دومین معجزه اقتصادی

والنتینا رومیه فایننشال تایمز مرکل در طول ۱۶ سال صدارتش با چهار نفر از روسای‌جمهور آمریکا و فرانسه، پنج نخست وزیر انگلیس و ۹ نفر از نخست‌وزیران ایتالیا و ژاپن دیدار داشته است. گاه از او تحت عنوان قدرتمندترین زن جهان یاد می‌شود، او همچنین در احیای اقتصاد ملی نقش برجسته‌ای ایفا کرد.از سال ۲۰۰۵ یعنی زمانی که مرکل بر مسند صدارت نشست؛ آلمان عنوان نامحبوب مرد بیمار اروپا را واگذار کرد و به‌یک قطب اقتصادی تبدیل شد. شاید مهم‌ترین دلیل محبوبیت ۸۰‌درصدی مرکل، تاکیدش بر تعریف فرصت‌های شغلی گسترده برای زنان و سالمندان بود، آن هم در شرایطی که این کشور بیش از یک میلیون پناهنده را هم پذیرفته است. حالا او قدرت را واگذار کرده و میراثی از خود برجای گذاشته است که هم جنبه مثبت دارد و هم می‌تواند چالش‌هایی جدی برای جانشینش ایجاد کند.

 انتقاد رایجی که می‌توان به‌او وارد کرد، آن است که مرکل ممکن است مدیریت بحران را به‌خوبی به‌انجام رسانده باشد با این همه در جریان سه دوره صدراعظمی و ریاستش به‌واسطه فقدان چشم‌اندازی مدرن، آلمان را در برخی حوزه‌ها به‌حال خود رها کرد تا جایی که امروز این کشور برای جهانی سبزتر و دیجیتالی‌تر آماده نیست. از سال ۲۰۰۵ که مرکل بر کرسی ریاست نشست، سرانه تولید ناخالص داخلی آلمان در قیاس با انگلیس، کانادار، ژاپن و فرانسه افزایش پر شتاب دو برابری داشت. امروز آلمانی‌ها می‌توانند همان‌طور که کارستن برزسکی، رئیس مرکز تحقیقات موسوم به‌ING، می گوید، از دومین اعجاز اقتصادی آلمان به‌نفع خود بهره‌مند شوند. بیکاری نزدیک به‌کمتر از دو دهه کاهش یافته و امروز ۷۰‌درصد آلمانی‌ها می‌گویند که از وضعیت اقتصادی‌شان به‌شدت راضی هستند. با این حال، تمامی این موفقیت‌ها را نمی‌توان به‌نام مرکل ثبت کرد. نویل هیل، اقتصاددان ارشد اروپایی فعال در Credit Suisse در این باب می‌گوید که بسیاری از پایه‌های اصلاحاتی که در دوران ریاست مرکل به ‌نتیجه رسید، توسط  سلفش یعنی گرهارد شرودر تعریف شده بود. پس دومین اعجاز اقتصاد آلمان بدون تصمیم‌سازی‌های دولت مرکل رخ داد.علاوه بر این باید اذعان کرد که اکنون آلمان ۴۰‌درصد از تولیدات منطقه یورو را به‌خود اختصاص داده است، هرچند امروز به ‌نوعی بر دوش چین سوار است.به بیانی بهتر، در شرایط کنونی وابستگی آلمان به‌چین به‌عنوان بازار صادراتی، به ‌شکل منحصر‌به‌فردی در منطقه یورو بالا است. با این همه خانم صدراعظم به‌ثروتمند شدن آلمان بسنده نکرد. واکنش مرکل به ‌بحران مالی سال ۲۰۰۹ بسان کلانکرهایی که از فروش خودرو پشتیبانی می‌کردند، به‌اقتصاد آلمان کمک کرد. علاوه بر این، تصمیم صدراعظم برای جابه‌جایی میلیاردها یورو برای اجرایی کردن برنامه‌ای موسوم به ‌Kurzarbeit (برنامه‌ای که در چارچوبش سیستمی برای کار پاره‌وقت تعریف شده که به‌واسطه آن بنگاه‌ها و نهادهای خصوصی موظف هستند افراد بیکار ا جلب کرده و بدان‌ها حقوق پرداخت کنند)، تصمیمی موفقیت‌آمیز بود که در کنارش هم یک سیستم بیمه بیکاری دولتی نیز تعریف شد. یکی از پیامدهای مهم این تصمیم آن بود که آلمان در عرصه تعریف شغل و ایجاد اشتغال موفق عمل کرد. به‌همین دلیل گفته می‌شود بزرگ‌ترین دستاورد مرکل اشتغال‌زایی بوده به‌ویژه برای زنان. الیو راکایو، اقتصاددان ارشد آلمانی فعال در مرکز مشاوره آکسفورد اکنومیکس در این‌باره می‌گوید، آلمان امروز دارای بالاترین میزان مشارکت نیروی کار زن در میان همه کشورهای گروه هفت است که البته  به‌دنبال سازو‌کار این اشتغال‌زایی برای زنان، جهت ارتقای سود حاصل از این طرح، سیستمی نیز برای مراقبت بهینه از کودکان طراحی شد تا از این طریق زنان شاغل به آسودگی بتوانند به‌کارشان بپردازند. اشتغال‌زایی برای مهاجران نیز برای مرکل با اهمیت بود و در این راه پیشرفت‌های بسیاری را به‌دست آورد. صدراعظم آلمان باید خیلی شجاع باشد تا بر سیاستی که سال ۲۰۱۵ اتخاذ کرده بود، پایبند بماند.  او به‌رغم مخالفت‌خوانی‌های جریان‌های راست‌گرای افراطی آلمان بیش از یک میلیون پناهجوی سوری، افغان و عراقی را که از سرزمینشان گریخته بودند در آلمان جای داد. او یک بار گفته بود ما می‌توانیم این کار را انجام دهیم و حقیقتا هم این‌گونه شد، او بر عهدش ماند.با این همه باید گفت هر‌اندازه مرکل در عرصه اشتغال‌زایی موفق عمل کرد، اما کیفیت مشاغلی که تعریف کرده بود چندان مطلوب نبود. از همین‌رو سهم بالایی از کارگران دارای مشاغل کم درآمد هستند و در این دو دهه در حوزه معیشتی‌شان پیشرفت چندانی را هم تجربه نکردند.

