تحریم و تخریب اقتصاد ایران

دکتر محمدرضا فرزانگان/ استاد اقتصاد دانشگاه فیلیپ ماربورگ آلمان دور دوم انتخابات ریاست‌جمهوری، انتخاب بین پیشرفت و عقب‌‌‌گرد است. پزشکیان تمایل خود را برای کاهش دردهای اقتصادی ایرانیان با وارد کردن عقلانیت به سیاست داخلی و خارجی ایران نشان داده است. برای این کار، او به محدودیت‌های خود آگاه است. با این حال، مهم است که او نهایت تلاش خود را برای رفع کسری‌‌‌های اقتصادی و سیاسی ایران در حد امکان انجام خواهد داد. حتی اگر پزشکیان فقط موفق به رفع تحریم‌‌‌های اقتصادی ایران شود، یک تسکین بزرگ برای بسیاری از ایرانیان خواهد بود. تحریم‌‌‌ها فاصله بین ایران و سایر کشورها را از نظر شاخص‌‌‌های رفاه افزایش داده‌‌‌اند. تورم و فقر در حال افزایش است، طبقه متوسط در حال ضعیف شدن است، سرمایه انسانی و فیزیکی در حال ترک کشور است، شرایط حقوق بشر در حال بدتر شدن است و خطر درگیری و خشونت در حال افزایش است.

هزینه‌‌‌های اقتصادی تحریم‌‌‌ها را می‌‌‌توان با مقایسه توسعه تولید ناخالص داخلی ایران با پادواقعش محاسبه کرد. پادواقع ایران از نظر شاخص‌‌‌های اقتصادی و کیفیت حکمرانی قبل از تحریم‌‌‌ها تحت دولت‌‌‌های اوباما و ترامپ شباهت‌‌‌های زیادی با ایران دارد.  براساس برآوردهای من، میانگین سالانه کاهش تولید ناخالص داخلی برای ایران در دوره ۲۰۱۱ تا ۲۰۲۰ حدود ۳۴۰میلیارد دلار (براساس نرخ‌های برابری قدرت خرید منتشرشده توسط بانک جهانی) است. به عبارت دیگر، اگر تحریم‌‌‌های بین‌المللی وجود نداشت، اندازه اقتصاد ایران به‌‌‌طور متوسط سالانه حدود ۳۴۰میلیارد دلار (براساس نرخ‌های برابری قدرت خرید) بیشتر بود. طبق برآوردهای من، تحریم‌‌‌ها باعث تورم اضافی سالانه حدود ۸واحد‌درصد برای ایران از سال ۲۰۱۱ تا ۲۰۲۰ شده‌‌‌اند. به‌‌‌طور ساده، اگر تحریم‌‌‌های بین‌المللی وجود نداشت، نرخ تورم سالانه تقریبا ۸واحد‌درصد کمتر بود. رئیس‌جمهور آینده همچنین باید به مشکل فساد که تحت تحریم‌‌‌ها بدتر شده است، رسیدگی کند.

نمره کنترل فساد ایران که توسط بانک جهانی منتشر شده، در بدترین سطح خود از سال ۱۹۹۶ در دوره ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۲ بوده است.  مشارکت بیشتر نظامیان در سیاست، به‌ویژه در دوران تحریم‌‌‌های اقتصادی، شفافیت را کاهش داده است. پزشکیان تمایل خود را به افزایش دیجیتالی شدن در ایران بیان کرده است. این امر به افزایش شفافیت و کاهش فساد کمک خواهد کرد. این عامل در رشد اقتصادی کشورهای همسایه مانند امارات متحده عربی، قطر و عربستان‌سعودی موثر بوده است. ایرانیان این انتخاب را دارند که با رأی خود به پزشکیان دردهای اقتصادی خود را کاهش دهند یا با رأی دادن به جلیلی دردهای بیشتری را نه‌تنها در اقتصاد، بلکه در تعاملات اجتماعی خود پذیرا باشند.