سرمایه‌گذاری سبز: راهکار نوین مقابله با تغییرات اقلیمی
سرمایه‌گذاری سبز؛ مسیری به سوی رشد اقتصادی پایدار
در آینده‌‌‌ای نزدیک، کشورهای جهان و به‌‌‌خصوص کشورهای در حال توسعه، ناگزیر به پرداخت هزینه‌‌‌های هنگفت برای مقابله با پیامدهای زیان‌‌‌بار تغییرات اقلیمی هستند. این خسارات و هزینه‌‌‌ها، چندوجهی هستند و صرفا زیان‌‌‌های اقتصادی را شامل نمی‌‌‌شوند. تغییرات اقلیمی، حتی بر سرمایه انسانی و محیط‌‌‌زیست نیز آثار سوئی می‌‌‌گذارد که دولت‌‌‌ها را ناچار به بهره‌‌‌برداری بیشتر از منابع مالی خود می‌کند. بنابراین، خلق منابع مالی از طریق سرمایه‌گذاری سبز، می‌‌‌تواند دولت‌‌‌ها را در کنترل و مدیریت بحران‌های احتمالی یاری دهد.
به بیان دیگر، یکی از پیشرانه‌‌‌های اصلی موثر بر رشد اقتصادی، سرمایه‌گذاری است. در چارچوب توسعه پایدار، سرمایه‌گذاری سبز به‌‌‌مثابه پلی است که اقتصاد را به رشد اقتصادی پایدار می‌‌‌رساند. به‌‌‌عبارت دیگر، سرمایه‌گذاری سبز به‌‌‌عنوان یک راهکار نوین، به‌‌‌منظور مقابله با پیامدهای تغییرات اقلیمی و حفاظت از محیط‌‌‌زیست، به‌‌‌طور گسترده مورد توجه قرار گرفته است. اما سرمایه‌گذاری پایدار چه حوزه‌‌‌هایی را شامل می‌شود؟
در پاسخ به پرسش فوق باید گفت که گستره و حوزه سرمایه‌گذاری سبز، بسیار وسیع است. حوزه‌‌‌های انرژیهای تجدیدپذیر، زیرساخت‌‌‌ها و حمل‌ونقل پایدار، صنایع سبز، اینترنت‌اشیا و اقتصاد هوشمند، مدیریت پسماند و ساختمان سبز، تنها نمونه‌‌‌هایی هستند که در آنها، سرمایه‌گذاری سبز انجام می‌شود. سرمایه‌گذاری سبز، دستاوردهای مثبت و درخشانی برای اقتصاد کشورها دارد. به‌‌‌عنوان نمونه، سرمایه‌گذاری سبز با ایجاد فرصت‌‌‌های کسب‌وکار در حوزه‌‌‌های اشاره‌شده، به ایجاد مشاغل پایدار کمک می‌کند. همچنین، کشورها در صورت تشویق و گسترش سرمایه‌گذاری سبز، به توسعه فناوری‌‌‌های نوین و پاک کمک می‌کنند که در بلندمدت، رشد اقتصادی پایدار و افزایش بهره‌‌‌وری را به ارمغان می‌‌‌آورد. در نهایت آنکه سرمایه‌گذاری سبز، موجب ایجاد بازارهای جدید برای محصولات خدمات پایدار می‌شود و از این طریق نیز رشد اقتصادی پایدار را ایجاد می‌کند.
عملکرد جامعه جهانی در حوزه سرمایه‌گذاری سبز
گزارش سرمایه‌گذاری جهانی که در سال ۲۰۲۳ از سوی سازمان ملل متحد منتشر شد، وضعیت سرمایه‌گذاری در حوزه انرژیهای تجدیدپذیر را بررسی کرده است. خبر خوش آن است که سرمایه‌گذاری بین‌المللی در حوزه انرژیهای تجدیدپذیر، از سال ۲۰۱۵، سه‌برابر شده است؛ هرچند همچنان، راهی طولانی تا شرایط مطلوب باقی مانده است. با اینحال، شرایط در کشورهای در حال توسعه، چندان مناسب نیست. براساس این گزارش، بیش از ۳۰کشور در حال توسعه، از زمان آغاز توافق‌نامه آب‌وهوایی پاریس -که از سال ۲۰۱۶، اجرایی شد- تاکنون، هیچ‌گونه سرمایه‌گذاری در حوزه انرژیهای تجدیدپذیر نداشته‌‌‌اند.
