کنترل فساد با گسترش شفافیت
در همه کشورهای توسعه‌یافته، درآمدهای مالیاتی نقش مهمی در توسعه کشور دارند. از طرفی نسبت به مالیات‌‌‌هایی هم که گرفته می‌شود، تعاریفی وجود دارد که میتواند براساس آنها به مردم سرویس داده شود. نقش مالیات در حمایت از تولیدات داخلی بسیار چشمگیر است؛ زیرا اولا با افزایش مالیات بر کالاها میتوان به رونق بیشتر تولیدات داخلی مبادرت کرد؛ ثانیا با حمایت از تولیدات داخلی و افزایش آن، منابع درآمدی قابل‌توجهی از محل مالیات عاید دولت‌‌‌ها شود. مالیات نه‌تنها در تامین منابع پایدار بودجه مهم است، بلکه به‌عنوان ابزاری کارآمد برای اجرای سیاست‌‌‌های کلان و خرد اقتصادی مانند تثبیت اقتصادی، ایجاد اشتغال، رشد اقتصادی و بهبود رفاه اجتماعی در جامعه، تاثیر زیادی دارد. متاسفانه اقتصاد کشور ما به دلیل وابستگی به نفت، اقتصاد نفتی به شمار می‌رود و سال‌های طولانی است که نظام مالیاتی درست و منسجمی در کشور وجود ندارد.
همچنین به سبب وجود نظام مالیاتی ناکارآمد، ابزار مالیاتی کارآیی لازم را ندارد و از طرفی درآمدهای مالیاتی به صورت هدفمند، عادلانه و منطبق با واقعیت موجود شرایط اقتصادی کشور حاصل نمی‌شود و برای بسیاری از فعالیت‌‌‌های کاذب و مخرب اقتصادی اصولا پایه مالیاتی مشخصی تعریف نشده و خیلی از مشاغل پردرآمد نیز فرارهای مالیاتی کلانی دارند. اما در دو دهه اخیر، بحث مالیات بیش از گذشته در کشور تقویت شده و در مورد آن تصمیماتی نیز اتخاذ شده است تا عدالت مالیاتی برقرار شود. منظور از عدالت مالیاتی این است که همه کسانی که در زمینه درآمد و سرمایه در بخش‌‌‌های مختلف (خدمات، تولید، صنعت و کشاورزی) فعالیت دارند، باید در خور شأن و میزان ارزش افزوده‌‌‌ای که ایجاد می‌کنند، مالیات پرداخت کنند.
دولت میتواند مالیات تکلیفی (حقوق)، مالیات بر درآمد و مالیات ارزش‌افزوده داشته باشد. البته در ایران بیشترین اتکا به مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی (شرکت‌ها)، واردات و ارزش‌افزوده (فروش کالاها و خدمات) وجود دارد که البته طی سال‌های اخیر، از سهم مالیات بر اشخاص حقوقی و واردات کاسته و به سهم ارزش‌افزوده اضافه شده که حدود ۱۰درصد است. نکته مهم این است که قبل از اینکه درباره تاثیر مالیات بر بخش تولید صحبت کنیم و اینکه چگونه در حوزه تولید میتوان حرکت‌‌‌هایی انجام داد تا اثرگذاری مالیات‌‌‌ها بهتر باشد، باید بگوییم که عدالت مالیاتی در کشور ما برقرار نیست. اثر میزان تولید نباید فقط به مالیات بر درآمد حقوق و مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی محدود باشد، بلکه میتواند تاثیر فزاینده‌‌‌ای بر مالیات بر درآمد مشاغل نیز داشته باشد؛ زیرا با ازدیاد و تنوع تولیدات کشور افراد بیشتری به فروش کالا و ارائه خدمات مشغول می‌‌‌شوند که در نهایت، این اشتغال‌زایی برای آنان کسب درآمد ایجاد می‌کند و به دنبال آن، اخذ مالیات بر درآمد مشاغل سبب ایجاد منبع درآمدی برای دولت می‌شود.
متاسفانه امروز شاهد فرار مالیاتی ۴۰درصد از فعالان اقتصادی دارای بنگاه‌‌‌های مالی (بنگاه‌‌‌های تولیدی، خدماتی و بنگاه‌‌‌های مالی شناسنامه‌‌‌دار) هستیم و ۶۰درصد دیگر که مالیات خود را پرداخت می‌کنند، فعالان اقتصادی هستند که ناشناخته و بدون شناسنامه هستند. در همه کشورهای پیشرفته و در حال توسعه، بزرگ شدن کیک اقتصادی و درآمدها ناشی از استفاده مزیت‌‌‌هاست و بسیار روی بحث R&D هزینه می‌کنند تا بتوانند سهم خوبی از بازارها را از آن خود کنند. اما اگر بخواهیم به مالیات تولیدکنندگان کمک کنیم که سرمایه خوبی برای آنها محسوب شود، باید به بحث R&D توجه ویژه داشته باشیم. این موضوع در حوزه مالیات بسیار مهم است؛ چرا که تولیدکنندگان زمانی می‌‌‌توانند برای کشورمان موثر باشند که به لحاظ کیفیت و بهای تمام‌شده با سایر کالاها در بازار قادر به رقابت باشند.
همچنین برای افزایش حجم کالاهای خود در بازار صادراتی باید به تحقیق و توسعه، کیفیت و قیمت بها داده شود تا بتوانند سهم خوبی از بازار به دست آورند. براین اساس بنگاه‌‌‌ها باید هزینه‌‌‌های مربوط به تحقیق و توسعه را پایین بیاورند تا مدل رقابتی ایجاد کنند که براساس آن، کیفیت محصولات را بالا و قیمت را به‌نسبت سایر محصولات موجود در بازار پایین آورند. در این صورت هر چه فروش بیشتری داشته باشند، درآمد بیشتری نیز کسب خواهند کرد و در نهایت، سهم دولت از گرفتن مالیات این بنگاه‌‌‌ها بیشتر می‌شود. بنابراین مشوق‌‌‌های مالیاتی در بخش تولید باعث معافیت مالیاتی و سرمایه‌گذاری بیشتر در کشور می‌شود. همچنین استقرار سامانه هوشمند در نظام مالیاتی میتواند به دولت نسبت به وضعیت دریافت مالیات اشراف دهد. بنابراین اگر شفافیت مالیاتی اجرا شود، مطمئنا زمین‌خواری، قاچاق کالا و مساله فرارهای مالیاتی و بسیاری از فسادهای از این دست کنترل می‌شود.
