تحلیل بازار در چهارگام
به نظر می‌رسد در حال حاضر دغدغه اصلی بازار سرمایه و فعالان این بازار حول‌وحوش نتایج مذاکرات احیای برجام و تبعات اقتصادی آن نظیر کاهش نرخ ارز و نیز اثرات بودجه سال ۱۴۰۱ قرار دارد. از سوی دیگر احتمال کاهش قیمت‌های جهانی مواد خام تحت تاثیر سیاست‌های انقباضی بانک‌های مرکزی آمریکا و اروپا و فروکش کردن تنش‌های اوکراین نیز از دیگر موارد تاثیرگذار خواهد بود. البته بازار سهام کشور در اغلب اوقات تحت تاثیر نرخ ارز و قیمت‌های جهانی کامودیتی‌ها بوده و به نوسان پرداخته است. در واقع از یکسو با توجه به عدم نقش‌آفرینی اقتصاد دیجیتال و شرکت‌های تکنولوژیک محور و همچنین فقدان بهره‌وری کار و سرمایه، محرک اصلی بازار سرمایه، همچون کل اقتصاد، رونق قیمت‌های جهانی مواد خام و نرخ ارز بوده است و خواهد بود. در ادامه به بررسی مهم‌ترین موارد در ۵ عامل مهم و تاثیرگذار بر این روند می‌پردازیم:
۱- در گام نخست بررسی قیمت نرخ ارز در دهه اخیر و تاثیر آن بر روند بازار سهام بررسی می‌شود؛ قیمت ارز طی دهه ۹۰ شمسی تحت تاثیر تحریم‌ها و به تبع آن روند ناپایدار صادرات نفت و درآمدهای نفتی، تشدید کسری بودجه دولت، ناترازی جریان‌های نقدی بانک‌ها و افزایش نقدینگی اقتصاد (تورم)، نزدیک به ۲۲ برابر شده است. میزان افزایش نرخ ارز در دهه ۸۰ شمسی، نشان از آن دارد که در این دوره با لحاظ روند صعودی و پایدار درآمدهای نفتی و انضباط مالی، نرخ ارز نزدیک به ۳۸ درصد رشد کرده است. این جهش قابل ملاحظه نرخ ارز (کاهش شدید ارزش پول ملی) از کانال‌های مختلف اثرات خود را بر بازار سهام و بزرگنمایی ارزش بازار سهام شرکت‌ها گذاشت. طی این مدت شاخص کل بورس بیش از ۵۶ برابر شده است. شایان ذکر است که طی چند سال اخیر ضریب همبستگی بین نرخ ارز و قیمت سهام بسیار بالا بوده است.
۲- در گام دوم بررسی لایحه بودجه سال ۱۴۰۱ و تاثیر آن بر بازار سهام قرار دارد؛ با وجود ابهامات فراوانی که لایحه بودجه سال ۱۴۰۱ در محور افزایش قیمت خوراک، افزایش قیمت سوخت، افزایش بهره مالکانه معادن، مالیات بر سود سپرده اشخاص حقوقی و... ایجاد شد، تعیین نرخ ۲۳ هزار تومانی برای دلار را می‌توان نکته مثبت برای بازار سهام تلقی کرد. با این نرخ ارز عنوان شده و با فرض تسهیل در امور تجاری و صادرات و از سوی دیگر با وجود افزایش قیمت نهاده‌های انرژی و خوراک و سطح عمومی قیمت‌ها، می‌توان شاهد افزایش سود شرکت‌ها بود. به این‌ترتیب پیش‌بینی می‌شود که P/ E آینده‌نگر کل بازار به حول‌وحوش عدد ۶ کاهش خواهد یافت؛ یادآور می‌شود میانگین P/ E گذشته‌نگر بازار بدون لحاظ اعداد و ارقام پرت، حدود ۵/ ۶ بوده است.
۳- در گام سوم بررسی نتیجه مذاکرات و تاثیر آن بر نرخ ارز و بازار سهام قرار دارد؛ در صورت نتیجه بخش بودن مذاکرات احیای برجام، قیمت ارز کاهش یافته و حتی ممکن است به صورت موقت به زیر ۲۳ هزار تومان نیز برسد. اما بعید است که تداوم داشته باشد. به نظر می‌رسد بازار سهام به کاهش قیمت ارز واکنش منفی نشان دهد، چرا که اثرات آن را بر درآمد و سودآوری شرکت‌ها را منفی و سریع ارزیابی می‌کند. اگرچه با توافق، احتمال حذف ایران از زنجیره تامین انرژی جهان کمرنگ می‌شود و تجارت بین‌المللی تسهیل خواهد شد و هزینه‌های معاملاتی و نقل و انتقال پول کاهش خواهد یافت، اما به جهت مشخص نبودن میزان دقیق و زمان‌بندی کاهش آن، چندان در محاسبات ارزش‌گذاری و معاملاتی سهام با اهمیت در نظر گرفته نمی‌شود.
۴- در گام چهارم تاثیر قیمت‌های جهانی در بازار کالایی قرار دارد؛ بررسی‌ها نشان از آن دارد که قیمت جهانی کامودیتی‌ها طی چند سال اخیر بالا بوده است و قیمت نفت اخیرا به قیمت‌های غیر قابل تصوری رسیده است. با این حال بانک‌های مرکزی جهت مقابله با تورم، سیاست‌های انقباضی و افزایش نرخ بهره را در پیش گرفته‌اند. بر طبق برآوردها، پیش‌بینی می‌شود که بانک مرکزی آمریکا بین ۵ تا ۷ بار اقدام به افزایش نرخ بهره کند که این موضوع تاثیر منفی روی قیمت کامودیتی‌ها خواهد داشت. ضمنا پیش‌بینی حل و فصل بحران اوکراین، کاهش قیمت انرژی را می‌تواند به دنبال داشته باشد. در صورت کاهش قیمت جهانی مواد خام می‌توان انتظار واکنش منفی بازار سهام را داشت.
