آرشیو روزنامه شماره ۶۱۲۳ دنیای اقتصاد

اخبار باشگاه اقتصاددانان - روزنامه شماره ۶۱۲۳

نظارت بورسی حین بحران

سیاستگذاری نهاد ناظر بورس در زمان بحران یکی از چالش‌های مهم بازار محسوب می‌شود. اینکه کدام روش می‌تواند با حفظ شرایط بورس، شوک واردشده به بازار را محدود کند. «دنیای‌اقتصاد» با نظرسنجی از ۲۰کارشناس بورسی، گزینه اصلی سیاستگذاری نهاد ناظر بورس در زمان چالش‌های سیاسی را بررسی کرده است. کارشناسان معتقدند که محدود کردن دامنه نوسان می‌تواند نسبت به سایر گزینه‌ها نظیر تغییر حجم مبنا، تعطیلی بازار سهام و اقدامات دیگر راهکار بهتری باشد. البته درخصوص کیفیت این نوع سیاستگذاری و جزئیات آن، کارشناسان نکات قابل توجهی را مطرح کرده‌اند.
سیاستگذاری بورسی در زمان بحران

مژده ابراهیمی: بازارهای مالی همواره در شرایط بحرانی دچار تلاطماتی می‌شوند که البته بازارسرمایه پرریسک‌تر از سایر بازارهاست و نهاد ناظر باید تدابیر و اقدامات مهمی را در این خصوص اتخاذ کند. از این‌رو با توجه به تنش‌های سیاسی منطقه در مدت اخیر، تصمیم نهاد ناظر بر محدودیت دامنه نوسان برای مدتی کوتاه در جهت کاهش آسیب سهامداران و بهبود بازارسرمایه بود.
پیشنهادی در جهت صیانت از حقوق سهامداران
اعظم هنردوست /فعال صنعت بیمه
ریسک یکی از مولفه‌‌‌های مهم و موثر بر قیمت سهام شرکت‌هاست که به دو دسته ریسک‌‌‌های سیستماتیک و ریسک‌‌‌های غیر‌سیستماتیک تقسیم می‌شود. باید گفت ریسک‌‌‌های غیر‌سیستماتیک با شرایط خاص هر شرکت و ریسک‌‌‌های سیستماتیک با متغیرهای کلان کشور مرتبط است که می‌‌‌تواند در ابعاد مختلف اقتصادی، سیاسی و... رخ دهد. ‌‌خطر وقوع جنگ یکی از ریسک‌‌‌های سیستماتیک مهم است که اثرات بسیار مخربی بر بازارسرمایه دارد. در حال حاضر بازار سهام در ادامه روند فرسایشی خود که از مردادماه سال ۱۳۹۹ شروع شده است قرار دارد و علت اصلی آن را می‌‌‌توان اعتماد ازدست‌رفته سهامداران بر اثر تصمیمات ناگهانی دولت در خصوص متغیرهای موثر بر عملکرد شرکت‌ها و صنایع برشمرد.
ضرورت تغییر استراتژی نهاد ناظر
کمال خانزاده/ فعال بازار سرمایه
در خصوص اقدامات سازمان بورس برای بهبود بازار در شرایط بحرانی باید گفت، در کوتاه‌مدت محدود شدن دامنه نوسان گزینه بسیار درست و بجایی است و در این مدت اقدام نهاد ناظر به‌موقع و درست بود؛ ‌‌‌اما طولانی شدن این محدودیت باعث می‌شود ماهیت اصلی بازارسرمایه که نقدشوندگی است از بین برود. به نظر می‌آید هر زمانی بازارسرمایه در شرایطی پرریسک قرار دارد، تغییر حجم مبنا یکی از گزینه‌های مهم در جهت بهبود بازار محسوب می‌شود؛ چون بازار سهام یکی از بازارهایی است که نوسانات بسیار زیادی دارد. در خصوص تعطیلی بازارسرمایه در شرایط بحرانی باید گفت این اقدام درست نخواهد بود و بنده موافق این امر نیستم، ولی در شرایط حاد و خاص ممکن است بازار تعطیل شود؛ در نتیجه با توجه به گزینه‌های موجود، تعطیلی بازار همیشه آخرین اقدام خواهد بود.
ضرورت هدایت بازار به سمت عرضه و تقاضا
هلن عصمت‌پناه/ استاد دانشگاه
در شرایطی که فضای کشور درگیر ریسک‌های سیستماتیک است، اولین اثر مستقیم آن گریبان‌‌‌ بازارهای مالی به‌خصوص بازارسرمایه را خواهد گرفت.
