سوسوی توافق در پرتو تحولات داخلی و بین‌المللی
در واقع دولت آمریکا علاقه‌ای به درگیری حزب دموکرات در مباحث جنجالی مربوط به توافق اتمی و اتلاف منابع و زمان خود در میانه انتخابات بسیار مهم کنگره نداشت. در شرایطی که انتخابات مزبور به اتمام رسیده است، شرایط مذاکرات برجامی چگونه خواهد بود؟ نتایج انتخابات کنگره چه تاثیر بر مذاکرات اتمی خواهد داشت؟ انتخابات کنگره: در انتخابات میان‌دوره‌ای کنگره رقابت برای کنترل کرسی‌‌‌های مجلس نمایندگان و ۳۵کرسی سنای آمریکا صورت گرفت. نتایجی که تاکنون به اطلاع عموم رسیده است، نشان می‌دهد که خبری از «موج قرمز» مورد انتظار جمهوری‌خواهان نبوده و این حزب صرفا می‌‌‌تواند با اختلافی جزئی کنترل مجلس نمایندگان را در دست بگیرد. در سوی دیگر حزب دموکرات توانست با کسب ۵۰کرسی سنا، بدون در نظر گرفتن نتایج دور دوم در ایالت جورجیا، اکثریت را در این نهاد راهبردی حفظ کند.
نکته قابل‌توجه اینکه در حوزه‌های انتخاباتی رقابتی از جمله در آریزونا سناتور مک کلی توانست بلک مسترز را شکست دهد، در نوادا کاترین کورتز دموکرات از آدام لاکسالت پیشی گرفت، در نیوهمپشایر دن‌بولداک از مگی حسن شکست خورد و در ایالت تعیین‌کننده پنسیلوانیا فترمن توانست محمت آز را شکست داده و جایگزین پت تومی، سناتور جمهوری‌خواه بازنشسته شود. نکته قابل‌توجه اینکه نمایندگان ناکام در این چهار ایالت از حامیان سرشناس دونالد ترامپ بودند؛ امری که اعتماد به نفس جو بایدن برای کاندیداتوری در انتخابات ریاست‌جمهوری آینده را بیشتر خواهد کرد.
تقسیم قدرت در کنگره و مذاکرات اتمی: با توجه به اکثریت محتمل حزب جمهوری‌خواه در مجلس نمایندگان، نتایج انتخاباتی کنگره آمریکا به معنی تضعیف جایگاه حزب دموکرات و دولت جو بایدن در این نهاد است. با وجود این، شرایط وی به مراتب بهتر از دولت باراک اوباماست که در سال ۲۰۱۵ با کنگره یکدست جمهوری‌خواه مواجه بود. در واقع، با توجه به اکثریت محافظه‌کاران در مجلس نمایندگان، تعداد جلسات استماع و اقدامات قانونی تک‌مجلسی برای اعمال فشار و تاثیر‌گذاری بر تصمیمات دولت بایدن در عرصه سیاست خارجی افزایش خواهد یافت؛ اما حفظ برتری حزب دموکرات بر سنای این کشور امکان ایجاد چالش اساسی برای دستورکارهای حوزه سیاست خارجی از جمله در مذاکرات احیای برجام از سوی قرمزها وجود ندارد.
اگرچه دولت بایدن با محدودیت و مشکلات بیشتری برای اقناع کنگره در خصوص توافق احتمالی مواجه خواهد شد؛ اما نحوه تقسیم قدرت در کنگره از یکسو و شکست عمده حامیان تفکر ترامپی در انتخابات مجلس سنا از سوی دیگر به نحوی است که اگر دولت بایدن برای احیای توافق به جمع‌بندی نهایی برسد، امکان اجرای آن را خواهد داشت.
با این حال با توجه به وقوع برخی تحولات بین‌المللی در حدود ۴۰روز گذشته، شرایط برای احیای توافق سخت‌تر از اوایل شهریورماه به نظر میرسد. اولا مذاکرات آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و تهران در خصوص ابهامات مدنظر این نهاد بین‌المللی که از اسفند ۱۴۰۰ تاکنون ادامه داشته، هنوز به نتایج ملموسی نرسیده است. در آخرین مواضع در این زمینه، رافائل گروسی اعلام کرد که هیات ایرانی تاکنون چیز جدیدی ارائه نکرده است. با این حال، بنا بر گزارش رویترز مقامات ارشد این نهاد طی ماه میلادی جاری به تهران سفر خواهند کرد. همچنین آمریکا به اتفاق سه کشور اروپایی پیش‌نویس قطعنامه جدیدی را به شورای حکام آژانس ارائه کرده‌اند که در آن از تهران می‌‌‌خواهد در خصوص ابهامات مورد نظر آژانس همکاری الزامی-اضطراری با آژانس داشته باشد، توضیحات، اطلاعات و اسناد معتبر را در اختیار آژانس قرار دهد و شرایط مناسبی برای دسترسی و نمونه‌برداری نمایندگان آژانس فراهم کند.
در واقع، هنوز این اختلاف‌نظر که مهم‌ترین مانع احیای مذاکرات به نظر میرسد پابرجاست. علاوه بر این، تحولاتی مانند ارسال پهپادهای ایرانی به روسیه و نقش غیر‌قابل انکار آنها درتغییر وضعیت میدانی جنگ اوکراین به نفع روسیه، شرایط را برای تصمیم‌گیری دولت بایدن و کشورهای اروپایی سخت‌تر کرده و تحت فشار افکار عمومی و رسانه‌ای، تصمیم‌سازان سیاسی در این کشورها را متمایل به اعمال فشار بیشتر بر تهران برای محدود کردن برنامه اتمی، موشکی و پهپادی کشور و توقف کمک تسلیحاتی به روسیه کرده است.
نکته سومی که در این زمینه تاثیر‌گذار بوده است، ناآرامی‌های داخلی ایران و ادامه آن طی حدود دوماه گذشته است. در واقع، اعتراضات داخلی در ایران، اتاق‌‌‌های فکر آمریکایی و اروپایی را امیدوار کرده است که اعمال فشارهای سیاسی-اقتصادی آنها به نتیجه مورد نظر منجر شود و با تداوم و گسترش این اعتراضات مواضع تهران در مذاکرات برجامی تضعیف و تعدیل شود. این شاخص در مواضع امانوئل مکرون و رابرت مالی مبنی بر کاهش تمرکز دولت آمریکا بر مذاکرات اتمی به صورت شفاف دیده می‌شود. نکته پایانی اینکه بازگشت بنیامین نتانیاهو به عرصه قدرت و خروج اسرائیل از شرایط انتخاباتی زمینه را برای اعمال فشار و کارشکنی تل‌آویو در مسیر مذاکرات بیش از پیش فراهم می‌‌‌آورد.
