رکود رخ میدهد؟
اما به عقیده من، این استدلال صحیح نیست. با آنکه بازار کار نسبتا باثبات است، طی سالجاری اقتصاد دچار رکود خواهد شد. از مارس سال گذشته بانکمرکزی بالا بردن نرخهای بهره را شروع کرده و سرعت افزایش نرخها بسیار بالا بوده است. در چهار نشست از نشستهای سال گذشته بانکمرکزی، نرخ بهره هر بار ۷۵/ ۰درصد افزایش یافت و در حال حاضر نرخهای بهره در محدوده ۵/ ۴درصد قرار دارد. مشکل اینجاست که وقتی بانکمرکزی افزایش نرخهای بهره را شروع کرد، از پیش ضعف در شاخصهای اقتصادی شروع شده بود و همین امر احتمال رخدادن رکود در سالجاری را بیشتر کرده است. بهویژه بخش تولید کالا آسیبپذیرتر است؛ زیرا این بخش نسبت به افزایش نرخهای بهره حساسیت بیشتری دارد.
نشانههای آسیبپذیری از پیش نمایان شده است و شاهد کاهش سفارشهای کارخانهای هستیم. از سوی دیگر افزایش نرخ بهره وامهای مسکن به ضعف در بخش ساختوساز منجر شده است. در ماههای اخیر موارد شروع ساختساز و موارد صدور مجوز ساختوساز کاهش یافته است. نکته دیگر این است که شاخص فعالیتها در بخش تولید کارخانهای و خدمات به زیر ۵۰ کاهش یافته و این یعنی فعالیتها در حال کاهش است.
رکودها معمولا شامل کاهش تولید ناخالص داخلی و رشد نرخ بیکاری هستند؛ اما این تحولات بهطور لزوم در ابتدای رکود نمایان نمیشوند. هنگامی که تولید ناخالص داخلی و نرخ بیکاری اعلام میشود، رقمها صرفا به ما میگویند وضعیت اخیر چگونه بوده است. بهویژه میزان اشتغال ممکن است برای مدتی پس از شروع رکود همچنان بالا باقی بماند. در دهه ۱۹۷۰ رشد نرخ بیکاری هشتماه پس از شروع رکود آغاز شد. در دورههایی که نرخ تورم بالاست، کارفرماها به این نکته توجه نمیکنند که ارزش پولشان کاهش یافته است؛ در نتیجه نیروی کار را حفظ میکنند. در رکودها درآمد پس از تعدیل با تورم کاهش مییابد. همچنین از مصرف کاسته میشود؛ زیرا قدرت خرید مصرفکنندگان به دلیل تورم کاهش یافته است. تورم هزینه شرکتها را بالا میبرد و سود آنها کم میشود، در نتیجه اکثر آنها در نهایت از نیروی کار خود میکاهند.
در بهار و تابستان سال ۲۰۰۸ وضعیتی شبیه اکنون در اقتصاد آمریکا مشاهده میشد. در آن زمان رکود بزرگ که دسامبر سال ۲۰۰۷ شروع شده بود بیشتر نمایان شد. در آن دوره از آنجا که تولید ناخالص داخلی هنوز کاهش نیافته بود، بسیاری از جمله رئیسجمهور وقت، نگران رخدادن رکود نبودند. البته افزایش نرخ بیکاری شروع شده بود. در آن زمان اعلام کردم با آنکه تولید ناخالص داخلی هنوز کاهش نیافته است، شاهد وضعیت نامطلوب در بازار کار هستیم و این یعنی اقتصاد در مسیر رکود قرار گرفته است. رکود واقعی شامل کاهش فرصتهای شغلی است و نیروی کار باید برای ضعف اقتصاد و افزایش نرخ بیکاری آماده باشد. در واقع همه باید برای رکود آماده باشیم. باید دید هنگامی که رکود رخ میدهد، واکنش سرمایهگذاران بورس چیست.