محمدحسین باقی:
افغانستان بهعنوان کشوری محصور در خشکی، دههها (و بلکه قرنها) است که نامش با جنگ و فلاکت، ناامنی، خشونت داخلی، مهاجرت و البته طالبان گره خورده است. افغانستان سرزمینی بکر، مملو از فرصت و غنی از منابع زیرزمینی است، به طوری که گفته شده ارزش ذخایر معدنی این کشور ۳تریلیون دلار است. طی دهههای گذشته، این سرزمین محل تاخت و تاز قدرتهای منطقهای و فرامنطقهای و صحنه جنگهای داخلی خونین بود و کسی رغبت ورود به این کشور را نداشت.
پروژه راهآهن ترانس-افغان تلاش بینظیری است که نهتنها زیرساختهای افغانستان، بلکه چشمانداز اقتصادی منطقه را نیز متحول میکند. این ابتکار بلندپروازانه با گستره وسیعی از زمینهای ناهموار و مناظر متنوع، قرار است افغانستان را از طریق یک شبکه راهآهن مدرن با کشورهای همسایهاش پیوند دهد. پروژه راهآهن ترانس-افغان در بطن خود، چشمانداز اتصال را به تصویر میکشد. هدف این ابتکار با ایجاد خطوط ریلی بین افغانستان، ترکمنستان، تاجیکستان، ازبکستان و ایران، تسهیل حملونقل راحتتر کالا، تقویت تجارت منطقهای و تقویت رشد اقتصادی است. این نشاندهنده گامی ملموس در جهت ادغام افغانستان در اقتصاد جهانی است.
پس از ۲۰سال جنگ، سرانجام آمریکا تسلیم طالبان شد و افغانستان را ترک کرد. در نتیجه، حکومت «جمهوری اسلامی افغانستان» سقوط کرد و طالبان حکومت خود را تحت عنوان «امارت اسلامی افغانستان» بازگرداند. اگرچه آمریکا از طریق توافق با طالبان از افغانستان خارج شد؛ اما ظاهرا فروپاشی «جمهوری اسلامی افغانستان» بخشی از توافق نبود؛ زیرا در توافقنامه آمریکا-طالبان که به «توافق دوحه» معروف است، اشاره شده بود که پس از خروج آمریکا از افغانستان، طالبان باید از طریق مذاکرات بینالافغانی با سایر طرفها، دولت ائتلافی تشکیل دهد. این امر اما به طور کامل از سوی طالبان نادیده گرفته شد و این گروه با توسل به زور، نظام جمهوری را سرنگون کرد و حکومتی یکجانبه تشکیل داد. پس از ایجاد امارت اسلامی توسط طالبان، تمامی کشورهای جهان و تمامی طرفها و گروههای داخلی افغانستان از به رسمیت شناختن رسمی حکومت طالبان خودداری کردند. اگرچه تعداد محدودی از کشورها و اکثر کشورهای همسایه افغانستان سفارتهای خود را در کابل فعال نگه داشتهاند و برخی از کشورها نیز نمایندگان دیپلماتیک طالبان را برای سفارتهای افغانستان در پایتخت خود پذیرفتهاند، اما هیچ کشوری به طور رسمی دولت طالبان را به رسمیت نشناخته است.
دولتهای ازبکستان، پاکستان و افغانستان [حکومت طالبان] اواخر تیرماه ۱۴۰۲ تفاهمنامه مسیر خطآهن «ترانس-افغان» را در اسلامآباد امضا کردند. طرح ساخت خطآهن «ترانس-افغان» میان این سه کشور با هدف ایجاد کریدور اقتصادی که آسیای مرکزی را به آبهای اقیانوس هند وصل کند، در سال ۲۰۱۸ ارائه شد. ظرفیت حملونقل بار سالانه از طریق این خطآهن در سال ۲۰۱۸، حدود ۲۰میلیون تن برآورد شده بود. این خطآهن فراز و فرودهای بسیاری داشت تا اینکه در سال ۲۰۲۴ حک و اصلاح نهایی در آن صورت گرفت. بر همین اساس، کشورهای قطر، امارات، روسیه و بلاروس هم برای سرمایهگذاری به این طرح پیوستند. میتوان این طرح را در چند بند مورد بررسی قرار داد.