از طرف دیگر، براساس گزارش آژانس بین‌المللی انرژی، در سال ۲۰۲۲، بیشترین سرمایه‌گذاری در حوزه انرژیهای پاک در جهان، متعلق به چین و به‌‌‌میزان حدود ۱۸۴میلیارد دلار بوده است. همچنین، در سال ۲۰۲۳، سرمایه‌گذاری در حوزه انرژیهای پاک، در زمره مهم‌ترین پیشرانه رشد اقتصادی کشور چین بوده است و در این میان، سرمایه‌گذاری در سه‌حوزه انرژی خورشیدی، انرژی باد و وسایل نقلیه برقی در اولویت سرمایه‌گذاری کشور چین قرار داشته‌‌‌اند.
پس از چین، کشورهای اتحادیه اروپا با ۱۵۴میلیارد دلار، در رتبه دوم سرمایه‌گذاری در حوزه انرژیهای پاک قرار دارند. کشورهای ایسلند، نروژ، سوئد، دانمارک، اتریش، سوئیس و فنلاند بهترین عملکرد را در این زمینه داشته‌‌‌اند. به‌‌‌عنوان نمونه، حدود ۸۷درصد از انرژی مورد استفاده در کشور ایسلند از انرژیهای تجدیدپذیر تامین می‌شود. در نهایت، در رتبه سوم، ایالات‌متحده آمریکا قرار دارد که در سال ۲۰۲۲، حدود ۹۷میلیارد دلار در حوزه انرژیهای پاک سرمایه‌گذاری کرده است.
سرمایه‌گذاری سبز در ایران
با توجه به روند شتابان تغییرات اقلیمی، به‌‌‌نظر می‌‌‌رسد، آثار منفی آن در آینده‌‌‌ای نزدیک بر تولیدات بخش‌‌‌های مختلف اقتصادی کشور و همچنین، رشد اقتصادی، آشکار شود. در سال ۲۰۲۲، امتیاز ایران در شاخص عملکرد محیط‌‌‌زیستی (EPI)، ۳۴.۵ و رتبه آن ۱۳۴ ارزیابی شده است. این در حالی است که دانمارک با امتیاز ۷۸، در صدر جدول قرار داشته است. بنابراین، شکل‌‌‌گیری اقتصاد سبز و پایدار در ایران، نیاز به تلاش مضاعفی دارد. یکی از علل اصلی سهم اندک اقتصاد سبز از کل اقتصاد ایران، تمرکز و توجه به رشد اقتصادی مبتنی بر درآمدهای ناشی از فروش و صادرات نفت است که به‌‌‌عنوان مانعی برای گذار به اقتصاد سبز و تولید سبز در ایران عمل می‌کند. اما پرسش اینجاست که آیا صادرات نفت و اقتصاد سبز، نافی یکدیگر هستند و باید برای دستیابی به اقتصاد پایدار، صادرات نفت خام و گاز طبیعی را محدود کرد؟
پاسخ به این پرسش قطعا منفی است. در این میان می‌‌‌توان به تجربه امارات متحده عربی اشاره کرد. این کشور در سال ۲۰۲۲، حدود ۳۶میلیارد دلار از سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی خود را به پروژه‌‌‌های مربوط به انرژیهای تجدیدپذیر اختصاص داده است. همچنین، امارات متحده عربی قصد دارد تا هفت‌سال آینده، این عدد را به ۵۴ میلیاد دلار برساند. این در حالی است که امارات متحده عربی پنجمین کشور صادرکننده نفت در سال ۲۰۲۳ بوده و نسبت به ایران جایگاه بالاتری داشته است.
البته، ایران برنامه‌‌‌هایی را برای توسعه انرژیهای تجدیدپذیر ارائه و اجرایی کرده است. به‌‌‌عنوان نمونه، قرار است برنامه تولید ۳۰هزارمگاوات انرژی تجدیدپذیر تا پنج‌سال آینده از سوی وزارت نیرو اجرایی شود. با اینحال، نکته‌‌‌ای که از آن نباید غافل شد آن است که در دوران تحریم‌‌‌ها، ایجاد بستر و زمینه استفاده از فناوری‌‌‌های سبز و جذب سرمایه‌گذاران خارجی از کشورهای پیشرو، در ایران دشوار است. مسلما، دولت می‌‌‌تواند تا حدی با ارائه تسهیلات به شرکت‌های دانش‌‌‌بنیان فعال در حوزه محیط‌‌‌زیست، موجب تشویق تحقیق و توسعه در این زمینه شده و به رشد نوآوری و فناوری‌‌‌های پایدار کمک کند.
