به فروش رسیده است. در مجموع از ۹ هفته‌ای که این اوراق عرضه شده ۸ هفته متقاضی داشته که حدود ۷/ ۱۵ هزار میلیارد تومان از آن فروخته شده است. بررسی‌ها از آگهی عرضه این اوراق نشان می‌دهد تاکنون تقریبا معادل میزان اوراق عرضه شده فروش انجام شده است. به عبارت دیگر حدود ۱۶ هزار میلیارد تومان از این اوراق عرضه شده که تقریبا همه آن با نرخ سود تا سررسید ۲۱ درصد به فروش رسیده است.
نگاهی به خرید و فروش این اوراق در بازار ثانویه فرابورس نیز نشان می‌دهد که در عرضه روز ۶ آبان این اوراق در بازار فرابورس، ۳/ ۷۰میلیارد تومان از آنها توسط چهار خریدار انجام شده است. قیمت این اوراق در تابلوی معاملات ۹۳ هزار و ۷۴۰ تومان بوده است. از سوی دیگر، در روز گذشته حدود ۱۳ میلیون فقره از این اوراق با قیمت ۹۳ هزار و ۷۴۶ تومان عرضه شده که منتظر ثبت‌سفارش خرید از سوی متقاضیان است. این میزان سهم در مجموع ارزشی معادل ۱۲۲ میلیارد و ۶۷۰ میلیون تومان داشته است. شرکت فرابورس ایران تاریخ عرضه این اوراق را روزهای ۷ آبان، ۱۰ آبان، ۱۱ آبان و ۱۲ آبان تعیین کرده است. در واقع این بازار ثانویه اوراق دولتی به شمار می‌آید که بانک‌ها و موسسات اعتباری می‌توانند اوراق خود را در آن عرضه کنند. قیمت این اوراق توسط وزارت اقتصاد و دارایی تعیین و توسط شرکت فرابورس طی اطلاعیه‌ای اعلام می‌شود که با نوسان جزئی خرید و فروش می‌شود.
رونق‌بخشی به بازار اوراق دولتی
آمارها نشان می‌دهد در مدت ۲۲ هفته فروش اوراق دولتی در مجموع ۶/ ۷۱ هزار میلیارد تومان از این اوراق به فروش رسیده که تقریبا ۱۶ هزار میلیارد تومان از رقم پیش‌بینی شده کمتر است. فروش اوراق دولتی یکی از راه‌های جبران کسری بودجه بدون ایجاد فشار تورمی است که مورد تایید بسیاری از کارشناسان اقتصادی است. اما به نظر می‌رسد در ۶ هفته گذشته یعنی از ابتدای مهرماه، از جذابیت این اوراق کاسته شده است.
بسیاری از کارشناسان معتقدند در شرایط کنونی باید اراده جدی برای فروش اوراق دولتی وجود داشته باشد و این یکی از مهم‌ترین اولویت‌های دولت است. بررسی‌ها نشان می‌دهد عرضه اوراق دولتی با سررسید کوتاه‌مدت‌تر مانند اوراق یکساله، جذاب کردن نرخ سود و بهبود زیرساخت‌های بازار ثانویه این اوراق می‌تواند روش‌های موثری برای ترغیب بانک‌ها و سایر موسسات برای خرید و فروش این اوراق باشد اما نکته قابل‌توجه این است که از حراج پانزدهم به بعد اوراق یکساله منتشر نشده است. این در حالی است که با توجه به عدم‌اطمینانی که در اقتصاد کشور وجود دارد، اوراق یکساله با بیشترین استقبال از سوی بانک‌ها مواجه بوده است. علاوه بر این ساعت کار بازار ثانویه این اوراق که در واقع بازار فرابورس است نیز از دیگر موانع خرید و فروش این اوراق به شمار می‌آید؛ زیرا بسیاری از بانک‌ها در پایان روز به تراز کردن منابع و مصارف روزانه خود می‌پردازند و در صورتی که ناترازی وجود داشته باشد به دنبال تامین منابع هستند. شرکت فرابورس در اطلاعیه‌های خود برای فروش اوراق دولتی روزهای خاصی را برای عرضه این اوراق تعیین می‌کند که این مساله می‌تواند یکی از مشکلات پیش رو برای نقد کردن این اوراق باشد. از سوی دیگر در اطلاعیه پذیرش این اوراق در سایت فرابورس، در بخش این اوراق ارکان آن فاقد بازارگردان است. در حالی که به نظر می‌رسد حضور بازارگردان به روان شدن معاملات در بازار این اوراق کمک خواهد کرد. در مجموع به‌نظر می‌رسد برای اینکه بازار این اوراق مجددا به دوران رونق تابستان بازگردد لازم است که اقدامات زیرساختی انجام شود.
