فروش اشتراک یا تبلیغات؟
انواع سرویس‌های VOD
سرویس‌های رسانه تعاملی بسته به نوع خدمت‌رسانی که به کاربران ارائه می‌کنند یا نحوه درآمدزایی، به گروه‌های متنوعی تقسیم‌بندی می‌شوند. سه گروه اصلی VOD، با نام‌های SVOD و AVOD و TVOD شناخته می‌شوند که در ادامه هر کدام را شرح می‌دهیم.
SVODیا Subscription Video on Demand
سرویس‌های SVOD شباهت زیادی به تلویزیون‌های سنتی دارند. کاربر با پرداخت هزینه‌ای ماهانه (یا هر دوره دلخواه زمانی) به‌صورت نامحدود امکان مشاهده محتوای موجود در کتابخانه سرویس را پیدا می‌کند. این نوع از سرویس‌های رسانه تعاملی در دهه اخیر و خصوصا چند سال گذشته با افزایش شدید تعداد کاربران روبه‌رو بوده‌اند و در بخش‌های بعدی برترین نمونه‌ها از میان آنها را معرفی می‌کنیم. کاربران درصورت استفاده از SVOD، آزادی‌عمل بیشتری دارند. آنها نیاز به قرارداد طولانی‌مدت با سرویس‌دهنده ندارند و می‌توانند درصورت عدم‌رضایت از محتوا یا خدمات، آن را ترک کنند. همین آزادی‌عمل، چالش دشوار حفظ مشتری را برای اپراتورهای SVOD به‌همراه دارد. آنها عموما با ارائه محتوای اختصاصی و رقابت شدید برای کسب مجوز پخش فیلم‌ها و سریال‌های پرطرفدار، سعی در جذب و حفظ مخاطب دارند. از میان برترین سرویس‌های کنونی صنعت استریم می‌توان به نتفلیکس، HBO و دیزنی‌پلاش اشاره کرد. از نقاط ضعف آنها نیز می‌توان به هزینه نسبتا بالا نسبت به دیگران (ماهانه ۸/ ۹۹ دلار) و اضافه و حذف‌شدن گاه و بی‌گاه برنامه‌ها اشاره کرد. در میان سرویس‌های مشابه داخلی، نماوا و فیلیمو بیش از همه محبوبیت دارند.
TVODیا Transactional Video on Demand
رسانه‌های تعاملی معامله‌ای یا TVOD در نقطه مقابل SVOD قرار می‌گیرند. کاربر این سرویس‌ها، محتوا را به‌ازای دفعات نمایش خریداری یا اجرا می‌کند. از زیرمجموعه‌های این دسته می‌توان به EST یا Electronic sell-through اشاره کرد که کاربر یک‌بار هزینه محتوا را برای دریافت و دسترسی همیشگی به آن پرداخت می‌کند. زیرمجموعه دیگر، به‌نام DTR یا Download to rent شناخته می‌شود که با دریافت هزینه، محتوای ویدئویی را طی مدت محدود در دسترس کاربر قرار می‌دهد. بسیاری از کاربران، تماشای تبلیغات را به پرداخت هزینه برای مصرف محتوای ویدئویی ترجیح می‌دهند. سرویس‌های TVOD بین‌المللی عموما محتوای به‌روزتری را به کاربر ارائه می‌کنند و درآمد بهتری را هم برای تولیدکننده‌های محتوا به‌همراه دارند. آنها عموما با رقابت‌های قیمت‌گذاری سعی در جذب و نگه‌داری مخاطب دارند. از سرویس‌های مشهور این دسته می‌توان اپل آیتونز، اسکای‌باکس‌آفیس، آمازون ویدئواستور و پلی‌استیشن ویدئو را نام برد.