محدودیت دامنه نوسان؛ مستلزم دستورالعمل مدون
علیرضا توکلی‌کاشی /کارشناس ارشد بازارسرمایه
فردی بیان می‌کرد محدود کردن دامنه نوسان، همچون بستن دهان فردی است که می‌خواهد فریاد بزند، اما به دلیل بسته بودن دهانش موفق به این کار نمی‌شود. خفه کردن صدای این فرد، درد را تسکین نمی‌دهد و چه‌بسا طبیبی آن اطراف باشد، اما به دلیل فروخفتن صدای این فرد، نتواند به کمک وی بشتابد. در حال حاضر قیمت‌ها در بازارسرمایه با صدای بلند حقیقتی را بیان می‌کنند که با محدود شدن دامنه نوسان اجازه فریاد زدن و شنیده شدن این حقیقت داده نمی‌شود.
تحدید دامنه نوسان؛ نوشداروی بورس در بحران‌ها
معصومه طاهرخانی/ تحلیلگر ارشد بازار سرمایه
در شرایط اضطراری، حفاظت از حقوق سرمایه‌گذاران و ثبات بازارهای مالی اولویتی اساسی است. براساس مقررات مرتبط با سازمان بورس و اوراق بهادار، این سازمان در مواردی که شرایط غیرقابل پیش‌بینی مانند بحران‌های طبیعی، ناآرامی‌‌‌های اجتماعی یا نقایص فنی اساسی به وقوع بپیوندد، مجاز است معاملات را به طور موقت تعطیل یا متوقف کند. با این حال، تعطیلی بورس همواره آخرین راه‌‌‌حل است و محدودیت‌هایی برای مدت زمان آن نیز در نظر گرفته شده است.
بازگشت چرخه تعادل بازار با محدودیت دامنه نوسان
شاهین احمدی /فعال بازار سرمایه
قبل از پاسخ به نظرسنجی، باید به میزان کارمزدی که روی هر معامله پرداخت می‌شود توجه کرد. فرد خریدار علاوه بر پرداخت قیمت تابلوی سهام، باید ۰.۰۰۳۷ کارمزد خرید و در زمان فروش باید دریافت قیمت تابلوی سهام، ۰.۰۰۸۸ کارمزد فروش (شامل مالیات) بپردازد که جمع این کارمزد، ۰.۰۱۲۵ از ارزش خرید و فروش می‌شود.
ضرورت حفظ نقدشوندگی در بازار سهام
علی جبل‌عاملی/ کارشناس ارشد بازارسرمایه
در شرایط فعلی کشور و با توجه به تنش‌‌‌های منطقه‌‌‌ای، تصمیم‌گیری درباره بازار سرمایه باید با دقت و در نظر گرفتن شرایط روانی سرمایه‌گذاران صورت گیرد؛ چرا که هریک از گزینه‌‌‌های مطرح‌شده، تاثیرات خاص خود را بر بازار خواهد داشت.
کاهش دامنه نوسان؛ اقدام مناسب سازمان بورس
ابوالفضل شهرآبادی/ فعال بازار سرمایه
شرایط فعلی بازارسرمایه شرایط پرریسکی است، ولی هنوز با شرایط بحرانی حاد فاصله دارد و به نظر می‌رسد تعطیلی بازار برای زمان جنگ است.
تعطیلی بازارسرمایه؛ امری نادرست
سید فرهنگ حسینی /فعال صنعت معدن
در شرایط تنش‌های سیاسی و نظامی و وقوع جنگ در کشورهای مختلف، افزایش نوسان بازار سهام، کاهش اعتماد سرمایه‌گذاران و خروج سرمایه از سوی سرمایه‌گذاران حقیقی و خارجی از بورس‌ها رخ می‌دهد. بررسی تصمیم نهادهای ناظر بورس‌های مختلف در زمان تنش‌های نظامی یا جنگ کشورها، متفاوت بوده است. در حالی که برخی از بورس‌ها مانند بورس روسیه تا یک‌ماه تعطیل شده‌اند، عمده کشورها بازارسرمایه خود را در دوران تنش‌ها و حتی جنگ، باز نگه داشته‌اند. از جمله تجربه لبنان و سوریه باز نگه‌داشتن بورس بوده است. با این حال، اقدام مهمی که صورت گرفته، کاهش ساعات معاملات به‌عنوان جایگزین اصلی برای تعطیلی بوده است. در کنار این موضوع، دولت‌ها اقدام به دخالت مستقیم در بورس از طریق تزریق منابع از سوی بانک‌مرکزی برای ایجاد ثبات کرده‌‌‌اند.
