فرار از دام قیمت‌گذاری
در سالهای بعد، با توسعه ابزارهای مالی، به‌خصوص در بخش کشاورزی، به‌تدریج ارتباط بورس کالا با عموم مردم توسعه یافت و منافع بسیاری از مردم به صورت مستقیم به آن گره خورد، مردم با کارکردهای آن آشنا شدند و کار به جایی رسید که فعالان هر محصول کشاورزی، راه‌حل مشکلات بازرگانی محصول خود را در بورس کالا جست‌وجو می‌کردند. همچنین نمایندگان آنان برای استفاده از ظرفیت‌های بورس کالا، یک به یک مراجعه کرده و درخواست مذاکره و تعامل داشتند.
شناخت از بورس کالا در سال 97 به اوج خود رسید. در این زمان، با جهش ارزی و مشکلات ناشی از تحریم‌های اقتصادی، نقش بورس کالا در تخصیص مواد اولیه به صنایع پایین‌دستی بیش از پیش اهمیت یافت. همه مسوولان و مدیران کشور، از رئیس‌جمهور و وزرا تا نمایندگان مجلس، از بورس کالا سخن گفتند و به نقش حیاتی آن در اتصال صنایع کشور اعتراف کردند.
چیزی نگذشت که برای حل بسیاری از مشکلات، تنها راه پیشنهادی بورس کالا بود. حتی وقتی صحبت از مشکل بازار مسکن و خودرو شد، بورس کالا به نظر بسیاری راه‌حل ماجرا رسید. به‌این‌ترتیب، بسیاری از مردم به‌خصوص آنهایی که با اقتصاد سر و کار داشتند، با بورس کالا و کارکردهای آن آشنا شدند.
در بازار سرمایه که از سال 98 جهش بی‌سابقه‌ای را تجربه کرد، ابزار بورس کالا بیش از پیش شناخته شد و بسیاری از سهامداران و فعالان این بازار در پرتفوی خود گواهی سپرده کالایی، اوراق سلف استاندارد یا یونیت (واحد) صندوق‌های کالایی را هم اضافه کردند.
در این میان، بورس کالا توانست بسیاری از مشکلات سنتی بازار زعفران را رفع کند و به دنبال زعفران، زیره سبز، کشکمش، پسته و خرما نیز دیگر محصولات کشاورزی بودند که با پیگیری فعالان این بازارها و کشاورزان وارد بورس کالا شدند. از جهش هرساله ارزش معاملات بورس کالا که بگذریم، هر سال به تنوع کالاها هم اضافه شد.
بسیاری از کارشناسان، تنها راه‌حل مشکلات زنجیره فولاد در کشور را عرضه کل بخش‌های زنجیره آن در بورس کالا ذکر کردند و در سال جاری برای نخستین بار شاهد عرضه کل زنجیره فولاد در بورس کالا بودیم.
بازار محصولات پتروشیمی هم که گاهی با برخی کارشکنی‌ها و تبلیغات منفی سودجویانه روبه‌رو بود، بهترین و آرام‌ترین سالهای خود را پشت سر گذاشت و اکنون دیگر کسی بدیلی برای تخصیص محصولات پتروشیمی نمی‌شناسد.
جایگاه نشان و برند بورس کالا با آنچه تا چند سال پیش بود، فرسنگ‌ها فاصله گرفته و اکنون علاوه بر شناختی که از کارکردهای برجسته آن در اقتصاد کشور به وجود آمده است، دیگر کسی نقش حیاتی آن را انکار و تضعیف نمی‌کند و هر از گاهی که برخی واسطه‌گران و سودجویان به کارکرد آن حمله می‌کنند، بلافاصله نخبگان و عقلای جامعه به‌شدت آنها را مورد سرزنش قرار می‌دهند.
در حقیقت، ارزش نشان بورس کالا به‌عنوان یک شرکت منحصربه‌فرد، بیش از آنکه به دارایی ملموس و مشهود متکی باشد، به انباشت تجربه‌هایی منحصربه‌فرد متکی است که با سرمایه بی‌بدیل نیروی انسانی خود به آن دست یافته و اکنون بزرگ‌ترین دارایی بورس کالا، اعتبار متکی به دانش و تجربه انباشته 18 سالهای است که از زمان افتتاح بورس فلزات تاکنون اندوخته است.
با نگاهی گذرا به آمار معاملات بورس کالا متوجه می‌شویم که در سالهای اخیر، ارزش و حجم معاملات بورس کالا به صورت تصاعدی رشد کرده است. در سال 1394 شاهد معامله 297 هزار میلیارد ریال کالا در این بستر معاملاتی بودیم که در سال 1399، این عدد به 3126 هزار میلیارد ریال رسید. در سال 1400 نیز تا هفته منتهی به 22 مردادماه، 1195 هزار میلیارد ریال ارزش معاملات بورس کالا بوده که نسبت به مدت مشابه سال قبل، شاهد رشد 109درصدی آن هستیم و در بازار فیزیکی بالغ بر 16 میلیون تن کالا مورد معامله قرار گرفته است.
یکی از سیاست‌های بورس کالا در سالهای اخیر، تقویت اوراق بهادار مبتنی بر کالا بوده است که تا سال 97 به این مهم دست یافت و ارزش معاملات مشتقه و مالی از ارزش معاملات فیزیکی پیشی گرفته بود که متاسفانه با تصمیمات غیرکارشناسی و تعطیلی بخشی از این بازار، این روند صعودی متوقف شد. اما در سالهای اخیر در غیاب سکه طلا، محصولات جدیدی وارد بازار آتی شد. حضور پررنگ و بی‌نظیر زعفران در بازار آتی و گواهی سپرده کالایی، این بازار را به مهم‌ترین مرجع کشف قیمت زعفران در دنیا تبدیل کرده است. بعد از زعفران، ورود پسته، زیره سبز، کشمش و خرما و سپس نقره، امیدها را به بازگشت به روزهای پررونق بازار مشتقه و مالی زنده کرد.
بخش عمده مشکلات اقتصاد کشور ما در حوزه نظام قیمت‌گذاری، سامانه‌های توزیع و تخصیص و تجارت غیرشفاف است که حل عمده این مشکلات با استفاده از بورس کالا مقدور است.
اکثر صنایع برای رهایی از کمند قیمت‌گذاری دستوری و دخالت‌های بی‌پایان مسوولان دولتی به بهانه تنظیم بازار، به بورس کالا پناه می‌آورند؛ اتفاقی که در سال 1400 در صنعت سیمان افتاد و پس از سال‌ها این صنعت به بازاری برای کشف قیمت منصفانه و واقعی دست یافت.
بسیاری از صنایع دیگر نیز متقاضی حضور و عرضه محصولات خود در بورس کالا هستند و در آینده نزدیک، توسعه بورس کالا امری ناگزیر خواهد بود. نشان و برند بورس کالا اکنون به یکی از باارزش‌ترین نشان‌های کشور تبدیل شده و آینده‌ای درخشان‌تر نیز برای آن پیش‌بینی می‌شود.
امروز راه‌حل بسیاری از مشکلات و گره‌گشای خیلی از مسائل اقتصاد به‌درستی در بورس کالا جست‌وجو می‌شود؛ اتفاقی که هرچند کمی دیرتر از کشورهای صاحب تجربه و دانش دنیا رخ داده، اما خجسته و مبارک است.