 بسیاری از مشاغل تعریف شده برای زنان نیز به‌صورت پاره‌وقت باقی‌مانده است. به‌رغم تمامی چالش‌هایی که همه‌گیری کورید-۱۹ با خود به‌همراه داشت، آلمان در شرایط کنونی به‌اندازه زمانی که هنوز جهان درگیر کرونا نشده بود، ثروتمند است. حساب و کتاب‌های دولتی به‌درستی انجام شدند و میزان فساد و تاریکی نسبتا ‌اندک است البته تا حدودی به‌لطف قانون بودجه متوازن تعریف شده در سال ۲۰۰۹. حرکت آلمان به‌سوی انرژی‌های تجدیدپذیر آن هم بعد از حادثه راکتور هسته‌ای فوکوشیما در سال ۲۰۱۱ در ژاپن و برنامه اخیر آلمان جهت حذف نیروگاه زغال‌سنگ تا سال ۲۰۳۵ شتاب گرفته است. با این همه آلمان در قیاس با همتایان اروپایی‌اش در این‌باره عقب مانده است. سرانه انتشار گازهای گلخانه‌ای در آلمان بالاتر از میانگین تعریف شده در اتحادیه اروپا است. علاوه بر این آلمان سهم کم‌تری از انرژی به‌دست آمده از منابع تجدیدپذیر و همچنین انتشار بالای کربن توسط خودروهای سواری جدید را به‌خود اختصاص داده است. از همین‌رو گفته شده که زمان آن رسیده که اقتصاد آلمان به ‌اقتصاد دیجیتال تبدیل شود. عدم‌سرمایه‌گذاری در این بخش موجب نفوذ ‌اندک در پهنای باند پر سرعت شده و شکاف شهر و روستا در سرعت اتصال و مصرف داده پهنای باند تلفن‌همراه را  به‌زیر خط رسانده است.