جدال بر سر ترتیب زمانی
آنتونی بلینکن، وزیرخارجه دولت بایدن می‌گوید، «اگر ایران بار دیگر به تمامی محتوای پیمان هسته‌ای پایبند باشد، ما نیز به آن پایبند خواهیم بود» اما طی چهار سال گذشته دولت ترامپ نه‌تنها تحریم‌های لغو شده طبق پیمان هسته‌ای را بار دیگر علیه ایران اعمال کرد، بلکه بسیاری از همان بخش‌های اقتصاد ایران را با ادعای انجام اقدامات گوناگون از سوی ایران مورد تحریم‌های جدید قرار داد. ترامپ با استفاده از اختیارات خود در حوزه مبارزه با تروریسم، بخش نفت و بخش مالی ایران را هدف قرار داد و یک هدف این استراتژی، دشوار کردن بازگشت به پیمان هسته‌ای است. با آنکه مقامات دولت بایدن گفته‌اند برخی تحریم‌های مرتبط با تروریسم و حقوق بشر را حفظ خواهند کرد و احتمالا تحریم‌های جدید در این زمینه اعمال خواهند کرد، ایران تاکید کرده آمریکا باید تمامی تحریم‌های اعمال شده از سوی دولت ترامپ را لغو کند. ترتیب زمانی یک عامل مهم است. ایران اعلام کرده آمریکا باید با لغو تحریم‌ها قدم اول را بردارد درحالی‌که مقامات دولت بایدن می‌گویند تهران باید با رعایت تمامی محتوای پیمان هسته‌ای، قدم نخست را بردارد. وزیرخارجه ایران گفته است دولت بایدن هنوز می‌تواند پیمان هسته‌ای را نجات دهد. دولت آمریکا باید بدون پیش شرط، تمامی تحریم‌های اعمال شده در ۴ سال گذشته را لغو کند.
مقامات و تحلیلگران خاورمیانه می‌گویند حتی بدون بحث بر سر تحریم‌ها، متقاعد کردن ایران به پایبندی کامل به پیمان هسته‌ای و سپس قبول محدودیت‌های بیشتر در آینده، یک چالش بزرگ است. وزیرخارجه جدید آمریکا گفته است: «ما راهی طولانی پیش‌رو داریم.» از سال ۲۰۱۸ یعنی زمان خروج آمریکا از پیمان هسته‌ای و افزایش استفاده از ابزار تحریم، ایران برخی محدودیت‌ها را نادیده گرفته است: سقف غنی‌سازی، ذخیره‌سازی اورانیوم غنی شده و انجام تحقیقات ممنوع در حوزه سانتریفیوژهای پیشرفته که می‌توانند سریع‌تر سوخت موردنیاز برای سلاح هسته‌ای احتمالی را تولید کنند جزو این موارد هستند. اکثر این اقدامات قابل برگشت هستند و مقامات کنونی و پیشین دولت آمریکا معتقدند تهران از این اقدامات به‌عنوان راهی برای بالا بردن قدرت چانه‌زنی و مذاکره خود استفاده می‌کند اما واقعیت این است که اقدامات انجام شده همچنین سبب شده مدت زمان لازم برای تولید میزان کافی اورانیوم غنی شده برای ساخت سلاح هسته‌ای، از یک‌سال به چند ماه کاهش پیدا کند.
