هیچ‌کس مصون نیست!
در کانادا آتش‌سوزی سبب شد یک روستا خاکستر شود، در روسیه دمای هوای مسکو به‌شدت افزایش یافته و در برخی ایالت‌های آمریکا موج‌های جدید گرما در حال به‌وجود آمدن هستند و آتش‌سوزی‌ها در ۱۲ ایالت غرب این کشور ادامه دارد. رویدادهای هولناک آب و هوایی در اروپا و آمریکای شمالی برخی واقعیت ها را در مرکز توجه قرار داده است.
نخستین واقعیت این است که جهان نه آمادگی مقابله با روند تغییرات آب و هوایی را دارد و نه می‌تواند با آن زندگی کند. حوادث روزهای اخیر در برخی از ثروتمندترین اقتصادهای جهان رخ داده است. آنها با مصرف زغال‌سنگ، نفت و گاز طی بیش از یکصد سال به پیشرفت رسیده‌اند و این الگوی رفتار، زمینه افزایش انتشار گازهای گلخانه‌ای را فراهم کرده و نتیجه آن گرم‌شدن کره‌زمین است. استاد فیزیک دانشگاه آکسفورد که درباره ارتباط گرم‌شدن کره زمین و حوادث آب و هوای تحقیق می‌کند، می‌گوید: «من به‌عنوان یک آلمانی می‌گویم این ایده که شما ممکن است تحت‌تاثیر تغییرات اقلیمی جان خود را از دست بدهید، همچنان یک ایده عجیب به‌نظر می‌رسد. حتی این باور به‌وجود نیامده که همین حالا ما باید با تغییرات آب و هوایی سازگار شویم. ما باید جان انسان‌ها را نجات دهیم، زیرا این تغییرات مرگبار هستند.»
سیل در اروپا و کشوری نظیر آلمان که ثروتمندترین اقتصاد این قاره است، رخ داده است. در آلمان، بلژیک و هلند صدها نفر مفقود شده‌اند و این یعنی تعداد کشته‌شدگان بسیار بالاتر از ارقام اعلام شده است. این پرسش مطرح است که آیا مقامات مسوول درباره ریسک‌ها به مردم هشدار مناسب داده‌اند و سوال اصلی این است که آیا حوادث هولناک اخیر در اقتصادهای توسعه‌یافته، تغییری در رفتار دولت‌ها و شرکت‌ها ایجاد خواهند کرد، طوری‌که میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای کاهش پیدا کند یا نه؟
این حوادث چند ماه قبل از مذاکرات آب و هوایی در گلاسکو که قرار است ماه نوامبر انجام شود، رخ داده است و در آن نشست مشخص خواهد شد که آیا کشورها می‌توانند بر سر روش‌های موثر کاهش کافی انتشار گازهای گلخانه‌ای به توافق برسند یا نه. نکته مهم این است که میزان کاهش انتشار این گازها باید به اندازه‌ای باشد که روند هولناک گرم شدن کره‌زمین را معکوس کند. در سال‌های اخیر حوادث آب و هوایی که حاصل گرم شدن کره‌زمین هستند لطمات جانی و اقتصادی فراگیری به اقتصادهای در حال توسعه و کم‌درآمد نظیر بنگلادش و هند وارد کرده‌اند و موجودیت برخی جزایر را به‌خطر انداخته‌اند. قبل از گفت‌وگوهای آب و هوایی سال ۲۰۱۳ توفان به فیلیپین لطمات فراوانی زد. این حادثه سبب شد نمایندگان کشورهای در حال توسعه خواستار تامین مالی طرح‌ها برای جبران زیان‌هایی شوند که تحت‌تاثیر تغییرات آب و هوایی ایجاد می‌شوند و آنها هیچ نقشی در به‌وجود آمدن آنها نداشتند. اما آن خواسته از سوی کشورهای ثروتمند از جمله آمریکا و اروپا رد شد. مدیر بخش آب و هوا در دفتر موسسه منابع جهان در هند می گوید: «حوادث آب و هوایی در اقتصادهای در حال توسعه معمولا لطمات بسیار بزرگی به‌وجود می‌آورند، اما با این رویدادها به‌عنوان نتیجه بیش از یکصد سال انتشار گازهای گلخانه‌ای از سوی اقتصادهای صنعتی برخورد نمی‌شود و همه، مدیران کشورهای در حال توسعه را مسوول می‌دانند.» اما حالا شاهد اثرگذاری پیامدهای تغییرات اقلیمی بر اقتصادهای ثروتمند هستیم و این نشان می‌دهد خواسته اقتصادهای در حال توسعه درست بوده است.