سهامداران دل قرص می‏‏‌خواهند
امیر آشتیانی عراقی /کارشناس بازار سرمایه
بورس ایران پس از رشدهای هیجانی سال ۹۹، هنوز روی خوش به خود ندیده است. بررسی‌‌‌ها نشان می‌دهد با توجه به رشد سایر بازارها، ارزش دلاری بازارسرمایه حتی به سال ۹۸ رسیده است. جدا از اینکه به قول معروف بورس کفاره بدمستی‌‌‌های سال ۹۹ را می‌‌‌پردازد، ریسک‌‌‌های سیستماتیک هم بلای جانش شده است. در سال‌های اخیر بورس تهران تمام ندیده‌هایش را به یکباره دید، به‌خصوص در روزهای اخیر تنش سیاسی بین ایران و رژیم صهیونیستی افزایش یافته و بورس تهران بیش از پیش دچار هیجانات سیاسی شده است. هرچند در خیلی از روزها بیش‌‌‌واکنش داشته و به واسطه این هیجانات به وضعیت اورژانسی رسیده است.
بورس نیازمند حمایت
عرفان هودی /فعال بازار سرمایه
در شرایط فعلی هیچ‌‌‌یک از گزینه‌های اعلامی نمی‌تواند گره‌گشا و چراغ راه بازارسرمایه باشد. باید گفت محدود کردن دامنه نوسان نیز صرفا برای مدتی محدود می‌تواند مثمرثمر باشد و از آنجا که تقریبا از ابتدای سال دامنه نوسان محدود بوده، عملا کارآیی خود را از دست داده و مانع یکی از اصول اولیه بازار که همان اصل نقدشوندگی است، شده است.
تعطیلی بازار؛ آخرین گزینه
جواد عشقی‌نژاد/ پیشکسوت بازارسرمایه
در شرایطی که ریسک‌‌‌های سیستماتیک در بازارسرمایه افزایش می‌‌‌یابد و بازار وارد بحران می‌شود، هریک از راهکارهای پیشنهادی می‌‌‌تواند مزایا و معایب خاص خود را داشته باشد؛ اما بهترین راهکار به نوع بحران و اهداف کوتاه‌‌‌مدت و بلندمدت سیاستگذاران بستگی دارد. محدود کردن دامنه نوسان یکی از ابزارهای رایج برای کنترل نوسانات شدید در شرایط بحرانی است. این اقدام می‌‌‌تواند باعث شود که هیجانات بازار کاهش یابد و سرمایه‌گذاران فرصت بیشتری برای تحلیل دقیق شرایط داشته باشند.
بازگشت ثبات و اعتماد با تغییر حجم مبنا
محسن علیزاده/ عضو سابق شورای عالی بورس
در شرایط بحرانی و با افزایش ریسک‌‌‌های سیستماتیک در بازارسرمایه، تغییر حجم مبنا به‌‌‌عنوان راهکار موثر می‌‌‌تواند نقش بسزایی در کنترل هیجانات و جلوگیری از افت‌وخیزهای شدید قیمتی ایفا کند. به عقیده بنده، تغییر حجم مبنا، به‌‌‌ویژه در زمان‌‌‌هایی که فقدان ‌تعادل روانی و واکنش‌‌‌های هیجانی بر بازار حاکم است، می‌‌‌تواند روند طبیعی‌‌‌تری برای معاملات فراهم کند و مانع نوسانات ناگهانی و شدید شود.
راهکاری برای خروج از بحران
محمد ناطقی /کارشناس اقتصادی
عموما در اکثر قراردادهای تجاری، ‌بندی وجود دارد به نام «فورس‌ماژور» که در صورت تحقق آن شرایط، می‌‌‌توان بخشی از تعهدات آن قرارداد را انجام نداد. بخش مهمی از افراد شاغل در بازارسرمایه نیز اعتقاد دارند در شرایط کنونی بورس ایران مشمول بند فورس‌‌‌ماژور است. تجربه ثابت کرده است در شرایط فورس‌‌‌ماژور در دنیا عموما بازارسرمایه بسته می‌شود و بعد از چند روز و با حضور بازارگردانان و آماده‌شدن شرایط بازگشایی صورت می‌گیرد. می‌‌‌توان نمونه این تجربه موفق را در بازار سرمایه روسیه دید. اما معتقدم با توجه به اینکه بازارسرمایه ایران در دوران ریزش خود قرار دارد، حساسیت فعالان آن افزایش پیدا کرده و آستانه تحمل آنها بسیار پایین است. از این‌رو، هرگونه کاهش و افت شاخص به منزله زیان سنگین این افراد است، به همین دلیل به دنبال قوانینی هستند تا جلوی کاهش بیشتر شاخص کل را بگیرند. در صورتی که به نظر می‌رسد راهکار درست در شرایط کنونی ایران این جنس کارها نیست.
