پیام به جهان
بازگشت راست به قدرت در شیلی، و بهویژه اوجگیری راست افراطی که در پیروزی کاست متجلی شده، پیامدهایی فراتر از مرزهای این کشور و در سطح نیمکره غربی و حتی فراتر از آن خواهد داشت. پیروزی کاست به مبارزان فرهنگی جرات بیشتری خواهد داد، بهویژه با توجه به مخالفت او با سقط جنین و ازدواج همجنسگرایان. همچنین این پیروزی به جنبشهای راستگرایی که بر سیاستهای سختگیرانه مهاجرتی و امنیتی تمرکز دارند، شتاب خواهد بخشید و به گسترش بلوک رو به رشد کشورهایی کمک میکند که از سیاست جریان اصلی فاصله میگیرند.
شیلی دهههاست که روابطی مستحکم با ایالات متحده دارد؛ روابطی که تجارت و پیوندهای اقتصادی، همکاریهای امنیتی و پیوندهای سیاسی و دیپلماتیک نسبتا باثبات را در بر میگیرد. بااین حال، رئیسجمهور در حال کنارهگیری، گابریل بوریک، بارها ترامپ را بهدلیل انکار تغییرات اقلیمی و اعمال تعرفههای جدید بر کالاهای شیلیایی بهشدت مورد انتقاد قرار داده بود. انتظار میرود با روی کار آمدن کاست، این روابط بهبود یابد. ریاستجمهوری کاست میتواند به کاهش مخالفتها در سازمان کشورهای آمریکای جنوبی با مداخله نظامی ایالات متحده در ونزوئلا کمک کند و همکاریها در مبارزه با شبکههای جنایی فراملی را که در سالهای اخیر در بولیوی، شیلی و پرو گسترش یافتهاند، افزایش دهد.
انتخاب کاست شیلی را در موضوعات گستردهتر مرتبط با «امنیت و نظم» نیز همسو با ترامپ قرار میدهد. کاست، همچون ترامپ، از ادبیاتی تند علیه مهاجران فاقد مدارک قانونی استفاده کرده است؛ مهاجرانی که بسیاری از آنان ونزوئلاییهایی هستند که از رژیم مادورو گریختهاند و شیلی را بهعنوان مقصد انتخاب کردهاند. او تهدید کرده است که آنان را جمعآوری و از کشور اخراج خواهد کرد. همچنین، در تقلید از ترامپ، وعده داده است برای جلوگیری از ورود مهاجران در مناطقی از شمال کشور که حضور دولت در آنها محدود است، خندق و دیوار مرزی بسازد.
تاکتیکهای کاست و واکنش افکار عمومی به آنها با دقت از سوی دولت ترامپ، احزاب راست افراطی در اروپا، از فرانسه تا مجارستان و سیاستمداران راستگرای نوظهور در منطقه که در آستانه انتخابات قرار دارند، بهویژه در کلمبیا و پرو، دنبال خواهد شد. کلمبیا، مانند شیلی، در سالهای اخیر صدها هزار ونزوئلایی را پذیرفته است؛ امری که فشار فزایندهای بر نظام رفاهی و برداشت عمومی از نظم و قانون وارد کرده، با وجود آنکه این کشور رویکردی نسبتا مثبت در قبال استقبال از مهاجران داشته و تلاشهایی برای ادغام مهاجران انجام داده است. پرو پس از کلمبیا بیشترین تعداد مهاجران ونزوئلایی را میزبانی میکند؛ حدود ۱.۷میلیون نفر. هر دو کشور سال آینده انتخابات دارند و چپ سیاسی در آنها در وضعیت متزلزلی به سر میبرد.
در عین حال، کاست وعده سرکوب شدید جرائم را در پاسخ به نگرانی عمومی درباره افزایش ناامنی داده است. این برنامه شامل بهکارگیری ژنرالها و دریاسالاران بازنشسته برای نظارت بر اجرای سختگیرانه قانون و حتی استقرار نیروهای نظامی در شهرهای شیلی و مناطق روستایی جنوبی است؛ مناطقی که بهدلیل نارضایتیهای دیرینه پیرامون سیاستهای دولت نسبت به جوامع ماپوچه (بزرگترین قوم بومی شیلی) شاهد ناآرامی بودهاند. او همچنین متعهد شده است شبکههای جنایی سازمانیافته را با الگوبرداری از رویکرد سختگیرانه رئیسجمهور السالوادور، نایب بوکله، بیامان هدف قرار دهد. در همین راستا، وعده ساخت زندانهای فوقامنیتی جدید، مشابه مراکز بازداشت خشن السالوادور، را داده است. اگر این سیاستها محبوب واقع شوند، ممکن است در پرو، اکوادور، آمریکای مرکزی و فراتر از آن تقلید شوند.
