راه باز تجارت آزاد
در حالی که جهانی شدن بهشدت مورد بررسی قرار میگیرد و در حال تکامل است، شایعات مرگ تجارت آزاد تا حد زیادی اغراقآمیز یا حداقل ادعاهایی نابالغ محسوب میشود. البته برخی از کشورها از مذاکرات برای آزادسازی تجارت عقبنشینی کردهاند، اما برخی دیگر، بهویژه در آفریقا، همچنان به فعالیت خود در این زمینه ادامه میدهند. شرکتها در حال ارزیابی مجدد زنجیرههای تامین خود هستند و نهتنها بر کارآیی، بلکه بر امنیت، تابآوری و افزونگی تمرکز دارند. برخی از فعالیتهای تجاری درونمرزی، همچنین روابط تجاری با کشورهای همسایه و حتی روابط تجاری با کشورهای دوست نیز وجود داشته است. بنابراین تجارت جهانی همچنان به رشد خود ادامه میدهد. در عین حال، سیستم تجارت جهانی به نقطه عطف خود رسیده است. نگرانیهای مبرم، مانند همگرایی سیاستهای اقلیمی و تجاری، میتواند همکاریهای بینالمللی را تقویت یا شکافهای جدیدی ایجاد کند. از طرفی هم سوالات واقعی در مورد محدودیتهای چندجانبهگرایی و نیاز به اجماع سیاسی جدید در مورد تجارت وجود دارد.
سال گذشته کنفرانسی در مورد تغییرات آبوهوایی در مصر برگزار شد که یک جلسه فوری در زمینه اقدامات آبوهوایی بود. دولتها، فعالان محیطزیست، دانشمندان و مدیران تجاری در این کنفرانس همه بر آنچه میتوان برای مقابله با گرمایش جهانی انجام داد تمرکز کردند. بلندپروازانهترین اقدامات تغییر آبوهوایی احتمالا گامهای یکجانبه اقتصادهای بزرگ در سال گذشته بوده است. دو قانون مهم، بهویژه قانون کاهش تورم (IRA) در ایالاتمتحده و مکانیزم تنظیم مرز کربن (CBAM) در اتحادیه اروپا بوده است قانون کاهش تورم در ماه اوت گذشته به قانونی لازمالاجرا تبدیل شده و یکی از مهمترین قوانین آبوهوایی است که تاکنون در ایالاتمتحده تصویب شده است. این قانون شامل ۴۰۰میلیارد دلار هزینههای مرتبط با اقدامات آبوهوایی در طول یکدهه است. اقداماتی مانند اعطای مشوق خرید خودروهای برقی با ۷۵۰۰دلار اعتبار مالیاتی مصرفکننده است و به تولیدکنندگان مستقر در ایالاتمتحده برای تولید فناوری پاک و انرژی سبز یارانه میدهد.
مکانیزم تنظیم مرز کربن که در اکتبر اجرایی میشود، مالیاتی را بر محصولات وارداتی از تولیدکنندگان کشورهایی که مکانیزمهای قیمتگذاری کربن قابل مقایسه ندارند، اعمال کرده و از تولیدکنندگان محصولات کربنزا مالیات دریافت میکند. قانون کاهش تورم با انتقاد شرکای غیرتجاری ایالاتمتحده در توافقنامه تجارت آزاد مواجه شده است. آنها استدلال میکنند که اعمال این یارانهها تبعیضآمیز است و میتواند سبب خروج سرمایهگذاریهای مرتبط با انرژی پاک از کشورهای دیگر شود. این امر به نوبه خود، اتحادیه اروپا را بر آن داشته است تا بسته اضافی یارانه انرژی پاک خود را پیشنهاد دهد که نگرانیهایی را مطرح کرده است که با توجه به پیچیدگی اندازهگیری انتشار گازهای گلخانهای و مقایسه مکانیزمهای قیمتگذاری کربن، قضاوتهای یکجانبه اتحادیه اروپا میتواند برای اهداف حمایتی از جمله علیه اقتصادهای در حال توسعه مورد سوءاستفاده قرار گیرد. در حالی که سیاستهای اقلیمی و تجاری زمانی بهعنوان رژیمهای جداگانه عمل میکردند، اکنون در حال همگرایی و گاهی متضاد هستند. اینکه اقتصادهای بزرگ با یکدیگر همکاری میکنند یا مسیر خود را طی میکنند هنوز مشخص نیست.
آیا سازمان تجارت جهانی میتواند چنین مسالهای را حل کند؟ حداقل در کوتاهمدت احتمالا نه. سازمان تجارت جهانی از زمان تاسیس در سال ۱۹۹۵، بهاستثنای توافقنامههای تسهیل تجارت و یارانههای شیلات و دو قرارداد چندجانبه مهم، کند بوده یا قادر به دستیابی کامل به توافقات چندجانبه نبوده است. در حالی که اقتصاددانان در حوزه تجارت بینالملل به ما میگویند که توافقهای چندجانبه بالاترین و بهترین شکل آزادسازی تجارت هستند، تجربه جمعی ما در دهههای اخیر روشن کرده است که هیچ اجماع سیاسی در مورد آنچه اقتصادهای بزرگ از سیستم تجارت جهانی میخواهند و نقشی که سازمان تجارت جهانی باید ایفا کند وجود ندارد و اگر اجماع سیاسی اساسی وجود نداشته باشد، دستیابی به اصلاحات نهادی امری دشوار است.