اهمیت تحقیقات
برنانکی که در زمان بحران مالی سال ۲۰۰۸ رئیس بانک‌مرکزی آمریکا بود، به خاطر تحلیل علل رکود بزرگ که سال ۱۹۸۳ به چاپ رسید، شایسته دریافت جایزه نوبل در رشته اقتصاد شناخته شد. کمیته جایزه نوبل اعلام کرد، تحقیقات او نشان داد که چطور بحرانی‌شدن وضعیت بانک‌ها سبب شده است تا رکود عادی دهه ۱۹۳۰ به یکی از بحران‌های شدید اقتصادی جهانی در تاریخ تبدیل شود. برنانکی نشان داد که دچار بحران‌شدن بانک‌ها حاصل بد شدن وضعیت اقتصادی نیست، بلکه علت، عمیق‌تر و طولانی‌تر شدن مشکلات اقتصادی است. وقتی بانک‌ها دچار ورشکستگی میشوند، اطلاعات ارزشمند درباره استقراضکنندگان ناپدید می‌شود؛ در نتیجه، نهادهای جدید نمی‌‌‌توانند اندوخته‌ها را به سوی سرمایه‌گذاری‌های مولد هدایت کنند.
در بحران مالی سال ۲۰۰۸، برنانکی رئیس بانک‌مرکزی آمریکا بود و ترتیبی داد تا این نهاد از اختیارات خود برای مقابله با بحران استفاده کند. او نرخ‌های بهره را به نزدیکی صفر کاهش داد و دارایی‌‌‌هایی به ارزش کلی ۴هزار میلیارد دلار برای حمایت از اقتصاد جمعآوری کرد. برنانکی که اکنون عضو موسسه بروکینگز است، گفته است: «انتخاب شدنم برای دریافت جایزه نوبل در رشته اقتصاد کاملا غیرمنتظره بود. صبح دوشنبه، با تماس تلفنی دخترم از این موضوع مطلع شدم. روز قبل اصلا به این موضوع فکر نمی‌کردم و در نهایت دخترم مرا از این خبر مطلع کرد.»
دو اقتصاددان دیگر یعنی دایموند و دیبویگ برای تحقیقات نظری سال ۱۹۸۳ شایسته دریافت جایزه نوبل در رشته اقتصاد شناخته شدند. این تحقیقات نقش بانک‌ها در برقراری ارتباط بین استقراضکنندگان و پس‌انداز‌کنندگان در یک رابطه دوسر سود را توصیف کرد. این اقتصاددان‌ها نشان دادند که چطور بانک‌ها تنازع ذاتی بین دارندگان سرمایه و متقاضیان وام را حل می‌کنند. پس‌انداز‌کنندگان مایلند هر گاه اراده می‌کنند به پول خود دسترسی فوری داشته باشند، در حالی که استقراضکنندگان مایلند تضمین شود که مجبور نخواهند شد قبل از موعد مقرر وامشان را تسویه کنند. بانک‌ها به‌عنوان واسطه، سپرده دارندگان سرمایه را جمعآوری می‌کنند و به آنها اطمینان می‌دهند که هر وقت خواستند به این پول دسترسی خواهند داشت. بانک‌ها همچنین وام‌های بلندمدت به شرکت‌ها و... می‌دهند. این نقش بسیار مهم است و فواید زیادی برای اقتصاد دارد.
البته کاری که بانک‌ها باید انجام دهند، بسیار ظریف است. دایموند و دیبویگ نشان دادند که چطور کارکرد اساسی بانک‌ها آنها را در برابر شایعه فروپاشی احتمالی آسیب‌پذیر می‌کند. اگر پس‌انداز‌کنندگان درباره ورشکستگی قریب‌‌‌الوقوع بانک دچار نگرانی شوند، برداشت پول از حساب‌ها شدت پیدا می‌کند و این روند می‌‌‌تواند به ورشکستگی بانک منجر شود؛ اما میتوان از این اتفاق جلوگیری کرد. برای مثال در ایالات‌متحده سپرده‌‌‌ها بیمه میشوند و این بیمه از سپرده‌گذاران در برابر زیان‌‌‌های احتمالی محافظت می‌کند. در این فرآیند بانک‌مرکزی نقش ناجی را بازی می‌کند. دایموند تحقیق دیگری انجام داد که نشان می‌دهد، بانک‌ها با انباشت اطلاعات ارزشمند درباره استقراضکنندگان، ارزیابی رتبه اعتباری آنها و تضمین اینکه وام‌ها در حوزه‌‌‌های سودده مصرف میشوند، نقشی بسیار مهم در اقتصاد بازی می‌کنند. این تحقیق دایموند نیز در انتخاب او برای دریافت جایزه نوبل در رشته اقتصاد موثر بود.
