تلاش بی‌ثمر پوتین
هفته گذشته، نیروهای جمهوری‌آذربایجان گلوله‌‌‌باران شهرها و روستاها در عمق خاک ارمنستان را آغاز کردند که این شدیدترین درگیری دو طرف در جنوب قفقاز از دو سال پیش تاکنون است. در سال ۲۰۲۰ آتش‌بس با میانجی‌گری مسکو سبب توقف جنگ شد و سربازان روسیه در منطقه مورد مناقشه ناگورنو قره‌باغ مستقر شدند؛ اما گزارشها نشان می‌دهد که روسیه سربازان آموزش‌دیده خود را از این منطقه خارج کرده و آنها را به جنگ اوکراین فرستاده است. همچنین در هفته‌های اخیر، نیروهای جمهوری‌آذربایجان از خط تماس عبور کرده و برخی از بلندی‌های استراتژیک را در ارمنستان به تصرف خود درآورده‌اند. در این میان، روسیه نمی‌تواند یا تمایل ندارد در موضوع دخالت کند.
ارمنستان، عضو سازمان پیمان امنیت مشترک به رهبری روسیه است که یک ائتلاف نظامی است. نخست‌وزیر ارمنستان از سازمان یادشده خواسته است تا کمک نظامی برای حفظ تمامیت ارضی ارمنستان اعزام کند؛ اما دیگر اعضای این سازمان تمایلی به دخالت در این درگیری‌‌‌ها ندارند. یکی از تحلیلگران سیاسی ارمنستان می‌گوید: «ناکامی روسیه در جنگ با اوکراین، یعنی توانایی‌های مسکو به‌شدت کاهش یافته و این عامل خلأ قدرت را در منطقه به وجود آورده است. در حال حاضر، روسیه نه می‌‌‌تواند و نه مایل است که جمهوری‌آذربایجان را محدود کند.»
جمهوری‌آذربایجان در سه‌دهه اخیر به طرف ترکیه حرکت کرده و ارتباط خود با مسکو را کمتر کرده است. ترکیه نیروهای ارتش جمهوری‌آذربایجان را آموزش می‌دهد و تجهیزات پیشرفته نظامی در اختیار باکو می‌گذارد. روسیه در سال‌های اخیر اقدامات گوناگونی را برای سلطه فراگیر بر جمهوری‌های شوروی سابق در منطقه اوراسیا انجام داده؛ اما این اقدامات سبب دور شدن آنها از مسکو شده است؛ یعنی نتیجه اقدامات روسیه با آنچه این کشور قصد داشت تحقق یابد، در تضاد قرار دارد. نتیجه سیاست‌های مسکو، تضعیف بنیان‌های ثبات در منطقه بوده است.
گرجستان، یکی دیگر از این نمونه‌هاست. یک‌پنجم خاک گرجستان تحت اشغال سربازان روسیه و نیروهای هوادار مسکو در آبخازیا و اوستیای جنوبی است. گرجستان سال ۲۰۰۸ در جنگ با مسکو شکست خورد و از جمع اقمار سیاسی مسکو خارج شد. البته مبادلات تجاری دو طرف همچنان چشمگیر است. دولت گرجستان به حمله روسیه به اوکراین اعتراض کرد؛ اما تحریم‌های اعمال‌شده از سوی غرب علیه مسکو را رعایت نمی‌‌‌کند. شواهد جدید حاکی است که موضع دولت گرجستان علیه روسیه منفی‌تر خواهد شد.
قزاقستان مورد مهم دیگر است. رئیس‌جمهور این کشور از به رسمیت شناختن دو منطقه استقلال‌طلب در شرق اوکراین که مورد حمایت مسکو هستند، اجتناب کرده و این موضع‌‌‌گیری سبب خشم مسکو شده است. اخیرا توکایف، رئیس‌جمهور قزاقستان به مقام‌‌‌های اروپایی گفته که درباره ریسک‌هایی که متوجه امنیت انرژی جهان است و از جنگ اوکراین نشات می‌گیرد، نگران است و پیشنهاد داده که از ظرفیت‌‌‌های هیدروکربنی کشورش برای ایجاد ثبات در بازار انرژی جهان و اروپا استفاده شود. مسکو دو روز بعد به این سخنان رئیس‌جمهور قزاقستان واکنش نشان داد و پایانه نفتی نووروسیسک را بست.
در نتیجه قزاقستان دیگر نمی‌تواند از طریق دریای خزر به صادرات منابع عظیم نفت و گاز خود اقدام کند. قزاقستان تحریم‌های غرب علیه مسکو را رعایت کرده و روابط مسکو با این جمهوری، پیوسته در حال بدتر شدن است. از دید تحلیلگران، تحولات اخیر در منطقه، مقدمه اتفاقات بزرگ‌تر هستند و برای مدتی طولانی شاهد بی‌ثباتی در سراسر منطقه خواهیم بود. هفته گذشته بین تاجیکستان و قرقیزستان نیز درگیری‌هایی رخ داد. گزارشها حاکی است که دوطرف در حال اعزام نیرو به اطراف مرز مشترک هستند. دو جمهوری سال‌های طولانی است که بر سر خطوط مرزی دچار مناقشه و اختلاف هستند. کاهش نفوذ و قدرت روسیه در منطقه سبب شده است تا اختلافات قدیمی احیا شود و بی‌ثباتی شدت پیدا کند.
