پنج ریسک بزرگ
پنج‌عامل مهم جنگ در اوکراین و تبعات آن، تحریم‌ها علیه روسیه، سیاست تحمل صفر چین در قبال همه‌گیری کرونا، رشد نرخ‌های تورم در اقتصادهای بزرگ و برنامه بالا بردن نرخ‌های بهره در آمریکا همگی از نرخ‌های رشد می‌‌‌کاهند. حالا پرسش اصلی این است که آیا بد شدن شرایط و سیاست‌‌‌های اشتباه بانک‌های مرکزی و دولت‌ها می‌تواند اقتصاد جهان را به رکود بکشاند یا خیر.
استاد اقتصاد دانشگاه جورج‌واشنگتن می‌‌‌گوید: «پیش‌بینی رخ‌دادن رکود بسیار دشوار است و حتی پیش‌بینی‌کنندگان متبحر، نظیر بانک‌مرکزی آمریکا نمی‌‌‌توانند آن را پیش‌بینی کنند. معمولا سیاستگذاران در پیشبینیهای خود توجه کافی به رکود نمی‌کنند و بر پیش‌بینی وضعیت اقتصاد در دوران‌های نرمال تمرکز دارند. در ایالات‌متحده، بانک‌مرکزی بر مهار تورم تمرکز کرده؛ زیرا نرخ تورم به بالاترین میزان در چهار دهه اخیر افزایش یافته است، اما این نهاد باید مراقب باشد که نرخ‌های بهره را با سرعتی بالا نبرد که رکود رخ دهد.»
در اکثر موارد، هنگامی که بانک‌مرکزی تلاش کرده تورم را مهار کند، رکود رخ داده است. کاهش نرخ رشد اقتصاد آمریکا که بزرگ‌ترین اقتصاد جهان است و سال گذشته رشد آن بیشترین میزان در چند دهه اخیر بود، اثرات بزرگی بر دیگر اقتصادها خواهد داشت و این تاثیر ممکن است بسیار منفی باشد. ماه گذشته میلادی، رئیس پیشین فدرال‌رزرو نیویورک هشدار داد که بروز رکود اجتناب‌‌‌ناپذیر است؛ زیرا بانک‌مرکزی به‌موقع، کاستن از سیاست‌‌‌های حمایتی را آغاز نکرده و از تورم عقب مانده است. عده‌ای از تحلیلگران می‌گویند، بانک‌مرکزی باید خیلی زودتر برای مهار تورم اقدام می‌‌‌کرد؛ اما چنین نکرد و حالا مجبور است با سرعت سیاست‌‌‌های حمایتی خود را محدود کند. به این ترتیب، احتمال آنکه اقدامات بانک‌مرکزی به اقتصاد لطمات بسیاری وارد کند، زیاد است.
نشانه دیگر خطر رکود که دو هفته پیش مشاهده شد، وارونه شدن منحنی بازده بود؛ یعنی نرخ بازدهی اوراق دوساله به بالاتر از نرخ بازده اوراق ۱۰ساله رسید که به معنای رشد تقاضا برای اوراق بلندمدت‌تر است. این وارونگی یعنی سرمایه‌گذاران درباره افق کوتاه‌مدت اقتصاد بدبین شده‌اند. از سال ۱۹۵۵ تاکنون قبل از تمامی هشت‌رکودی که در اقتصاد آمریکا رخ داده، وارونگی در نرخ بازده مشاهده شده است. البته زمان رخ دادن رکود، از چند ماه تا چند سال پس از این وارونگی، متغیر است.
یکی از اقتصاددان‌ها می‌‌‌گوید: «برای اینکه وارونگی نرخ بازده، نشانه‌ای معتبر از رکود در آینده باشد، باید حداقل سه‌ماه ادامه یابد. بنابراین فعلا وارونگی که دو هفته پیش رخ داد و به‌سرعت رفع شد، خیلی نگران‌کننده نیست. البته ریسک رکود وجود دارد و بانک‌مرکزی باید خیلی زودتر برای مهار تورم اقدام می‌‌‌کرد. ریسک کنونی، بالا رفتن و بالا باقی‌ماندن نرخ تورم واقعی است و بانک‌مرکزی باید بسیار دقیق عمل کند.» در حال حاضر، اقتصاددان‌ها در مقایسه با مردم و سرمایه‌گذاران نسبت به افق اقتصاد خوش‌بین‌تر هستند. در یک نظرسنجی که ماه پیش انجام شد، ۸۱درصد بزرگسالان آمریکایی معتقد بودند که در سال‌جاری رکود رخ خواهد داد، در حالی که اقتصاددان‌های بانک گلدمن‌ساکس احتمال رکود در سال آینده را ۲۰ تا ۳۵درصد اعلام کرده‌اند. عده‌ای از تحلیلگران می‌گویند، برنامه بزرگ توسعه زیرساخت‌‌‌ها که بایدن مطرح کرده، شروع خواهد شد و با آنکه این برنامه کمکی به پیروزی دموکرات‌ها در انتخابات میان‌دوره‌‌‌ای کنگره نخواهد کرد، به اقتصاد کمک می‌کند. البته اقتصاد چین در سال‌جاری رشد بسیار کمتری نسبت به سال گذشته خواهد داشت؛ اما احتمالا دولت چین برای حمایت از اقتصاد، اقداماتی انجام خواهد داد.
تاکنون اقتصادها توانسته‌اند اثرات جنگ اوکراین و تحریم‌ها علیه روسیه را تحمل کنند؛ اما اثرات این عامل در بلندمدت منفی است و اگر نفت و گاز روسیه تحریم شود و قیمت‌ها رشد شدیدی داشته باشد، شرایط اقتصاد جهان خوب نخواهد بود.
لطمات تدابیر سختگیرانه در چین برای مهار کرونا سبب نگرانی شده است. اختلالها در زنجیره‌های تامین از پیش لطمات بزرگی به اقتصادها زده و بر اثر اقدامات اخیر چین، بر شدت این اختلالها افزوده خواهد شد. در این میان، واکنش بانک‌های مرکزی به رشد نرخ تورم و واکنش مصرف‌کنندگان به شرایط اقتصادی بسیار مهم است. بانک توسعه آسیایی پیش‌بینی کرده است که در سال‌جاری و سال آینده، اقتصادهای در حال توسعه این قاره به ترتیب ۲/ ۵درصد و ۳/ ۵درصد رشد خواهد کرد. برخی بانک‌های بزرگ پیشبینیهای خود از نرخ رشد اقتصاد آمریکا در سال‌جاری را پایین آورده‌اند.
