شمشیر داموکلس هسته‌‌‌ای بر سر اروپا
۱. پوتین این حرکت را چگونه توضیح داد؟
پوتین گفت که الکساندر لوکاشنکو، رئیس‌‌‌جمهور بلاروس، مدت‌‌‌هاست از مسکو خواسته تا تسلیحات هسته‌‌‌ای خود را در کشورش مستقر کند؛ کشوری که روابط نظامی نزدیکی با روسیه دارد و بستری برای حمله به کشور همسایه‌‌‌اش (اوکراین) در ۲۴فوریه ۲۰۲۲ بود. روسیه پیش‌تر به مدرن‌سازی هواپیماهای جنگی بلاروس کمک کرده تا آنها را قادر به حمل سلاح هسته‌‌‌ای کند؛ چیزی که رهبر مستبد بلاروس بارها به آن اشاره کرده است. پوتین در سخنانی گفت که محرک فوری برای استقرار تسلیحات هسته‌‌‌ای تاکتیکی روسیه در بلاروس، تصمیم دولت بریتانیا برای ارائه گلوله‌‌‌های زره‌‌‌زن حاوی اورانیوم ضعیف‌شده به اوکراین است. پوتین پس از اینکه اولین بار به‌‌‌دروغ ادعا کرد که چنین موشک‌‌‌هایی دارای اجزای هسته‌‌‌ای هستند، از لحن تند خود کاست؛ اما اصرار داشت که آنها خطر بیشتری برای جمعیت غیرنظامی دارند و می‌‌‌توانند محیط‌‌‌زیست را آلوده کنند.
پوتین همچنین گفت که روسیه با استقرار تسلیحات هسته‌‌‌ای تاکتیکی در بلاروس، همان کاری را انجام خواهد داد که دهه‌‌‌ها ایالات‌‌‌متحده با قرار دادن سلاح‌‌‌های هسته‌‌‌ای خود در بلژیک، آلمان، ایتالیا، هلند و ترکیه انجام داده است. وی گفت که اقدام روسیه نقض معاهده بین‌المللی منع اشاعه تسلیحات هسته‌‌‌ای نیست؛ هرچند مسکو پیش از این استدلال کرده بود که واشنگتن با استقرار آنها در قلمرو متحدان خود در ناتو، پیمان را زیر پا گذاشته است. این اقدام پوتین در تضاد با بیانیه‌‌‌ای بود که او و «شی جین پینگ»، رئیس‌‌‌جمهور چین، پس از گفت‌وگوهای اخیر خود در کرملین صادر کردند (و در آن علیه قدرت‌‌‌های هسته‌‌‌ای که سلاح‌‌‌های اتمی در خارج از قلمروشان استقرار می‌کنند سخن گفتند) که در راستای تضعیف آشکار آمریکا بود.
۲. سلاح‌‌‌های هسته‌‌‌ای تاکتیکی چیست؟
سلاح‌‌‌های هسته‌‌‌ای تاکتیکی برای از بین بردن سربازان و سلاح‌‌‌های دشمن در میدان نبرد در نظر گرفته شده است. آنها بُرد نسبتا کوتاه و بازده [یا قدرت تخریب] بسیار کمتری نسبت به کلاهک‌‌‌های هسته‌‌‌ای نصب‌‌‌شده روی موشک‌‌‌های استراتژیک دوربرد دارند که قادر به نابودی کل شهرها هستند. برخلاف تسلیحات استراتژیک که مشمول توافقات کنترل تسلیحات بین مسکو و واشنگتن بوده، تسلیحات تاکتیکی هرگز توسط چنین پیمان‌‌‌هایی محدود نشده و روسیه تعداد آنها (یا جزئیات دیگری از آنها) را منتشر نکرده است. دولت آمریکا بر این باور است که روسیه حدود دو‌هزار سلاح هسته‌‌‌ای تاکتیکی دارد که شامل بمب‌‌‌های قابل‌‌‌حمل با هواپیما، کلاهک‌‌‌های موشک‌‌‌های کوتاه‌برد و گلوله‌‌‌های توپخانه می‌شود. در حالی که سلاح‌‌‌های هسته‌‌‌ای استراتژیک برای موشک‌‌‌های بالستیک قاره‌‌‌پیما بر روی زمین یا زیردریایی نصب می‌‌‌شوند که همواره آماده پرتاب هستند، سلاح‌‌‌های هسته‌‌‌ای تاکتیکی در چند مرکز ذخیره‌‌‌سازی کاملا محافظت‌‌‌شده در روسیه ذخیره می‌‌‌شوند و تحویل آنها به واحدهای رزمی زمان می‌‌‌برد. برخی از تندروهای روسی مدت‌‌‌هاست که از کرملین خواسته‌‌‌اند با نزدیک‌‌‌تر کردن برخی سلاح‌‌‌های هسته‌‌‌ای تاکتیکی به هواپیما و موشک‌‌‌هایی که برای ارسال آنها در نظر گرفته شده است، هشداری به غرب ارسال کند.
