گارانتی سپرده ارزی

به‌طور معمول بانک‌ها در قالب طرح‌های سپرده‌های ارزی، علاوه بر صیانت از دارایی‌های سپرده‌گذاران به آن نرخ سود، که حداکثر ۶ درصد است، اعطا می‌کنند. بررسی‌ها نشان می‌دهد از گذشته تاکنون میزان استقبال از سپرده‌های ارزی، مانند سپرده‌های ریالی نبوده و برخی معتقدند که بانک ها، در قبال دریافت مبالغ ارزی، ما به ازای ریالی آن را در سررسید اعطا می‌کنند. این موضوع باعث شده که از یک سو بخش قابل توجهی از اسکناس‌های دلاری خریداری شده، از چرخه اقتصاد خارج شده و در اصطلاح راهی متکاها شود و از سوی دیگر، تامین این منابع از سوی سیاست‌گذار با مشکل روبه‌رو شود. این در حالی است که بانک‌ها علاوه بر اعطای سود سالانه به سپرده‌های ارزی، باعث می‌شود امنیت سرمایه نیز حفظ و نگرانی از چگونگی نگهداری آن برطرف شود. تنها ریسک و مانع این کار، این موضوع است که برخی گمان می‌کنند در قبال ارائه اسکناس خارجی به بانک‌ها، نرخ سود و ارز پرداختی بانک‌ها به میزان مابه‌ازای ریالی آن است.

اطمینان‌بخشی بانک مرکزی

بانک مرکزی در یک بخشنامه تاکید کرده که بانک‌ها موظفند سپرده ارزی را به‌صورت اسکناس ارز سپرده‌گذاری شده بازپرداخت کنند. به بیان دیگر، اگر فردی هزار دلار در بانکی سپرده‌گذاری کرد، بانک نیز متعهد می‌شود که در موعد مقرر هزار دلار به اضافه سود آن به همان ارز پرداخت کند. به گزارش روابط عمومی بانک مرکزی، از جمله خدمات ارزی بانک‌ها اخذ و نگهداری سپرده‌های ارزی از مشتریان است که مجوز این خدمت در آغاز فعالیت ارزی بانک‌های عامل به آنها اعطا می‌شود. ضوابط و مقررات موضوع سپرده پذیری ارزی در بخش سوم مجموعه مقررات ارزی و بخشنامه‌های موردی بانک مرکزی به صراحت مشخص شده است. براساس مقررات و بخشنامه‌های صادره از سوی بانک مرکزی تاکید شده است، بانک‌های عامل در زمان برداشت یا بستن حساب ازسوی مشتریان ملزم به پرداخت عین اسکناس ارز هستند. به عبارت دیگر در صورتی که سپرده‌گذاری با تحویل اسکناس ارز انجام شده باشد بانک سپرده‌پذیر در صورت درخواست سپرده‌گذار مکلف و متعهد به عودت همان اسکناس ارز بوده و علاوه بر این سود سپرده ارزی نقدی نیز باید به‌صورت نقدی (اسکناس ارز) پرداخت شود. بانک مرکزی تاکید می‌کند که با اطمینان خاطر ایجاد شده برای سپرده‌گذاران ارزی و همچنین خطرات زیاد نگهداری وجوه ارزی به‌صورت اسکناس، با ابلاغ بخشنامه‌های بانک مرکزی انتظار می‌رود که این منابع در بانک‌ها سپرده‌گذاری و نگهداری شوند تا نه تنها ریسک نگهداری فیزیکی ارز به حداقل ممکن برسد بلکه متقابلا بازده مطلوب و مناسبی هم به واسطه سپرده‌گذاری نزد بانک‌های عامل عاید آنها شود. از سوی دیگر برای اینکه منابع جمع‌آوری شده در قالب این نوع سپرده‌های ارزی برای بانک‌های سپرده پذیر بدون استفاده نباشد بانک مرکزی این فرصت را برای بانک‌های عامل ایجاد کرده است که نه تنها هزینه‌های جمع‌آوری و نگهداری سپرده‌ ارزی را به حداقل برسانند، بلکه با استفاده از این فرصت‌ها منابع ارزی بی‌مصرف نزد مردم به چرخه اقتصادی کشور بازگشته و در جای خود مورد بهر‌ه‌برداری مناسب قرار گیرد.

