رتبه‌بندی خریداران
این امر، یک مانع مهم در تسریع فرآیند پذیرش چنین شرکت‌هایی بود. به بیانی دیگر، چون سرمایه‌گذاران غیرحرفه‌ای توجه چندانی به وضعیت عملیاتی و مخاطرات این دسته از شرکت‌ها و به‌ویژه صنایع پرریسک نداشتند، این موضوع سبب افزایش سخت‌گیری هیات پذیرش در این دسته از شرکت‌ها با هدف کاهش ریسک شد. از طرف دیگر، شرکت‌های دارای اندازه کوچک، پس از کشف قیمت و تخصیص سهام با تعداد وسیعی از سرمایه‌گذاران با تعداد سهام اندک (به دلیل انجام فرآیند تسهیم به نسبت) مواجه بودند و این امر افزون بر دشوار شدن پاسخ‌دهی به سهامداران و برگزاری مجامع شرکت توسط ناشر، موجب کاهش حجم عرضه در معاملات سهام شرکت و روند غیرعادی قیمت سهام و در نهایت، مشکلات نقدشوندگی می‌شد. به‌این‌ترتیب برای حل مشکلات یادشده، با ایجاد فضای مناسب جهت پذیرش شرکت‌های کوچک یا پرریسک و افزایش کیفیت در فرآیند کشف قیمت و توسعه سرمایه‌گذاری غیرمستقیم، روش جدیدی تحت عنوان «روش ترکیبی» به‌عنوان مدلی جدید در عرضه‌های اولیه تعیین شد. در این شیوه، مدل ثبت سفارش در دو مرحله انجام می‌شود؛ به این ترتیب که در مرحله اول بخشی از سهام (۷۰ تا ۱۰۰ درصد کل سهام قابل عرضه به تشخیص بورس) که برای عرضه اولیه مشخص می‌شود، به سرمایه‌گذاران واجد شرایط یعنی صندوق‌های سرمایه‌گذاری از قبیل ETFها و صندوق‌های صدور و ابطال یا همان Mutual Funds اختصاص داده می‌شود. در این مرحله صندوق‌ها براساس سهمیه اعلامی توسط بورس در فرآیند کشف قیمت حضور می‌یابند و پس از کشف قیمت در این مرحله، قیمت کشف‌شده به‌عنوان مبنای عرضه سهام (عرضه به قیمت ثابت) به عموم سرمایه‌گذاران اعلام می‌شود. به این ترتیب، بورس‌ها از این پس می‌توانند عرضه اولیه شرکت‌هایی را که ارزش بازار سهام شناور آنها کمتر از ۵ هزار میلیارد ریال است، از طریق روش ترکیبی و صد درصد آن را به سرمایه‌گذاران واجد شرایط، یعنی به صندوق‌ها واگذار کنند. همچنین، اگر هیات پذیرش هنگام پذیرش شرکتی، آن را پرریسک تلقی کند، می‌تواند عرضه اولیه آن شرکت را به روش ترکیبی و تنها به سرمایه‌گذاران واجد شرایط محدود کند.
در این راستا باید عنوان کرد که یکی دیگر از نکاتی که در دستورالعمل جدید عرضه‌های اولیه به تصویب رسید، امکان محدود کردن معاملات ثانویه برخی از عرضه‌های اولیه به سرمایه‌گذاران حرفه‌ای است که این دسته از سرمایه‌گذاران، توسط هیات‌مدیره بورس‌ها تعریف و تعیین خواهند شد. این موضوع از یک طرف، سرعت پذیرش شرکت‌های پرریسک و پرمخاطره را بالا می‌برد و از طرف دیگر، حضور سرمایه‌گذاران واجد شرایط و حرفه‌ای با دید بلندمدت، شرایط را برای توسعه عملیات و فعالیت‌های این نوع از شرکت‌ها به‌دور از تلاطم‌ها و مخاطرات بازار فراهم خواهد کرد؛ زیرا از حضور سرمایه‌گذاران غیرحرفه‌ای در این دسته از شرکت‌ها ممانعت به عمل می‌آید؛ در نتیجه، از ایجاد بازاری متلاطم پرهیز می‌شود.