لزوم انجام اقدامات اساسی و تاثیرگذار بر بورس
مجتبی شهبازی/ فعال بازار سرمایه
بازارهای سهام تحت‌تاثیر شرایط رکود اقتصادی و حوادث و اتفاقات غیر‌منتظره دچار آشفتگی و سراسیمگی می‌شوند. این روزها شاهد هستیم که این‌دسته از رویدادها و حوادث بیشتر هم شده‌اند و دفعات آشفتگی و هراس در بازار افزایش یافته است. اما نوع مدیریت این رویدادها در اقتصاد و بازارسرمایه کشور به دلیل تفاوت‌ زیاد ریزساختارهای ایران و کشورهای پیشرو باعث شده است تا بازار سرمایه هر روز سقوط بیشتر و رکود عمیق‌تری را تجربه کند. متاسفانه بخش عمده مشکلات فعلی بازارسرمایه ناشی از ضعف شدید مدیریت سازمان بورس و تیم اقتصادی دولت قبلی است. همچنین در دوران مدیریت قبلی عملکرد سازمان جنبه قابل دفاعی نداشت و به‌شدت خلأ عقلانیت در سازمان موج می‌زد و تبعات آن ضعف‌ها باعث از بین رفتن اعتماد از بازار شده که به این‌سادگی قابل ترمیم نیست، اما به هرحال برای بهبود شرایط بحرانی فعلی اقدامات سازمان بورس بخشی از راه‌حل است.
اقدام ستودنی سازمان بورس
ژینوس قهرمانی/ فعال بازار مالی
به نظر می‌رسد محدودیت دامنه نوسان منطقی‌‌‌ترین تصمیم در شرایط کنونی بازارسرمایه بود که سازمان بورس به‌سرعت و به‌موقع این تصمیم را اتخاذ کرد و به نوعی با این تصمیم صحیح موجب شد در شرایط بحرانی از خارج شدن دارایی سهامداران جلوگیری شود. باید گفت این اتفاق مانع بی‌اعتمادی سرمایه‌گذاران به بورس خواهد شد. از این‌رو فردی که سکاندار بازارسرمایه است باید دغدغه دارایی سهامداران را داشته باشد. همچنین در شرایط بحرانی، سرمایه‌گذاران در هر بازاری، ممکن است به‌دلیل هیجان موقعیت فروش گرفته و عجولانه رفتار کنند.
سه تاثیر برجسته محدودیت دامنه نوسان
امین آذریان /کارشناس بازارسرمایه
محدود کردن دامنه نوسان در بورس در شرایط بحرانی، یک اقدام مهم و موثر است که می‌‌‌تواند به چند دلیل کار درستی محسوب شود.
خودکنترلی بازار با بسته‌های هوشمند
حسین محمودی اصل/کارشناس ارشد بازارسرمایه
ریسک‌های سیستماتیک بر بازارسرمایه و کلیت اقتصاد سایه افکنده است. در چنین چالش‌هایی شاید محدویت دامنه نوسان برای کوتاه‌مدت دردسترس‌ترین راهکار باشد. البته حجم مبنا نیز در شرایطی می‌تواند در این خصوص کمک کند. تعطیلی بازار به جهت ایجاد ترس بیشتر معقول به نظر نمی‌رسد. البته موقت بودن دامنه نوسان نکته حیاتی است و باید در تنگناها و شرایط مختلف برای بازار بسته‌های هوشمند تدوین شود.
فاکتورهای مهم بسته‌های حمایتی
نرگس توانایی/کارشناس بازارسرمایه
بازار سرمایه در شرایط کنونی نیازمند برخی از اقدامات حمایتی است. اقدامات حمایتی از دو جنبه قابل انجام است:
ضرورت عدم‌دستکاری ریزساختارها
سیاوش وکیلی/معاون اجرایی کانون نهاد‌های سرمایه‌گذاری ایران
در باب سلسله اقدامات کنترلی توسط نهاد ناظر در بازار و استفاده از ظرفیت ریزساختارهای دامنه نوسان و حجم مبنا دو دیدگاه کارشناسی و اقتضایی وجود دارد. از منظر کارشناسی، تغییرات مکرر ریزساختارها اقدام نامناسبی تلقی می‌شود، کمااینکه در بورس‌های حرفه‌ای در فواصل زمانی بسیار بلندمدت چندساله و پس از انجام آزمایشی این تغییرات به قاعده و روال تبدیل شده و مصوب و ابلاغ می‌شوند و به‌طور طبیعی تغییرات مکرر آنها هم صورت نمی‌گیرد.