در حوزه اقتصادی، کاست در کنار طیف وسیعی از رهبران راستگرای نیمکره غربی قرار میگیرد که قصد دارند با مهار هزینههای عمومی و کاهش مالیاتها، رشد اقتصادی را تحریک کنند. او برای این منظور تیمی از اقتصاددانان برجسته را به خدمت گرفته است؛ بسیاری از آنان از ستاد انتخاباتی نامزد میانهراست، اولین ماتئی، آمدهاند که نتوانست به دور دوم انتخابات راه یابد.
رئیسجمهور آرژانتین، خاویر میلی، این نسخه را با شور و شدت بیشتری دنبال میکند، اما این رویکرد در ایالات متحده، بولیوی و دیگر کشورهایی که راستگرایی در حال پیشروی است نیز در حال اجراست. سیاستهای ریاضت مالی با کاهش بوروکراسی و مقرراتزدایی برای کاستن از کاغذبازی همراه خواهد بود.
جایگاه اقتصادی شیلی این کشور را به بازیگری مهم در مجامع منطقهای آمریکای لاتین تبدیل کرده است، اما کاست ممکن است نقش سنتی شیلی را مختل کند. او احتمالا از نقش فعال این کشور در مجامع منطقهای مرتبط با توسعه پایدار و نیز در جامعه کشورهای آمریکای لاتین و کارائیب، بهویژه در موضوعات مرتبط با ادغام اجتماعی و فرهنگی، عقبنشینی خواهد کرد.
برخی اقدامات کاست، بهخصوص در حوزه مهاجرت و جرم، میتواند کشورهای دیگر منطقه را بیثبات کند. پرو پیشاپیش شاهد هجوم مهاجرانی بوده است که در آستانه برخورد سختگیرانه، در تلاش برای ترک شیلی هستند. این وضعیت رئیسجمهور پرو، خوزه جِری، را واداشت تا برای مهار این موج، در مرز جنوبی کشور وضعیت فوقالعاده اعلام کند. نتایج انتخابات احتمالا موج تازهای از مهاجران را بهسوی پرو و بولیوی روانه خواهد کرد. اگر حمله به جرائم سازمانیافته بهطور جدی آغاز شود، گروههای فعال در قاچاق انسان، اخاذی و مواد مخدر که به مرزهای نفوذپذیر شمالی متکی هستند نیز ممکن است به پرو و بولیوی منتقل شوند و مشکلات این کشورها را تشدید کنند. با وجود فاصله چشمگیر آرای کاست، توانایی او برای حکمرانی با چالشهایی جدی روبهرو خواهد بود. کنگره در هر دو مجلس بهشدت پراکنده است و این امر کاست را ناگزیر میکند برای پیشبرد دستور کار خود با مخالفان چانهزنی کند؛ فرآیندی که میتواند برخی از جاهطلبانهترین برنامههای او را به تاخیر اندازد یا ناکام بگذارد.
در شرایطی که رئیسجمهور پیروزی قاطع خود را بهمنزله «حکم ماموریت» تعبیر میکند و با مجلسی چندپاره روبهروست، اگر صداهای طرفدار مصالحه غالب نشوند، شیلی ممکن است بهسوی یک رویارویی سیاسی حرکت کند. همانند ایالات متحده و آرژانتین، دموکراسی شیلی نیز بهشدت قطبی شده و ممکن است با آزمونهایی روبهرو شود که از زمان گذار به دموکراسی در سال ۱۹۹۰ تجربه نکرده است. هرچند شیلی پس از بازگشت به دموکراسی میان چپ و راست دستبهدست شده، اما احزاب معمولا با اعتدال و خویشتنداری حکومت کردهاند؛ اعتدالی که شیلی را به نمادی از ثبات و مقصدی جذاب برای سرمایهگذاری بدل کرد. پیشنهادهای رادیکال کاست برای بازآرایی جامعه و بازتعریف قرارداد اجتماعی، همراه با احتمال واکنشهای اجتماعی، این پرسش را پیش میکشد که آیا شیلی میتواند اعتبار دشواربهدستآمده خود را حفظ کند یا بهسوی بیثباتی لغزش خواهد کرد.
* استاد علوم سیاسی دانشگاه شیکاگو