۳. روسیه دقیقا چه خواهد کرد؟
پوتین گفت که روسیه پیش از این به ارتقای ۱۰هواپیمای بلاروسی کمک کرده تا به آنها امکان حمل تسلیحات هسته‌‌‌ای داده شود و خدمه آنها آموزش استفاده از آنها را از ۳ آوریل آغاز خواهند کرد. او گفت که روسیه سیستم‌های موشکی کوتاه‌برد اسکندر را به بلاروس داده که قابل‌‌‌نصب بر روی کلاهک‌‌‌های متعارف یا هسته‌‌‌ای است. وی گفت که ساخت تاسیسات ذخیره‌‌‌سازی سلاح‌‌‌های هسته‌‌‌ای در بلاروس تا اول ژوئیه به پایان خواهد رسید. او اشاره‌‌‌ای به تعداد این تسلیحات نکرد، اشاره‌‌‌ای هم به این نکرد که چه زمانی قرار است این تسلیحات در بلاروس مستقر شوند. پوتین تاکید کرد که روسیه کنترل هرگونه سلاح هسته‌‌‌ای مستقر در بلاروس را حفظ خواهد کرد؛ همان‌طور که ایالات‌‌‌متحده تسلیحات هسته‌‌‌ای تاکتیکی خود را در قلمرو متحدان خود در ناتو کنترل می‌کند. اگر مسکو تسلیحات اتمی به بلاروس بفرستد، این اقدام اولین استقرار از این قبیل تسلیحات در خارج از مرزهای روسیه از اوایل دهه ۱۹۹۰ خواهد بود. بلاروس، اوکراین و قزاقستان پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در سال ۱۹۹۱، زرادخانه‌‌‌های هسته‌‌‌ای عظیمی را به ارث بردند، اما موافقت کردند که آنها را در سال‌های بعد به روسیه تحویل دهند.
۴. عواقب احتمالی آن چیست؟
پوتین با جدیدترین اظهارات خود، بار دیگر تهدید هسته‌‌‌ای را برای نشان دادن آمادگی مسکو برای تشدید جنگ در اوکراین به صدا درآورده است. استقرار تسلیحات هسته‌‌‌ای تاکتیکی در بلاروس که ۱۰۸۴ کیلومتر (۶۷۳ مایل) مرز با اوکراین دارد، به هواپیماها و موشک‌‌‌های روسی این امکان را می‌دهد تا در صورت تصمیم مسکو به استفاده از آنها، راحت‌‌‌تر و سریع‌‌‌تر به اهداف احتمالی در اوکراین برسند. همچنین توانایی روسیه برای هدف قرار دادن چند عضو ناتو در اروپای شرقی و مرکزی را افزایش می‌دهد. این اقدام در حالی صورت می‌گیرد که کی‌یف برای بازپس‌‌‌گیری سرزمین‌‌‌های اشغال‌‌‌شده توسط روسیه آماده حمله متقابل می‌شود. دیمیتری مدودف، معاون رئیس شورای امنیت روسیه، چندی پیش هشدار داد که تلاش‌‌‌های اوکراین برای بازپس‌‌‌گیری کنترل شبه‌‌‌جزیره کریمه تهدیدی برای «موجودیت دولت روسیه» است؛ چیزی که پاسخ هسته‌‌‌ای را براساس دکترین امنیتی این کشور به دنبال خواهد داشت.
