رالی قیمت‌ها در دو بازار
نرخ دلار با وجود نوسانات ملایم، از اردیبهشت ماه سال‌جاری، در مسیر صعودی حرکت کرده است. عوامل متعددی بر افزایش نرخ دلار در کشور تاثیرگذار بوده‌‌‌اند؛ از کسری بودجه دولت گرفته تا تحریم‌های اقتصادی.
در تازه‌‌‌ترین رویداد، مذاکرات هسته‌‌‌ای ایران با هدف لغو تحریم‌ها قرار دارد که بر اساس نظرات بسیاری از کارشناسان اقتصادی، می‌تواند بر نرخ دلار و روند آتی تحرکات آن تاثیر به‌‌‌سزایی داشته باشد. در یادداشت حاضر، پس از مروری بر همبستگی شاخص بورس و دلار، به این پرسش پاسخ داده میشود که در حال حاضر، چه نرخ دلاری مبنای قیمت‌گذاری سهام در بازار بورس ایران است و آیا در قیمت‌های کنونی، سهام شرکت‌های قابل معامله در بورس ارزنده هستند؟
همبستگی شاخص بورس و دلار
به‌‌‌صورت کلی، میان تحرکات شاخص کل بورس اوراق بهادار تهران و نرخ ارز، همبستگی مثبتی وجود دارد. به این معنا که بر اساس داده‌‌‌های تاریخی بلندمدت بازارهای سهام و ارز، زمانی‌‌‌که اقتصاد کشور با رشد نرخ دلار مواجه بوده است، شاخص کل نیز افزایش یافته است و بالعکس. این موضوع به‌‌‌خوبی در نمودار مشهود است. هرچند روند کلی شاخص کل با تحرکات دلار همگرا و همسو است؛ با این‌‌‌حال، سهم گروه‌‌‌های مختلف بورسی از این تحرکات یکسان و یکنواخت نیست. بخش عمده‌‌‌ای از ارزش بازار سرمایه ایران را چهار صنعت محصولات شیمیایی، فلزات اساسی، فرآورده‌‌‌های نفتی و کانی‌‌‌های فلزی به خود اختصاص داده است. مبنای قیمت‌گذاری صنایع مذکور، بر اساس عرضه و تقاضای جهانی است. همچنین، بخش عمده‌‌‌ای از تولیدات این صنایع، صادرات‌‌‌محور هستند. بنابراین با توجه به ماهیت صادراتی این صنایع، افزایش نرخ ارز، مزیت صادراتی را بالا برده و با ثبات قیمت‌های جهانی، سودآوری این شرکت‌ها بیشتر میشود و به دنبال آن ارزش بازار بالاتری کسب می‌کنند. با وجود این، برخی از شرکت‌ها نیز به دلیل هزینه‌‌‌های ارزی بالا و ارزبر بودن صنعتی که در آن مشغول فعالیت هستند با افت ارزش پس از جهش ارزی مواجه می‌‌‌شوند.
در اینجا ذکر یک نکته حائز اهمیت است که در اقتصادهای پیشرفته، رشد بازار سهام همگرا و همسو با توسعه بخش‌‌‌های مولد اقتصاد است. در سال‌های اخیر که کشور با کاهش تولید ناخالص داخلی مواجه بوده، رشد شاخص کل بورس، نه تنها متوقف یا کند نشده، بلکه در سال 1399، رکورد زده است! بنابراین، تعمیق بازار سرمایه، نیازمند دستیابی به نظام ارزی مطلوب در کنار تحدید فعالیت‌های نامولد و کاهش عدم‌اطمینان سرمایه‌گذاری و جلب اعتماد عمومی است.