مکانیزم سپرده‌گذاری ارزی در بانک مرکزی

در راستای ایجاد اطمینان کافی برای سپرده‌گذاران ارزی در شبکه بانکی و ایجاد فرصت سپرده‌گذاری برای بانک‌ها نزد بانک مرکزی و یا امکان معاوضه منابع بانک مرکزی اخیرا بخشنامه جدیدی به شبکه بانکی ابلاغ شده است. در این بخشنامه عنوان شده که ایجاد اطمینان کافی برای سپرده‌گذاران ارزی در شبکه و ایجاد فرصت سپرده‌گذاری برای بانک‌ها نزد بانک مرکزی و امکان معاوضه منابع بانک مرکزی با این وجوه در خارج از کشور می‌تواند نقش تاثیرگذاری در استفاده حداکثری و بهینه از منابع ارزی کشور و برگشت نقود بیگانه به چرخه اقتصادی کشور ایفا کند. بنابراین شرایط تکمیلی مقررات ارزی، در قسمت «ج» بخش سوم مقررات ارزی، ابلاغ شده است. در این بخشنامه شرایط سپرده‌پذیری ارزی از مشتریان، سپرده‌گذاری ارزی نقدی نزد بانک مرکزی و معاوضه منابع ارزی بانک مرکزی نزد کارگزاران خارجی با وجوه نقد ارزی مشخص شده است. درخصوص بخش اول یعنی سپرده‌پذیری ارزی از مشتریان دو نکته عنوان شده است: نخست اینکه به سپرده ارزی سپرده‌گذاران با آورده نقدی، باید سود به‌صورت اسکناس ارز پرداخت شود و نکته دوم اینکه در رسیدهای تحویلی به مشتریان یا قراردادهای تنظیمی بابت سپرده پذیری لازم است، اطلاعاتی از قبیل نوع ارز و نحوه وصول ارز از مشتری (اسکناس) درج و بر تکلیف آن بانک به پرداخت عین ارز (اسکناس) به هنگام برداشت از حساب تصریح شود.

درخصوص سپرده‌گذاری ارزی نقدی بانک نزد بانک مرکزی نیز حداقل مبلغ سپرده‌گذاری یک میلیون دلار یا یک میلیون یورو عنوان شده و دوره سپرده ارزی ۶ ماهه و قابل تمدید در صورت موافقت بانک مرکزی بوده است. نرخ سود سالانه سپرده‌گذاری نیز ۴ درصد برای دلار و ۳ درصد برای یورو عنوان شده است. همچنین در صورت درخواست عودت سپرده ارزی تودیعی قبل از سررسید، نرخ سود مورد عمل برای سپرده دلاری سالانه ۵/ ۱ درصد و برای سپرده یورویی سالانه یک درصد خواهد بود. در این ارتباط به سپرده‌های ارزی کمتر از یک ماه سودی تعلق نمی‌گیرد.

در بخش سوم نیز امکان دریافت اسکناس دلار و یورو از سوی این بانک و تحویل آن نزد بانک‌های کارگزار خارج از کشور میسر شده است. حداقل مبلغ معاوضه یک میلیون دلار یا یک میلیون یورو عنوان شده و دوره معاوضه ۶ ماهه و قابل تمدید است. همچنین در صورت تحویل و درخواست یورو، معادل آن در حساب آن بانک نزد کارگزار مربوطه کارسازی می‌شود و در صورت تحویل اسکناس یورو و درخواست معادل آن به سایر اسعار یا تحویل اسکناس دلار معادل آن به سایر اسعار بر مبنای نرخ برابری این بانک نزد کارگزاران ذیربط کارسازی می‌شود. همچنین در سررسید دوره معاوضه آن بانک باید در بدو امر نسبت به کارسازی ارز مربوطه به حساب این بانک نزد بانک کارگزار ذی ربط بر مبنای نرخ برابری مورد توافق در قرارداد معاوضه اقدام کرد و متعاقبا این بانک نیز نسبت به تامین معادل آن به اسکناس ارز تحویلی در قرارداد معاوضه اقدام خواهد کرد.