سناریوی تخیلی اپوزیسیون برای مقابله با اردوغان

استیون کوک/ فارن پالیسی به‌نظر می‌رسد که تنها یک قهر الهی می‌‌‌تواند رجب طیب اردوغان، رئیس‌‌‌جمهور ترکیه را از کار برکنار کند. شاید زلزله ۶ فوریه برای همین بوده باشد. در طول مبارزات انتخاباتی ریاست‌جمهوری ترکیه در سال ۲۰۱۸، نیویورک‌‌‌تایمز سرمقاله‌‌‌ای را منتشر کرد که در آن از رقیب رئیس‌‌‌جمهور رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور وقت، محرم اینجه، حمایت کرد. پس از چند پاراگراف، مشخص شد که هیات تحریریه تایمز می‌‌‌دانست که اردوغان را بیشتر از اینجه و دیدگاه‌‌‌های او دوست ندارد. داستان با کلیچداراوغلو نیز به همین منوال پیش می‌رود؛ رهبر یک میز ۶نفره که برای انتخابات ریاست‌جمهوری در ۱۴ماه مه قصد رقابت با اردوغان را دارد.

در حالی که کمتر از یک‌ماه به انتخابات مانده است، کلیچداراوغلو، دبیر کل حزب جمهوری خلق ترکیه در نظرسنجی‌‌‌های انتخاباتی پیش افتاده است؛ در برخی از نظرسنجی‌‌‌ها با ۷ امتیاز پیش است و در برخی دیگر این اختلاف به ۱۰ امتیاز رسیده است. با این حال، حتی با پیشتازی کلیچداراوغلو در نظرسنجی‌‌‌ها، به نظر سخت می‌رسد که اردوغان شکست بخورد. این شاید ناشی از فقدان تخیل باشد؛ اما او از سال ۲۰۰۳ -ابتدا به‌عنوان نخست‌‌‌وزیر و سپس به عنوان رئیس‌‌‌جمهور- در قدرت بوده است. اردوغان و حزب عدالت و توسعه او (AKP) نهادهای سیاسی را برای اطمینان از تسلط خود بر نهادها ضعیف کرده و آنها را توخالی کرده‌‌‌اند.

رئیس‌‌‌جمهور ترکیه از دستگاه دولتی برای تضعیف مخالفان خود استفاده کرده است و اکثریت قریب به اتفاق رسانه‌‌‌های پرحاشیه‌‌ ترکیه، اگر نگوییم همیشه، اما عمدتا بیان‌‌‌کننده سیاست‌‌‌ها و خط‌‌‌مشی‌‌‌های دولت هستند و از آن تبعیت می‌کنند. قوه قضائیه که زمانی بدون شک و تردید در اختیار تشکیلات ناسیونالیست و سکولار بود، اکنون در اختیار حامیان حزب عدالت و توسعه قرار دارد. اردوغان فرماندهی نظامی را که قبلا فقط به اصول سکولاریستی مصطفی کمال آتاتورک، بنیان‌گذار ترکیه مدرن وفادار بود، بازسازی کرده است. در این شرایط، به نظر می‌رسد که تنها یک قوه قهر الهی می‌‌‌تواند اردوغان را از جایگاهش خارج کند. شاید زلزله ۶ فوریه همین بوده است.

  سناریوی پیروزی کلیچداراوغلو

اگر کلیچداراوغلو پیروز شود چه معنایی برای سیاست داخلی و سیاست خارجی ترکیه خواهد داشت؟ برخی از مفسران ترک و غربی بر این باورند که ترکیه می‌‌‌تواند بار دیگر دموکراتیک، مرفه، آماده پیگیری عضویت در اتحادیه اروپا و همسویی بهتر با متحدان خود در ناتو باشد. بدون شک، اگر اردوغان مغلوب شود و دفتر خود را رها کند، میلیون‌‌‌ها ترک نفس راحتی خواهند کشید. اما بعید است که ترکیه به گذشته‌ای برگردد که هرگز وجود نداشته است.

به‌سختی می‌‌‌توان گفت که کلیچداراوغلو و شرکای او چه اعتقادی دارند یا چگونه حکومت خواهند کرد. گروه اتحاد ملت (همچنین با عنوان میز ۶نفره شناخته می‌شود) که کلیچداراوغلو آن را رهبری می‌کند، یک ائتلاف ایدئولوژیک متفاوت است که نفرتشان از اردوغان، آنها را دور هم جمع کرده است؛ طیف متنوعی که در آن حتی فردی مانند داوداوغلو، وزیر سابق خارجه ترکیه و نخست‌‌‌وزیر اردوغان در آن حضوری فعال دارد. علاوه بر حزب جمهوری خلق ترکیه به رهبری کلیچداراوغلو که فضای چپ میانه/ سوسیال‌دموکرات و ناسیونالیست این کشور را پوشش می‌دهد، این ائتلاف شامل شاخه‌‌‌ای از ناسیونالیست‌‌‌های راستگرای تندرو ترکیه به نام حزب «ئی» (IYI) یا خوب است. دو حزب راست میانه به رهبری علی باباجان و احمد داوداوغلو از حزب عدالت و توسعه و یک گروه راست میانه دیگر، به نام حزب دموکرات نیز در این ائتلاف وجود دارد. عضو دیگر این گروه دبیر کل حزب محافظه‌‌‌کار، ملی‌‌‌گرا و مذهبی «سعادت» است که همراه با حزب عدالت و توسعه در سال ۲۰۰۱ پس از ممنوعیت فعالیت یک حزب اسلامی دیگر توسط دولت تاسیس شد.

اتحاد ملت یک «یادداشت تفاهم در مورد سیاست‌‌‌های مشترک» که بسیار طولانی بوده منتشر کرده که با توجه به ماهیت سخت ائتلاف، طیف متنوعی از سیاست‌‌‌ها را در بر گرفته است. این یادداشت کوله‌باری ایدئولوژیک از ابتکارات را با خود حمل می‌کند که با ۹بخش اصلی و تعداد معتنابهی بخش‌‌‌های فرعی شناخته می‌شود که به مسائلی همچون قوه قضائیه، معدن، گردشگری و خیلی چیزهای دیگر می‌‌‌پردازد. علاوه بر مخالفت با اردوغان و حزب عدالت و توسعه، محوریت درخواست ائتلاف برای ترک‌‌‌ها عزم اعلام‌شده آنها برای پس زدن سیستم «ریاست اجرایی» است که اردوغان ۶سال پیش انجام داد و قدرت او را به‌شدت افزایش داد. این حزب بازگشت به سمت نظام پارلمانی را به سود «ملت می‌‌‌داند» و گفته است که مجددا به تقویت نظام پارلمانی خواهد پرداخت. عبارات مربوط به یادداشت هزاران مقاصد برای خود تعریف کرده‌‌‌اند؛ اما به‌‌‌طرز تاسف‌‌‌باری از واقعیت به‌‌‌دور و به‌‌‌طور عجیبی خام هستند.