AVOD یا Advertising-based Video on Demand
این دسته از رسانه‌های تعاملی، هزینه‌ای را از مصرف‌کننده نهایی دریافت نمی‌کنند. رویکرد آنها در نمایش تبلیغات شباهت زیادی به تلویزیون‌های سنتی دارد. کاربر برای تماشای محتوای ویدئویی اصلی هزینه‌ای پرداخت نمی‌کند، اما ملزم به تماشای تبلیغات خواهد بود. تبلیغاتی که پیکربندی سرویس و تبلیغ‌دهنده، در ابتدا یا میانه محتوای اصلی نمایش داده می‌شوند. از مشهورترین سرویس‌های این دسته هم می‌توان به یوتیوب در سطح بین‌المللی و آپارات و بازار در ایران اشاره کرد. البته بین محتوای بخش ویدئو بازار و آپارات تفاوت زیادی وجود دارد. درحالی‌که کاربران بخش اصلی محتوای آپارات را تولید می‌کنند، بخش ویدئو بازار را محتوای ویدئویی اعم از انواع فیلم‌های سینمایی، انیمیشن و سریال تشکیل می‌دهد.
برخی شرکت‌های فعال در صنعت VOD، ترکیبی از مدل‌های بالا را برای درآمدزایی و همچنین ارائه خدمات به کاربران استفاده می‌کنند. همان‌طور که گفته شد، یوتیوب با وجود فعالیت در دسته AVOD، امکان خرید اشتراک و عدم‌نمایش تبلیغات را همراه‌با دسترسی به محتوای اختصاصی به کاربر ارائه می‌کند. مثال دیگر، آمازون‌ویدئو است که برای برخی رویدادهای ورزشی خاص یا فیلم‌های جدید، هزینه‌ای جداگانه را از مشترکان خود دریافت می‌کند.
فرصت تبلیغات کسب‌وکار با بهره‌گیری از سرویس‌های VOD
طی سال‌های گذشته بخش تبلیغات در فضای دیجیتال، سهم خود را به شکل چشمگیری افزایش داده است. درحال‌حاضر پلت‌فرم‌های دیجیتالی با پیشی‌گرفتن از تلویزیون خود را به‌عنوان اصلی‌ترین پلت‌فرم موجود برای تبلیغات کسب‌و‌کار‌ها معرفی می‌کند.
بزرگ‌ترین مزیت سرویس‌های رسانه تعاملی یا VOD، آزادی دسترسی به محتوای ویدئویی برای کاربر است. در واقع کاربران دیگر محدود به برنامه از پیش تعیین‌شده شبکه‌های تلویزیونی نیستند و در هر مکان و زمان، به هر نوع محتوای ویدئویی دلخواه از طریق تمامی دستگاه‌های هوشمند خود دسترسی خواهند داشت. درنتیجه، تجربه‌ای شخصی‌سازی شده از محتوای دلخواه کاربر ساخته می‌شود.
صنعت تبلیغات آنلاین، بیش از همه روی رفتارشناسی کاربران متمرکز است. درواقع مزیت اصلی این صنعت در ارائه تبلیغات مناسب به هر کاربر دیده می‌شود. سرویس‌های VOD، به داده‌های عظیمی پیرامون رفتار کاربر در مصرف محتوا دسترسی دارند. درنتیجه تبلیغ‌دهنده‌ها می‌توانند با بهره‌گیری از اطلاعات رفتارشناسی کاربران، تبلیغات مناسب و مرتبط با علایق هر فرد را در سیستم‌های VOD عرضه کنند. به بیان ساده، تبلیغات یک محصول خاص در VOD، تنها برای کاربر علاقه‌مند به آن محصول یا دسته مرتبط با آن نمایش داده می‌شود.
طبیعت رسانه‌های تعاملی این امکان را ایجاد می‌کند که تبلیغات کسب‌وکار، نسبت به تلویزیون‌های سنتی در معرض دید مشتریان بالقوه بیشتری قرار بگیرند. به بیان دیگر محصول شما به‌جای نمایش در دوره محدود، به‌صورت نامحدود در معرض دید مخاطب مرتبط خواهد بود.
