دامنه نوسان؛ معضل اصلی بورس

جلال سیف‌الدینی/کارشناس بازارسرمایه رشد بازارسرمایه کشور ما در سال ۱۴۰۲ موجب شد که بازار سرمایه پس از مدت‌‌‌ها با ورود پول جدید مواجه باشد. اما در روزهای اخیر پس از طی شدن روند صعودی، شاهد اصلاح قیمت‌ها نیز بودیم که این امر محکی برای بازار بود که آیا از نظر نقدشوندگی و همچنین از نظر زیرساخت‌‌‌های عملیاتی از عمق کافی برای خروج سرمایه‌‌‌ها نیز برخوردار است یا خیر.

در زمینه عمق بازار، به‌عنوان یکی از مولفه‌‌‌های نقدشوندگی، با این تعریف که در دوطرف دفتر سفارش‌ها، سفارش‌های با حجم کافی وجود داشته باشد و ورود یا خروج پول‌‌‌های بزرگ موجب انحراف معنادار قیمت‌ها از قیمت منصفانه خود نشود، می‌‌‌توان گفت که نسبت به گذشته، تاحدی با روند رو به بهبودی روبه‌رو بوده‌ایم و در این زمینه، با رشد فعالیت‌‌‌های بازارگردانی عمق بازار نیز افزایش نسبی داشته است؛ اما صف‌‌‌های فروش گسترده در چند روز اخیر نشان داد که بازارگردان‌‌‌ها شاید در روزهای عادی بتوانند تا حدی به روان شدن معاملات کمک کنند، اما در روزهایی که اصطلاحا با Panic selling روبه‌رو هستیم، روان‌‌‌سازی معاملات از عهده بازارگردان‌‌‌ها خارج است.

اتفاقات روزهای اخیر نشان می‌دهد که عواملی نظیر وجود دامنه نوسان همچنان موجب تشکیل صف‌‌‌های فروش سنگین می‌‌‌شود و حداقل چند روز زمان می‌‌‌برد تا قیمت‌ها به اندازه‌ای کاهش یابد که سرمایه‌گذاران به خرید مجدد تمایل پیدا کنند. البته در این زمینه با توجه به اینکه هنوز قیمت‌ها از دید بسیاری از سرمایه‌گذاران، با توجه به انتظارات تورمی و انتظارات از آینده نرخ دلار، همچنان در محدوده ارزندگی قرار دارند، پس از ازسرگذراندن هیجانات اولیه کمی از فشار فروش کم شد؛ اما اگر منفی بودن بازار به دلیل محدودیت دامنه نوسان ادامه یابد، ریسک نقدشوندگی بسیار پررنگ‌تر خواهد شد. در نهایت به نظر می‌رسد که دامنه نوسان قیمت باوجود اینکه از کاهش دفعی قیمت‌ها و فروش‌های هیجانی جلوگیری می‌کند، دارای این ضعف نیز هست که در بسیاری از مواقع بازار نقدشوندگی خود را از دست می‌دهد. علاوه بر این، تفاوت دامنه نوسان در بازارهای مختلف بورس و فرابورس مزید بر علت شده است.  در برخی موارد، تفاوت دامنه نوسان قیمت سهم شرکت سرمایه‌گذار و سهم شرکت سرمایه‌‌‌پذیر موجب شده است که سهم شرکت سرمایه‌گذار چند روز در صف خرید یا صف فروش بماند تا بتواند خود را با تغییرات ارزش پرتفوی سرمایه‌گذاری‌‌‌های بورسی خود تطبیق دهد. به‌عنوان مثال، برخی شرکت‌ها که سهمشان دارای دامنه نوسان ۳درصدی است سرمایه‌گذاری‌‌‌های بورسی دارند که دامنه نوسانشان با توجه به بازاری که در آن معامله می‌شوند بیش از ۳‌درصد است. در زمینه زیرساخت‌‌‌های بازار سرمایه، سامانه‌‌‌های آنلاین کارگزاری‌‌‌ها و همچنین هسته معاملاتی نیز با استفاده از تجربه مشکلات گذشته در چندسال اخیر ارتقا یافته‌اند تا بتوانند میزبان حجم بالاتری از معاملات باشند؛ اما به نظر می‌رسد این میزان ارتقا هنوز کافی نباشد و حداقل در روزهای گذشته با کند شدن سامانه‌‌‌ها مواجه بودیم. از سوی دیگر هنوز پس از چند بار تاکید خود مسوولان، استفاده از هسته معاملات داخلی به‌روزرسانی‌شده و ارتقایافته به آینده موکول شده است. به نظر می‌رسد که سرمایه‌گذاری‌‌‌ها در زمینه ارتقای سامانه‌‌‌های معاملاتی بازارسرمایه کشور همپای افزایش تعداد فعالان بازار سرمایه و افزایش حجم معاملات رشد نکرده است.

در مجموع می‌‌‌توان گفت که خوشبختانه با توجه به اینکه بسیاری از سهم‌‌‌ها هنوز در محدوده ارزندگی قرار دارند، ریسک نقدشوندگی آنها به‌شدت دوره‌‌‌های قبل مانند سال ۱۳۹۹ نیست؛ اما معضل دامنه نوسان همچنان برای بازار باقی است. همچنین زیرساخت‌‌‌های بازارسرمایه کشور با وجود بهبود نسبت به گذشته، هنوز تا رسیدن به سطح مطلوب فاصله دارند.