پرونده امروز

۲۰۲۵؛ سال مرگ و زندگی برجام

سعیده‌سادات فهری : آغاز سفر رئیس‌‌‌جمهور به آمریکا و حضور در مجمع سالانه سازمان ملل متحد در نیویورک، شایعات درباره کلید خوردن دوباره گفت‌وگو میان ایران و کشورهای درگیر در پرونده هسته‌‌‌ای را شدت بخشیده و امیدواری به بازگشت برجام به صحنه سیاست خارجی را افزایش داده است. اما آیا برجام که قراردادی مربوط به سال ۲۰۱۵ است و نطفه آن حدود یک‌دهه پیش بسته شد، امکان احیا دارد؟ آیا این توافق تاریخی که زمینه‌‌‌ساز برچیده شدن برخی از تحریم‌‌‌های جهانی علیه ایران بود، هنوز زنده است؟

شواهد در این باره بسیار است، اما همه این شواهد از یک واقعیت حکایت دارد که این قرارداد به شکل قبلی نمی‌‌‌تواند ادامه پیدا کند. از یک‌سو تداوم این روند کاملا به سود ایران است و با عبور از سال ۲۰۲۵ طبق قرارداد برخی از تحریم‌‌‌های ایران باید برچیده شود. بااین‌حال نه غنی‌‌‌سازی ایران در ماه‌‌‌ها و سال‌های اخیر در سطحی است که در برجام قید شده و نه مدل همکاری میان ایران و ۱+۵ به سیاقی است که تعهد شده بود. خروج ایالات‌متحده از این توافق که از سوی دونالد ترامپ رقم خورد نیز وضعیت را برای این توافق بدتر کرد. ضمن اینکه فضای کنونی جهان با وجود دو جنگ غزه و اوکراین و شدت گرفتن تنش‌‌‌های ژئوپلیتیک میان اروپا و آمریکا با چین، به هیچ‌‌‌وجه شبیه گذشته نیست. سه‌پژوهشگر و سیاستمدار در یادداشت‌‌‌هایی که برای «باشگاه اقتصاددانان» ارسال کرده‌‌‌اند، از سه‌زاویه مختلف به وضعیت برجام و ابعاد فنی و امکان‌‌‌های پیش‌‌‌روی کشور در افق ۲۰۲۵ پرداخته‌‌‌اند. آنچه مسلم است اینکه سال ۲۰۲۵ سالی است که یا بند ماشه چکانده می‌شود یا برجام به نحوی از انحا، احیا می‌شود یا اینکه شکلی از یک توافق موقت یا مبتنی بر تنش‌‌‌زدایی از پرونده هسته‌‌‌ای ایران محور کار قرار می‌گیرد.