سرویس‌های AVOD در چند سال گذشته به‌مرور جایگاه خود را در میان کاربران پیدا کرده‌اند.
پس از آنکهSVODها تا مدت زیادی به انتخاب اصلی کاربران علاقه‌مند به ویدئو تبدیل شده بودند، سرویس‌های تبلیغات‌محور به‌خاطر دسترسی به کاربران بیشتر، موردتوجه تبلیغ‌دهنده‌ها قرار گرفتند. اگرچه سهم عمده‌ای از کاربران، به سمت سرویس‌های SVOD می‌روند تا هیچ تبلیغاتی مشاهده نکنند، اما برخی از بازیگران SVOD هم به‌مرور شروع به نمایش تبلیغات در میان محتوای خود کرده‌اند که براساس نظرسنجی‌های انجام‌شده، واکنش منفی بسیار زیادی را در مناطق گوناگون جهان ازسوی مصرف‌کننده‌ها به‌دنبال داشته است. تحقیقات اخیر AdWeek نشان می‌دهد تصمیم شرکت‌های SVOD به کوچک کردن کتابخانه محتوا و تمرکز هرچه بیشتر روی محتوای اختصاصی، منجر به ایجاد خلأ قابل‌توجهی در بازار شده است. کاربرانی که به‌دنبال محتوای بی‌نهایت در سرویس‌های VOD بوده‌اند، پس از مدتی با مجموعه‌ای محدود از سریال‌ها و فیلم‌های اختصاصی روبه‌رو می‌شوند. آنها به‌مرور ترجیح می‌دهند تماشای تبلیغات را به‌عنوان هزینه‌ای برای دسترسی به مجموعه عظیم‌تر محتوا در AVOD تقبل کنند. فراموش نکنید که سرویس‌های AVOD عموما محتوای بیشتری را دراختیار دارند و اکثرا از روش کسب مجوز پخش برای محتوای موجود استفاده می‌کنند.تغییرات اخیر و تمایل بیشتر بازار به سرویس‌های AVOD این احتمال را به‌وجود می‌آورد که شرکت‌های استریم یا SVOD هم به‌مرور به این نوع از مدل کسب‌وکار علاقه‌مند شوند. به‌عنوان مثال نتفلیکس در گزارش‌های مالی خود تکیه بر تبلیغات را به‌عنوان راهکاری برای کسب درآمد جهت جبران هزینه تولید محتوای اختصاصی بیان می‌کند و شاید به‌مرور تکیه خود را بر آن مدل افزایش دهد.
در نهایت به‌نظر می‌رسد سرویس‌های AVOD درحال تبدیل شدن به بخش پررشد و پرطرفدار کسب‌وکار VOD هستند. سرویس‌های جدید احتمالا به‌مرور این مدل کسب‌وکاری را به‌صورت یکپارچه عرضه خواهند کرد و شاید سرویس‌های کنونی هم به‌مرور به آنها علاقه‌مند شوند. به‌عنوان صاحب کسب‌وکار یا مدیر بازاریابی دیجیتال فراموش نکنید که مزیت اصلی این سرویس‌ها، دسترسی بهتر به مخاطب بالقوه است. تعداد بینندگان ویدئو در ایران طی سال‌های گذشته افزایش چشمگیری داشته است. این آمار با رشد ۲۳ درصدی در مقایسه با سال ۱۳۹۶، از ۲۸ اکنون به ۵۲ میلیون کاربر رسیده است که به این ترتیب بستر بزرگ فعالیت و تبلیغات در این حوزه را نشان می‌دهد. موبایل نیز با سهم ۸۶ درصدی در برابر سهم ۱۴ درصدی دسکتاپ، دستگاه اصلی کاربران ایرانی برای فعالیت و نمایش در حوزه دیجیتال به‌شمار می‌رود.
