عراق از «گفت‌وگو و همکاری» چه می‌خواهد؟
بعد از عادی‌سازی روابط ایران و عربستان که با میانجی‌گری چین انجام شد، موقعیت برای برگزاری این نشست بیش از پیش فراهم شده است. به‌ویژه که بعد از آن، دیگر کشورهای شورای همکاری یعنی بحرین، کویت و امارات‌متحده عربی نیز برای عادی‌سازی یا دوستانه‌تر شدن روابطشان با ایران فعال‌تر شدند و در این راستا سفرهای متعدد دیپلماتیک میان پایتخت‌های این کشورها انجام شد. از سوی دیگر، چین و روسیه نیز دست‌کم از سال ۲۰۱۸ درصدد بودند تا چنین مجمعی را در منطقه راه بیندازند تا اختلافات و رقابت‌های کشورهای این حوزه چارچوب‌بندی شود. آنها گمان می‌کنند که چنین مجمعی می‌تواند محلی برای مراجعه کشورهای این حوزه برای حل اختلافاتشان باشد. ایران طولانی‌ترین خط ساحلی را با خلیج‌فارس و دریای عمان دارد، کنترل کاملی بر تنگه هرمز اعمال می‌کند و در عین حال همسایه کشورهای مهم غیرعربی منطقه از جمله روسیه و ترکیه است. بنابراین هرچقدر کشورهای عربی هم بخواهند در فاز رقابت یا خصومت با ایران باشند، باز هم نمی‌توانند اهمیت ایران را با ویژگی‌های منحصربه‌فردش نادیده بگیرند.
چین و روسیه نیز در چارچوب منافع خود در تغییر قطب‌بندی‌های جهانی اهمیت ویژه‌ای به این منطقه می‌دهند؛ چرا که این منطقه مهم‌ترین کانون تامین انرژی جهان محسوب می‌شود. منبع اصلی تامین انرژی چین از کشورهای حوزه خلیج‌فارس است و روسیه نیز برای تنظیم بازار انرژی و تامین سرمایه‌گذاری‌های لازم در خاک خود به همکاری نزدیک با کشورهای این منطقه نیازمند است. بنابراین برای آنها ثبات در این منطقه از اهمیت بسزایی برخوردار است.
در این میان، عراق به‌عنوان یک کشور عربی که روابط نزدیکی با همه کشورهای این حوزه دارد، نقشی تاثیرگذار دارد. عراق از همان ابتدا که گفت‌وگوهای ایران و عربستان را میانجی‌گری می‌کرد در نقشه راه خود برگزاری چنین نشستی را طرح‌ریزی کرده بود. با همین هدف بود که نشست‌های بغداد یک و دو برگزار شد و یکی از مهم‌ترین اهداف آنها تبدیل‌شدن عراق به پلی میان ایران با کشورهای عربی به‌ویژه عربستان‌سعودی و امارات متحده عربی بود. با همین هدف عراق هم در خاک خود میزبان گفت‌وگوهای ایران و عربستان بود که پنج دور آن به طور علنی برگزار شد که در نهایت مذاکرات به پکن منتقل و توافق نهایی در آنجا اتخاذ شد، همچنین میانجی روابط ایران با امارات متحده عربی بود که برای کاهش تنش در پرونده‌های مختلف منطقه‌ای بوده است.
عراق بعد از گذراندن دوران محنت امنیتی و نابسامانی و بی‌ثباتی‌های سیاسی اکنون وارد فاز توسعه اقتصادی شده است. درآمدهای نفتی آن به‌شدت افزایش یافته است و به زودی تولید نفت خود را به ۶میلیون بشکه در روز می‌رساند. عراق در نظر دارد تا سال ۲۰۲۵ میزان تولید نفت خود را تا ۱۳میلیون بشکه در روز افزایش دهد و به این ترتیب گوی سبقت در تولید نفت را از عربستان‌سعودی برباید. پولی که از صادرات نفت عاید عراق می‌شود، این کشور را بر آن داشته تا جاه‌طلبی‌های تازه اقتصادی برای خود تعریف کند و به فکر پروژه‌های کلان اقتصادی بیفتد. برای رسیدن به این هدف بغداد به‌خوبی می‌داند که کاهش تنش‌های منطقه‌ای و رسیدن به نقطه‌ای که کشورهای منطقه بپذیرند با یکدیگر تعامل کنند و به فاز گفت‌وگو وارد شوند، شرط اصلی و اساسی است.
بغداد این را نیز خیلی خوب می‌داند که طی دو دهه گذشته مانند لبنان، سوریه و یمن به عرصه رقابت‌های کشورهای منطقه به‌ویژه میان کشورهای ایران و ترکیه و عربستان و متحدان عربش تبدیل شده بود. اگر ایران و ترکیه در طول تاریخ نشان داده‌اند با وجود حوزه‌های رقابتی بسیار می‌توانند سقفی برای تشدید تنش‌های میان خود تعریف کنند و اجازه ندهند که رقابت‌هایشان از آن سطح عبور کند؛ چنین چیزی میان ایران با عربستان و متحدان عربش وجود نداشته است. بارها ایران و عربستان در حوزه‌های مختلف تا مرز رویارویی مستقیم پیش رفته‌اند و هزینه‌های سنگینی بر خود و کشورهای متحد خود تحمیل کرده‌اند.
آنچه در طول سالیان گذشته در سوریه، عراق، لبنان و یمن گذشته شاهدی بر این ادعاست. بغداد این موضوع را به‌خوبی درک می‌کند. برای همین تلاش می‌کند از ظرفیت عربی بودن خود در کنار همراهی و دوستی و مشترکات اصلی‌اش با ایران بهره‌برداری کند تا به جای آنکه صحنه رویارویی ایران و رقبای عربش باشد، به سقف این رویارویی تبدیل شود. برای همین هم است از یکسو روابط خود را با کشورهای عربی به‌ویژه عربستان‌سعودی گسترش داده و از سوی دیگر در حفظ روابط نزدیک خود با ایران کوشا بوده است. همچنین خط مرزی باریکی را میان ایران و کشورهای عربی یافته است و تلاش دارد روی این خط مرزی حرکت کند تا از یکسو به افتادن تمام و کمال به دامن ایران متهم نشود و از سوی دیگر به دامن کشورهای عربی غش نکرده باشد.
عراق در حال حاضر پرونده‌های گسترده‌ای را برای توسعه خود تعریف کرده است؛ از پروژه عظیم بندر فاو تا کریدور بصره-ترکیه با هدف تبدیل‌شدن به هاب منطقه‌ای و همچنین گسترش بیش از پیش روابط اقتصادی با عربستان، اردن و مصر. عراق در بودجه سه‌سال آینده خود برای سرمایه‌گذاری در مصر ردیف بودجه تعیین کرده است تا بتواند به قدرتی تاثیرگذار در این کشور مهم عربی تبدیل شود. بغداد در نظر دارد رویای کانون اقتصادی بودن خود را محقق کند و این رویا محقق نمی‌شود مگر با تبدیل شدن رقابت قدرت‌های منطقه‌ای به همکاری و تعاملات منطقه‌ای که بی‌شک جنبه اقتصادی آن از اهمیت بسزایی برخوردار است. از این رو انتظار می‌رود عراق با انگیزه‌ای مضاعف در نشست کشورهای پیرامونی خلیج‌فارس یا همان مجمع گفت‌وگوهای همکاری میان ایران و کشورهای شورای همکاری خلیج‌فارس حضور یابد.
