هزینه رفتارهای ناروا با طبیعت

علی شمس‌اردکانی رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی ایران فضای زیستی را می‌توان تا فاصله ۱۰۰۰۰متری از سطح دریا تعریف کرد که بهینه این فضا تا ارتفاع ۲۰۰۰متری است؛ در اثر انتشار بی‌رویه گازهای گلخانه ای در سال‌های اخیر، بسیاری از معادله‌های طبیعی بهم خورده و بشر را به‌رغم توانمندی شگفت انگیزش در چیر‌گی بر طبیعت، از حل این مشکل عاجز کرده است. گشادگی همیشگی طبیعت، خیال دسترس‌پذیر بودن آن را در ذهن ۲میلیون و اندی ساله بشر پرورانده و همین خیال خام او را در برخورد با طبیعت بی‌پروا کرده است. اما امروز، نهادهای مردمی و بین‌المللی زیادی فعال شده‌اند تا صدای ناله محیط‌زیست را به گوش دیگر مردمان برسانند و از آنها بخواهند که این‌گونه بی‌مهابا پیکر نحیف طبیعت را پایمال نکنند.

اما اینکه در این میان دولت‌ها تا چه میزان مقصرند و مردم تا چه حد می‌توانند نقش داشته باشند، نکته‌ای است که در این مجال به آن پرداخته خواهد شد. شکل رفتار مردم با طبیعت، ریشه در فرهنگ آن اقوام و ملت‌ها دارد؛ اما صرف‌نظر از این عادت‌ها و باورها که تعیین‌کننده رفتار مردم است و با توجه به لزوم تجدیدنظر در رفتارهای شکل گرفته، به این خاطر که طبیعت نیازمند رویکرد جدید رفتاری انسان‌ها است، پیمان کیوتو کشورهای توسعه‌یافته را ملزم کرد که میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای را از سال ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۲ به دست کم پنج درصد کمتر از سطح این گازها در سال ۱۹۹۰ برسانند که در مجموع ۱۷۴ کشور جهان این پیمان را امضا کردند. بنابراین در دنیای امروز، دولت‌ها و تصمیم‌سازان اقتصادی و سیاسی، بیشترین نقش را در تعیین رفتارهای محیط‌زیستی جوامع خواهند داشت. دولت‌ها باید با توجه به این نکته که منابع طبیعی محدودند، تولید آلاینده‌ها را به حداقل برسانند.انتشار آلاینده‌ها در محیط، آن‌چنان برای دولت‌ها و در نهایت حیات بشری هزینه‌آور و در پاره‌ای موارد جبران ناپذیر است که در اغلب کشورها برای مصرف انرژی و دیگر منابع طبیعی که یا میزانشان محدود یا مصرفشان احتمال آسیب به طبیعت را افزایش می‌دهد، هزینه‌های بالایی باید پرداخت شود.متاسفانه در ایران شدت مصرف انرژی، یعنی مقدار انرژی مصرف شده برای تولید مقدار معینی از کالاها و خدمات، بسیار بیشتر از کشورهای دیگر است. برای مثال ۱۷ برابر شدت انرژی در ژاپن و ۵/۸ برابر اروپا. منابع عمده هدررفت انرژی در کشور را می‌توان در سه محور زیر برشمرد:

۱. هر روز ۴۴ میلیون متر مکعب گاز که برابر با میزان گاز مصرفی روزانه در کشوری مانند ایتالیا است، بر فراز چاه‌های نفت سوزانده می‌شود که عملا هیچ تاثیری در چرخه تولید نداشته و صرفا باعث آلودگی محیط‌زیست و بالا رفتن رکورد ایران در شدت مصرف انرژی خواهد شد.

۲. اتومبیل‌های داخلی نسبت به اتومبیل‌های جدید، گاه تا ۳۰۰ درصد بیش از استانداردهای مصرف انرژی در هر ۱۰۰ کیلومتر، سوخت می‌سوزانند. اصلاح سیستم حاکم بر بازار سوخت و خودرو داخلی، به این معنا که مانند کشورهای دیگر، قیمت حامل‌های انرژی افزایش و قیمت خودروهای استاندارد از طریق کاهش تعرفه‌های گمرکی به قیمت واقعی خود برسد، راهکاری عقلانی در کاهش مصرف بی‌رویه سوخت است.

۳. نکته سوم اما، انتقال سیستم حمل و نقل بارهای سنگین بر دوش ناوگان ریلی به جای خطوط جاده‌ای است. چراکه هم‌اکنون مصرف گازوئیل در کشور ۷ برابر استانداردهای جهانی است.

با توجه به نکات فوق، دولت خواهد توانست با اعمال سیاست‌های قیمتی مصرف حامل‌های انرژی و دیگر منابع طبیعی را تعدیل کند و به کنترل درآورد و این‌گونه از هدررفت و اتلاف این حجم عظیم از ثروت‌های ملی جلوگیری کند. طبیعی است که اگر مصرف‌کنندگان منابع انرژی در کشور، اعم از صنایع و نیز خانوارها و اشخاص، برای استفاده از انرژِی مجبور باشند هزینه‌‌های بیشتری پرداخت کنند، رفتارهای مصرفی خود را اصلاح کرده و به استفاده از وسایل کم‌مصرف‌تر رو خواهند آورد. به این ترتیب صنایع پاک در کشور رونق یافته و محیط‌زیست از آسیب‌ها و لطمات ناشی از مصرف بی‌رویه و نامناسب، مصون خواهد ماند.