رویدادهای سیاسی و همبستگی دلار- بورس
اساسا بازار سرمایه در کشورهای پیشرفته، نبض کارکرد اقتصاد آن کشور است؛ بهطوری که با تغییر وضعیت شاخص‌‌‌های آن می‌توان چرخه‌‌‌های اقتصاد کلان را نیز مشخص کرد. در اقتصاد ایران، این موضوع قدری پیچیده‌‌‌تر است. بازار سهام در ایران از عمق و گستره مناسب برخوردار نیست و با نقص‌‌‌های ساختاری مواجه است. این امر موجب شده است که فضای نامناسب کلان اقتصادی (نوسانات قیمت‌های کلیدی از جمله نرخ ارز، تورم مستمر و دورقمی، فعالیت‌های سوداگرانه پولی‌و...) مانع ارتقا و بهبود وضعیت بورس شوند.
به‌‌‌طور مشخص در مورد نرخ ارز، از آنجا که قسمت عمده‌‌‌ای از ذخایر ارزی در ایران را دریافتی‌‌‌های حاصل از فروش نفت تشکیل می‌دهد، ایجاد تکانه به دریافتی‌‌‌های ارزی، سبب تسری آن به بازار ارز میشود. رویدادهای سیاسی، از جمله تحریم‌های اقتصادی، یکی از عوامل اصلی محدودیت در ذخایر ارزی و به تبع آن تنش در بازار ارز است.
همان‌طور که پیش‌تر نیز بیان شد، میان نرخ ارز و بورس همگرایی و همبستگی وجود دارد. لذا، رویدادهای سیاسی تاثیر به‌‌‌سزایی در روند تحرکات سرمایه‌دارند. بنابراین هر نوع اخبار اقتصادی مثبت بین‌المللی می‌تواند رونق بورسی را با خود به همراه داشته باشد. در مقابل، انتشار اخبار منفی یا کاذب پیرامون رویدادهای سیاسی، موجب تجربه نرخ‌های هیجانی ارز و به تبع آن سرایت پیامدهای آن به تمامی بازارها از جمله بازار سرمایه میشود.
نرخ ارز و ارزش ذاتی سهام
آنچه برای سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه به‌‌‌عنوان اصل اساسی قلمداد میشود، توجه به ارزش ذاتی سهم است. ارزش ذاتی سهم به مفهوم پیش‌بینی افزایش قیمت سهم در آینده به دلایل بنیادی است. در حال حاضر، عمده سهام‌‌‌‌‌‌های موجود در بازار سرمایه زیر ارزش ذاتی معامله می‌‌‌شوند و به اصطلاح بازار، ارزنده هستند. سهم‌‌‌های ارزنده، به‌رغم قیمت پایین، خریدار چندانی ندارند و شاخص کل نیز همچنان رشد قابل‌توجهی را تجربه نکرده است. این موضوع در حالی است که در این بازه زمانی، قیمت‌های جهانی رشد داشته و تعدادی از شرکت‌ها نیز در گزارش‌های 6ماهه خود سود خوبی را شناسایی کرده‌‌‌اند.
اکثر شرکت‌های بازار نسبت به قیمت جهانی کامودیتی‌‌‌ها یا نرخ ارز، ضریب اهرمی دارند و اگر مثلا قیمت فلزات در بازارهای جهانی رشد کند، سود خالص شرکت‌های تولیدی ممکن است چند برابر رشد کند. در حال حاضر نیز قیمت نفت، فلزات اساسی و بسیاری از کالاهای اساسی در بازارهای جهانی رشد خوبی داشته و هنوز قیمت بسیاری از سهم‌‌‌ها متناسب با رشد قیمت‌های جهانی رشد نکرده است.
گروه‌‌‌های وابسته به قیمت‌های جهانی، پتانسیل رشد خوبی را خواهند داشت. در حال حاضر بسیاری از سهم‌‌‌های بازار سرمایه بر مبنای دلار تقریبا محدوده 18 تا 20 هزارتومانی قیمت‌گذاری شده و بازار سرمایه به نقطه‌‌‌ای رسیده که سرمایه‌گذاری در این بازار ریسک چندانی به سرمایه‌گذاران تحمیل نمی‌‌‌کند. به همین دلیل هم اکثر کارشناسان و تحلیلگران بازار سرمایه که سال گذشته نگران رشد بازار بودند، اکنون سرمایه‌گذاران را به سرمایه‌گذاری در این بازار تشویق می‌کنند.
