اثر اخراجی‌ها در نرخ بیکاری

یکی از عوامل موثر بر نرخ بیکاری، ترک شغل است. افراد به دلایل مختلفی ممکن است شغل خود را ترک کنند. گاهی در جهت رونق بازار کار و تلاش افراد شاغل برای یافتن کار بهتر و گاهی به دلایل رکود در بازار، نارضایتی شغلی، تعطیلی محل کار و... کارشناسان دلایل ترک شغل را به دو دسته ارادی و غیرارادی تقسیم می‌کنند. آمارهای آخرین گزارش مرکز آمار و اطلاعات راهبردی وزارت کار که به بررسی نتایج طرح آمارگیری نیروی کار مرکز آمار ایران طی سال‌های ۹۰ تا ۹۵ پرداخته است نشان می‌دهد که از حدود ۲/ ۳ میلیون نفر بیکار ۱۰ ساله و بیشتر در کشور، حدود ۷/ ۱ میلیون نفر یعنی معادل ۳/ ۵۴ درصد قبلا شاغل بوده‌اند که در این میان ۳۱۴ هزار و ۲۹۳ نفر معادل ۱/ ۱۸ درصد، به‌صورت ارادی و ۹/ ۸۱ درصد به‌صورت غیرارادی شغل خود را ترک کرده‌اند. در این گزارش، منظور از بیکاران قبلا شاغل، بیکارانی هستند که در ۵ سال گذشته حداقل دو هفته به‌صورت مستمر کار کرده و بنا به دلایلی از جمله پایین بودن درآمد، تعطیلی محل کار، فصلی بودن کار، موقتی بودن کار و... شغل خود را ترک کرده‌اند و در دوره زمانی مرجع، به دنبال کار بوده یا تمایل به انجام کار داشته‌اند. همان‌طور که در تعریف آمده است از مجموع بیکاران قبلا شاغل، بیکارانی که به‌صورت ارادی و اختیاری شغل خود را ترک کرده‌اند به نوعی در بیکاری خود سهیم هستند. این افراد، بیکاران قبلا شاغلی هستند که به دلایل ارادی شامل پایین بودن درآمد، مسائل خانوادگی، مهاجرت، جابه‌جایی محل کار و تحصیل یا آموزش شغل خود را ترک کرده‌اند و به جمع بیکاران کشور پیوسته‌اند. بررسی روند آماری بیکاران قبلا شاغل در دوره ۵ساله ۹۰ تا ۹۵ نشان می‌دهد که بیشترین سهم بیکاران قبلا شاغل که به‌صورت ارادی ترک شغل کرده‌اند مربوط به سال ۹۲ با حدود ۸/ ۲۰ درصد است. کمترین سهم بیکاران قبلا شاغل که به‌صورت ارادی شغل خود را ترک کرده‌اند نیز در سال ۹۱ و ۹۵ حدود ۱/ ۱۸ درصد است. نکته دیگری که در این گزارش ذکر شده است، سهم بیکاران قبلا شاغل به کل بیکاران کشور در دوره ۵ ساله ۹۰ تا ۹۵ است. براساس آمار منتشر شده، سهم بیکاران قبلا شاغل در سال ۹۰ حدود ۵۷ درصد بوده است و در سال ۹۱ به ۸/ ۵۴ درصد کاهش پیدا کرده است. این نسبت در سال ۹۲ به کمترین مقدار خود در بازه زمانی مذکور رسیده و حدود ۷/ ۴۷ درصد گزارش شده است اما در سال ۹۳ با رشد ۲ واحد درصدی به ۷/ ۴۹ درصد افزایش پیدا کرده است. نسبت مذکور در سال ۹۴ و ۹۵ نیز روند صعودی داشته و به ترتیب ۷/ ۵۲ درصد و ۳/ ۵۴ درصد گزارش شده است. از سوی دیگر نتایج بررسی‌ها نشان می‌دهد حدود ۸/ ۳۹ درصد از زنان تحت تاثیر عوامل ارادی شغل خود را ترک می‌کنند، در حالی که این درصد در مردان حدود ۱/ ۱۵ درصد است. در نتیجه درصد بیشتری از زنان به نسبت مردان مجبور به ترک شغل خود می‌شوند اما زمانی که صحبت از ترک شغل به‌صورت غیر ارادی می‌شود کفه ترازو به سمت مردان سنگین‌تر است. آمارهای این گزارش نشان می‌دهد که حدود ۹/ ۸۴ درصد از مردان به دلایل غیرارادی شغل خود را ترک می‌کنند در حالی که این درصد در میان زن‌ها ۲/ ۶۰ درصد است.

  اثر بیکاری ارادی بر نرخ بیکاری

اگر اثر بیکاری ارادی را در دهه جاری بررسی کنیم، متوجه می‌شویم که بیکاران ارادی به‌طور متوسط یک درصد از میزان بیکاری را تحت تاثیر قرار می‌دهند. براساس آمارهای منتشر شده در دوره ۵ ساله ۹۰ تا ۹۵، نرخ بیکاری در سال ۹۵ به حدود ۴/ ۱۲ درصد رسیده است. از سوی دیگر نرخ بیکاری بدون احتساب بیکاری ارادی ۳/ ۱۱ درصد محاسبه می‌شود در نتیجه سهم بیکاران ارادی حدود ۱/ ۱ درصد در سال ۹۵ بوده است که در دوره ۵ ساله مورد مطالعه بیشترین سهم را به خود اختصاص داده است. بررسی آمارهای نرخ بیکاری از سال ۹۰ تا ۹۵ نشان می‌دهد که کمترین نرخ بیکاری با حدود ۴/ ۱۰ درصد در سال ۹۱ رخ داده است که از این میزان نرخ بیکاری، ۹/ ۰ درصد آن سهم بیکاران ارادی بوده است. در نتیجه بیکاران ارادی که به دلایلی مانند پایین بودن درآمد، جابه‌جایی محل کار، تحصیل یا آموزش و مسائل خانوادگی شغل خود را ترک کرده‌اند تاثیر قابل ملاحظه‌ای روی نرخ بیکاری نداشته‌اند.