باید توضیح داد که در دستورالعمل جدید عرضه‌های اولیه، وظیفه قیمت‌گذاری برعهده متعهد خرید که یک نهاد مالی ثبت‌شده نزد سازمان بورس است، خواهد بود. به عبارت دقیق‌تر، در رویکرد جدید، تمام گزارش‌های قیمت‌گذاری (در تمامی روش‌های عرضه) باید تحت نظر بورس و طبق الزامات تعیین‌شده توسط این سازمان در قالب Road Show مورد بررسی و مداقه دارندگان مجوز تحلیلگری و ارزش‌گذاری قرار گیرد. بر این اساس، طبق مفاد این دستورالعمل، فعالیت این اشخاص در رتبه‌بندی و تمدید مجوز آنها توسط سازمان موثر خواهد بود؛ هرچند عدم حضور و مشارکت در Road Show به‌عنوان یک امتیاز منفی قابل توجه و موثر در تمدید مجوز اثرگذار خواهد بود. نقطه‌نظرات و نواقص مورد نظر اعلامی در جلسه معارفه توسط متعهد خرید، بررسی و در صورت قبول آن، اقدام به اصلاح گزارش ارزش‌گذاری کرده و دلایل رد موارد اعلامی را نیز اعلام می‌کند. این فرآیند، در تارنمای اعلامی بورس در دسترس همه سرمایه‌گذاران قرار گرفته است.
افزون بر این، امکان عرضه اولیه از طریق «سلب حق تقدم» از دیگر نکات مهم این دستورالعمل است. عرضه‌کنندگان با بهره‌گیری از این نکته، ملزم به ارائه سهام خود در فرآیند عرضه اولیه نیستند. به بیان دیگر، عرضه‌کنندگان می‌توانند مجمعی برگزار کنند و فرآیند عرضه اولیه را از طریق افزایش سرمایه از محل سلب حق تقدم به سرمایه‌گذاران ارائه دهند. به عبارت دقیق‌تر، نکته فوق، یک تامین مالی برای ناشر نیز تلقی می‌شود که می‌تواند به سرمایه در گردش شرکت و همچنین تزریق منابع جدید جهت توسعه طرح‌های شرکت کمک کند.
در این راستا باید عنوان کرد که در دستورالعمل پیشین، عرضه‌های موفق به‌طور دقیق تعریف نشده بودند. اکنون، عرضه موفق، عرضه‌ای تلقی می‌شود که حداقل ۵۰ درصد میزان سهام عرضه‌شده بدون درنظر گرفتن تعهد ایفاشده توسط متعهد خرید، در روز عرضه اولیه به فروش برسد. عرضه موفق در روش ترکیبی، عرضه‌ای است که حداقل ۸۰ درصد میزان سهام عرضه‌شده در مرحله اول (یعنی همان مرحله‌ای که به سرمایه‌گذاران واجد شرایط عرضه می‌شود)، معامله شود.
همچنین موضوع دیگری که در مدل ثبت سفارش و همچنین روش ترکیبی در دستورالعمل جدید عرضه‌های اولیه تغییر کرد، این است که در دستورالعمل پیشین، دامنه رقابت در ثبت سفارش از قیمت پایه اعلامی ۱۰ درصد بالاتر بود. براساس بازنگری انجام‌شده در دو روش یادشده، این دامنه به مثبت و منفی دو برابر دامنه نوسان بازار که در شرایط فعلی ۱۰ درصد مثبت و منفی است، تغییر پیدا کرد. براساس این نکته، امکان کشف قیمت حتی کمتر از قیمت اعلامی خواهد بود. ضمن اینکه برگزاری حراج به شیوه dark از دیگر نکات این دستورالعمل خواهد بود. در این راستا باید توضیح داد که عرضه اولیه به روش‌های ثبت سفارش، حراج و روش ترکیبی، به‌صورت dark خواهد بود و سرمایه‌گذاران فقط می‌توانند درخواست خود را در دوره ثبت سفارش ارسال کنند و اینکه چه سفارش‌هایی با چه قیمت‌هایی در سامانه ثبت شده است، برای عرضه‌کنندگان و همچنین متقاضیان خرید، قابل مشاهده نخواهد بود. این موضوع، مانع الگوبرداری یا تاثیرپذیری از سفارش‌های دیگران می‌شود و در نتیجه، افراد براساس تحلیل و نه رفتارهای هیجانی و روانی به ثبت سفارش‌های خود می‌پردازند.
خاطرنشان می شود که امکان بازنگری قیمت عرضه و عرضه مجدد در صورت شکست عرضه، از جمله مواردی است که از دستورالعمل یادشده حذف شدند. حذف این مورد، سبب می‌شود که عرضه‌کننده و متعهد خرید، هنگام ارزش‌گذاری سهم، قیمت منطقی‌تری را انتخاب کنند؛ زیرا اگر این قیمت منطقی نباشد و سرمایه‌گذاران آن را نپذیرند، عرضه با شکست مواجه می‌شود. به این ترتیب با شکست عرضه، عرضه‌کنندگان مجبور می‌شوند حداقل پس از گذشت سه ماه از تاریخ عرضه، دوباره فرآیند عرضه اولیه را از ابتدا طی کنند. طبیعی است، شرایط بازار طی این مدت تغییر خواهد کرد و این به نفع عرضه‌کننده نخواهد بود؛ امری که می‌تواند عرضه‌های اولیه را با قیمت معقول‌تری همراه سازد.