محققان معتقدند، هرچه اطلاعات بیشتری درباره نقش نهادهای مهم نظیر بانک‌ها و روندهای اثرگذار بر اقتصاد وجود داشته باشد، سیاستگذاران هنگام تصمیم‌گیری درباره جهت حرکت و اقدامات آتی بهتر عمل می‌کنند و ریسک‌ها کمتر می‌شود. نکته مهم این است که تحقیقات اقتصاددان‌ها شکاف اطلاعاتی درباره وضعیت اقتصاد، نقاط ضعف و راه‌حل‌ها را کم می‌کند؛ اما هیچ‌گاه نمی‌‌‌توان ادعا کرد که به همه پرسش‌ها پاسخ داده شده و ابهامی وجود ندارد. واقعیت این است که شرایط، پیوسته در حال تغییر است و عوامل جدید بر اقتصادها و رفتار سرمایه‌گذاران تاثیر می‌گذارند. در ماه‌‌‌های اخیر، نرخ‌های تورم در اقتصادها به‌سرعت رشد کرده و بانک‌های مرکزی برای مهار تورم مجبور شده‌اند نرخ‌های بهره را به‌سرعت بالا ببرند و این اقدام با آنکه ضروری است، به ضعف در اقتصاد جهان منجر خواهد شد. از پیش نشانه‌های این ضعف در اقتصادهای بزرگ نظیر آمریکا، اتحادیه اروپا و چین مشاهده شده است.
هفته گذشته، اسامی دریافت‌کنندگان جایزه نوبل در رشته اقتصاد در حالی اعلام شد که نشست مشترک صندوق بین‌المللی پول و بانک جهانی در حال اجرا بود و این دو نهاد بارها درباره اثرات کاهش برنامه‌های حمایتی بانک‌های مرکزی هشدار داده‌اند؛ زیرا بدون شک افزایش مکرر نرخ‌های بهره از سوی تعداد زیادی از بانک‌های مرکزی به ضعف و رکود منجر می‌شود. شرایط حاضر شباهت اندکی با شرایط بحران سال ۲۰۰۸ دارد و بن برنانکی گفته است بحران‌های مالی ممکن است بدون هشدار رخ دهند. حتی اگر مشکلات مالی عامل شروع دوره بحران نباشند، با گذشت زمان اگر دوره بحرانی سبب بدتر شدن شرایط مالی شوند ممکن است بحران شدت پیدا کند. بنابراین باید از نزدیک تمام این تحولات را زیر نظر داشت.
دایموند به خبرنگاران گفت: «سیستم مالی اکنون نسبت به دوره بحران سال ۲۰۰۸ برای مقابله با ضعف‌ها مجهزتر است و به باور من بانک‌های مرکزی در کنترل تورم موفق خواهند شد. میتوان سیستم مالی غیر‌آسیب‌‌‌پذیر طراحی کرد؛ اما چنین سیستمی کارآیی‌هایی را که باید در حوزه جذب سپرده و انجام سرمایه‌گذاری داشته باشد، نخواهد داشت. بنابراین ایجاد این سیستم لزوما مطلوب نیست.» به‌جز سه اقتصاددانی که هفته پیش به عنوان برنده جایزه نوبل اقتصاد معرفی شدند، در مجموع ۸۹نفر دیگر این جایزه را دریافت کرده‌اند. سال گذشته این جایزه به سه‌نفر یعنی دیوید کارد از دانشگاه کالیفرنیا در برکلی، جاشوا آنگریست از موسسه فناوری ماساچوست و گویدو ایمبنز از دانشگاه استنفورد تعلق گرفت.