روسیه در سال ۲۰۱۴ کریمه را به‌‌‌طور غیرقانونی از اوکراین جدا و ضمیمه خاک خود کرد. مدودف گفت: «هر روز ارسال تسلیحات غربی به اوکراین، آخرالزمان هسته‌‌‌ای را نزدیک‌‌‌تر می‌کند.» «اوله ژدانوف»، تحلیلگر نظامی اوکراینی، گفت هدف پوتین این است که متحدان غربی اوکراین را از ارائه تسلیحات بیشتر به کی‌یف قبل از هرگونه حمله متقابل، منصرف کند. ژدانوف گفت: «پوتین از باج‌‌‌گیری هسته‌‌‌ای استفاده می‌کند تا بر اوضاع در میدان نبرد تاثیر بگذارد و شرکای غربی را مجبور به کاهش عرضه تسلیحات و تجهیزات زیر سایه تشدید تنش‌‌‌های هسته‌‌‌ای کند.» وی افزود: «شمشیر هسته‌‌‌ای بلاروس نه‌‌‌تنها بر سر اوکراین، بلکه بر سر اروپا نیز خودنمایی و تهدیدی دائمی ایجاد می‌کند، تنش‌‌‌ها را بالا می‌‌‌برد و اعصاب اوکراینی‌‌‌ها و شرکای غربی آنها را به هم می‌‌‌زند.»
۵. اوکراین و متحدان غربی‌‌‌اش چگونه واکنش نشان دادند؟
اوکراین در واکنش به اقدام پوتین خواستار تشکیل جلسه اضطراری شورای امنیت سازمان ملل شد. یکی از سخنگویان سازمان ملل پرسش‌‌‌ها در مورد این موضوع را به شورای امنیت ارجاع داد. وزارت خارجه اوکراین گفت: «جهان باید علیه کسی که آینده تمدن بشری را به خطر می‌‌‌اندازد متحد شود.» جان کربی، سخنگوی شورای امنیت ملی کاخ سفید، گفت که مقامات آمریکایی از زمان اعلام پوتین در مورد استقرار تسلیحات هسته‌‌‌ای در بلاروس «هیچ‌گونه جابه‌جایی سلاح هسته‌‌‌ای تاکتیکی یا چیزی ازاین‌‌‌دست را ندیده‌‌‌اند.» او گفت واشنگتن چیزی ندیده که باعث تغییر در موضع بازدارندگی استراتژیک ایالات‌‌‌متحده شود. ناتو ادعای پوتین مبنی بر این را که روسیه کاری را انجام می‌دهد که ایالات‌‌‌متحده طی دهه‌‌‌ها انجام داده است رد می‌کند و می‌‌‌گوید که متحدان غربی با احترام کامل به تعهدات بین‌المللی خود عمل می‌کنند.
«اوآنا لانژسکو»، سخنگوی ناتو، گفت: «لفاظی‌‌‌های هسته‌‌‌ای روسیه خطرناک و غیرمسوولانه است.» لیتوانی که با بلاروس هم‌‌‌مرز است، اظهارات پوتین را «تلاش دیگری از سوی دو رژیم دیکتاتوری غیرقابل‌‌‌پیش‌بینی برای تهدید همسایگان خود و کل قاره اروپا» توصیف کرد و آنها را «حرکات ناامیدکننده پوتین و لوکاشنکو برای ایجاد موج دیگری از تنش و بی‌‌‌ثباتی در اروپا» خواند. وزارت امور خارجه روسیه در واکنش به انتقادات غرب خاطرنشان کرد که واشنگتن و متحدانش درخواست‌‌‌های مکرر روسیه برای خروج تسلیحات هسته‌‌‌ای آمریکا از اروپا را نادیده گرفته‌‌‌اند. این وزارتخانه بار دیگر بر حق مسکو برای انجام «اقدامات اضافی لازم برای تضمین امنیت روسیه و متحدانش» تاکید کرد.
