سه پیش‌شرط برای پایداری اینستکس

برخی معتقدند که در شرایط کنونی این مکانیزم راهگشا می‌شود. در این باره رئیس‌کل بانک مرکزی ملاحظات استفاده از این ابزار را در یک پست اینستاگرامی تشریح کرده است. به گفته او، در حالی که زیرساخت عملیاتی سازوکار متناظر اینستکس در ایران توسط بانک مرکزی کاملا تکمیل شده است، اخبار دریافتی حاکی از سرعت گرفتن تلاش اروپا برای عملیاتی شدن اینستکس است. همتی برای عملکرد پایداری اینستکس سه شرط مطرح کرد: نخست این که برای عملکرد پایدار اینستکس نباید اینستکس کانالی در چارچوب قواعد تحریمی آمریکا باشد؛ بلکه باید کانالی مبتنی‌بر برجام باشد و کلیه تراکنش‌هایی که در چارچوب برجام مجاز بودند از طریق آن انجام شدنی باشد. نکته دوم اینکه شاید در ابتدا شامل کلیه کالاهای غیرتحریمی شود، اما بعدا محدوده آن باید به کلیه کالاها گسترش یابد. همچنین نکته سوم این است که اینستکس باید از صادرات نفت به اروپا تامین شود. اگر هم اروپا موقتا محذوراتی در خرید نفت ایران دارد، یک خط اعتباری بلندمدت با بازپرداخت آتی نفتی، یک راه‌حل موقت قابل بررسی است. به گفته همتی، اکنون خود اروپایی‌ها هم در مذاکرات اشاره‌ای به راه‌حلی شبیه به این داشته‌اند.

رئیس‌کل بانک مرکزی در پایان تاکید کرد که الگوهای متعدد برای حضور سایر پشتیبانان برجام در اینستکس یا سازوکار مستقل مشابه آن در حال توسعه است که به هر حال اینستکس صرفا سهم محدود در راهبرد بانک مرکزی در بازار ارز دارد و برنامه‌های متعدد دیگر نیز در روابط ارزی کشور اجرایی شده یا در حال اجرا است. این نخستین پست همتی درباره مکانیزم اجرایی اینستکس نیست. او پیش‌تر تاکید کرده بود: سازوکار متناظر با آن، تحت عنوان سازوکار تجارت و تامین مالی «ساتما»، در تهران تاسیس [شده است] و مدیران آن به اروپایی‌ها معرفی شده‌اند. تکرار مداوم جملاتی نظیر دنبال سازوکار مالی بودن، ازسوی مسوولان اروپایی، گزاره‌ای تکراری و نخ‌نماشده خواهد بود، ساده‌ترین کار برای عملیاتی کردن فعالیت سازوکارهای «اینستکس» و «ساتما» برداشت نفت توسط شرکت‌ها و نهادهای اروپایی یا اعطای یک خط اعتباری به صادر‌کنندگان اروپایی برای شروع صادرات به ایران است. اگر نگران واکنش آمریکا در مورد نوع کالاهای صادراتی به ایران هستند، می‌توانند توانایی خود را با صدور کالاهای اساسی و دارو تست کنند. حال می‌توان گفت توپ در زمین اروپا است.