در واقع حتی از سال ۲۰۱۵ که طبق پیمان آب و هوایی پاریس مذاکرات برای مقابله با اثرات زیانبار تغییرات اقلیمی آغاز شد، میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای پیوسته افزایش یافته است. در حال‌حاضر چین بزرگ‌ترین تولیدکننده این گازهاست. در اروپا و آمریکا میزان انتشار این گازها کاهش یافته، اما میزان کاهش برای جلوگیری از افزایش دمای کره‌زمین کافی نیست. محمد نشید، رئیس‌جمهور پیشین مالدیو که یک کشور جزیره‌ای است به زیان‌های مشترک حاصل از گرم شدن کره زمین اشاره کرده است. او می‌گوید: «با آنکه اثر تغییرات آب و هوایی بر همه کشورها یکسان نیست، این رویدادهای هولناک یادآوری می‌کند که در مقابل تغییرات یاد‌شده هیچ‌کس مصون نیست؛ چه کشورهای کوچک و جزیره‌ای مثل کشور من و چه کشورهای ثروتمند اروپایی.»
شدت این حوادث آب و هوایی به اندازه زمان رخ دادن آنها اهمیت دارد. این حوادث در آستانه مذاکرات جهانی در گلاسکو رخ داده و قرار است در مذاکرات یاد‌شده کشورها بر سر مبارزه با تغییرات اقلیمی به توافق برسند. اما واقعیت این است که سابقه جهان در رسیدن به توافق و همکاری تاکنون بد بوده است. در بین اقتصادهای بزرگ، کمیسیون اروپا دو هفته قبل یک نقشه‌راه برای تغییر معرفی کرد. این کمیسیون قوانینی برای ممنوع کردن فروش خودروهای بنزین‌سوز از سال ۲۰۳۵ پیشنهاد داده و قرار است اکثر صنایع برای گازهای گلخانه‌ای که منتشر می‌کنند، پول پرداخت کنند و مهم ترین پیشنهاد این است که بر واردات از کشورهایی که سیاست‌های زیست‌محیطی را سختگیرانه اجرا نمی‌کنند مالیات اعمال شود. انتظار می‌رود این پیشنهادها هم در داخل اتحادیه اروپا و هم از سوی کشورهایی که با اجرای این پیشنهادها لطمه خواهند دید با مخالفت شدید مواجه شوند. در این حالت احتمال حصول توافق بین‌المللی برای کاستن کافی از انتشار گازهای گلخانه‌ای در نشست گلاسکو کاهش خواهد یافت.
حوادث تابستان امسال پس از چند دهه بی‌توجهی به علم رخ داده است. مدل های آب و هوایی نسبت به تاثیرات نابودکننده افزایش دمای کره‌زمین هشدار داده‌اند. در یک ارزیابی علمی سال ۲۰۱۸ هشدار داده شد که اگر رشد دمای کره‌زمین بیش از ۵/ ۱درجه سانتیگراد باشد، بشر با حوادث گوناگون از جمله سیل، خشکسالی، بالا آمدن آب دریاها و ... مواجه خواهد شد. در این گزارش راهی عملی به رهبران جهان ارائه شد تا از رخ‌‌‌دادن این رویدادها جلوگیری شود. طبق آنچه در این تحقیق آمده باید تا سال ۲۰۳۰ میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای در جهان به نصف کاهش یابد. اما انتشار این گازها پیوسته در حال افزایش است و نتیجه این رشد، افزایش دمای زمین است. در سال‌های اخیر پیشرفت های علمی به روشنی نشان داده تغییرات آب و هوایی تا چه حد در این رویدادها موثر هستند. برای مثال محققان بین‌المللی به این نتیجه رسیده‌اند که موج‌های شدید گرما در شمال‌غرب آمریکا در اواخر ماه گذشته میلادی، قطعا اگر دمای کره‌زمین بالا نرفته بود رخ نمی‌داد.
هیچ شکی وجود ندارد که رویدادهای هولناک آینده شدیدتر خواهند بود و موارد آنها بیشتر می‌شود. ریچارد بتس، دانشمند حوزه آب و هوا می‌گوید: «باید با تحولی که تحت‌تاثیر روند تغییرات اقلیمی شروع شده سازگار شویم و نیز ضروری است از طریق کاستن از انتشار گازهای گلخانه‌ای، از تغییرات بیشتر جلوگیری کنیم. باید تاثیر بشر بر آب و هوا کاهش یابد.»
اما این پیام و هشدارهایی که از سوی دانشمندان مطرح شده مورد توجه سیاستگذاران به‌ویژه در اقتصادهای توسعه‌یافته قرار نگرفته است. آنها همچنان معتقدند در برابر اثرات تغییرات اقلیمی مصون هستند. نتیجه این بی‌توجهی، آماده نبودن حتی در کشورهایی است که از منابع لازم برخوردار هستند. گاه به دلایل سیاسی انگیزه برای اقدام وجود ندارد. یک استاد مدیریت وضعیت های اضطراری می گوید: «سیاستمداران باید میلیون‌ها و میلیاردها دلار اختصاص بودجه را توجیه کنند، اما در زمانی که زیرساخت‌های جدید برای مقابله با سیل ساخته می‌شود، احتمالا آنها در قدرت نخواهند بود، در نتیجه انگیزه‌ای برای حرکت در این مسیر وجود ندارد.»