دولت بایدن قول داده نه‌تنها پیمان هسته‌ای ایران را احیا خواهد کرد، بلکه به توافقی جدید با محدودیت‌های بیشتر و گسترده‌تر با ایران دست خواهد یافت. این یک آزمون بزرگ برای دولت آمریکاست. مقامات دولت بایدن می‌گویند یک هدف رسیدن به توافق تکمیلی، طولانی‌تر کردن دوره اعمال محدودیت بر فعالیت‌های هسته‌ای ایران است. طبق پیمان هسته‌ای سال ۲۰۱۵، این محدودیت‌ها به مرور زمان از میان خواهند رفت. تدابیر مربوط به محدودیت میزان ذخیره‌سازی اورانیوم غنی شده از سوی ایران، سقف غنی‌سازی یعنی ۶۷/ ۳ درصد که فاصله بسیار زیاد با گرید لازم برای ساخت سلاح هسته‌ای دارد و تعداد سانتریفیوژها جزو محدودیت‌هایی هستند که دولت آمریکا مایل است دوره اجرای آنها طولانی شود. تعدادی از قانون‌گذاران آمریکا، مقامات اسرائیل و کشورهای عرب از پیش با لغو محدودیت‌های ایجاد شده پس از گذشت مدتی مشخص، به‌شدت مخالف بوده‌اند. از دید آنها لغو محدودیت‌ها سبب می‌شود ایران بتواند به تدریج زیرساخت‌های هسته‌ای خود را توسعه دهد و در مسیر ساخت سلاح هسته‌ای قدم بردارد. هدف دیگر توافق تکمیلی، تحت پوشش قرار گرفتن برنامه موشک‌های بالستیک ایران است. طبق پیمان هسته‌ای سال ۲۰۱۵ از ایران خواسته شده این برنامه را کنار بگذارد اما طبق آن پیمان، این برنامه ممنوع اعلام نشده است. ظریف گفته ایران برای مذاکره مجدد درباره بندهای پیمان هسته‌ای سال ۲۰۱۵ آمادگی ندارد اما او احتمال پذیرش محدودیت‌های بیشتر در یک پیمان آتی در ازای امتیازدهی طرف مقابل را رد نکرده است. البته ایران همواره استدلال کرده که برنامه موشک‌های بالستیک این کشور برای مقابله با نیروی هوایی پیشرفته کشورهای عرب و اسرائیل ضروری است. یک توافق تکمیلی همچنین ممکن است دولت بایدن را وادار کند برخی مانورهای دیپلماتیک انجام دهد. به‌خصوص آنکه احتمالا دولت آمریکا باید اگر ایران به پیمان هسته‌ای کاملا پایبند شود، تحریم‌های مرتبط با برنامه هسته‌ای ایران را لغو کند. اما در این حالت دولت بایدن باید به دنبال شکل‌های جدید اعمال فشار باشد چه از طریق تهدید به اعمال تحریم‌های جدید یا اعمال مجدد برخی تحریم‌های لغو شده یا ارائه مشوق‌های اقتصادی بزرگ‌تر، تا تهران متقاعد به پذیرش محدودیت‌های بیشتر شود. گری سامور، کارشناس سلاح‌های کشتار جمعی در شورای امنیت ملی دولت باراک اوباما می‌گوید: «پیمان هسته‌ای سال ۲۰۱۵ همواره راهی برای خرید زمان بود. این پیمان هرگز یک پیمان دائمی نبود. از آنجا که هر دو طرف خواهان آن هستند باید راهی برای احیای آن بیابند اما به عقیده من راهی سریع برای رسیدن به توافق تکمیلی وجود ندارد. ایران در برابر تمامی خواسته‌های ما درباره گسترده‌تر کردن و تقویت محدودیت‌های هسته‌ای مقاومت خواهد کرد.»
اگرچه توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ به شکل یک پیمان درنیامد که مستلزم تایید سنا باشد، دولت بایدن قول داده با قانون‌گذاران مشورت کند. از جمله با مخالفان این توافقنامه که از دولت خواسته‌اند از اهرم کمپین فشار حداکثری دولت ترامپ استفاده کند. یکی از سناتورها که عضو کمیته سیاست خارجی سنا است می‌گوید: «سیاست مهار و نه خشنودسازی، تنها رویکردی است که موفقیت‌آمیز خواهد بود.» بایدن برای تسهیل رویکرد دیپلماتیک، نماینده ویژه‌ای را انتخاب می‌کند که قبل از ملاقات با ایرانی‌ها، با هم‌پیمان‌های اروپایی آمریکا که عضو توافق هسته‌ای هستند و دیگر طرف‌ها از جمله اسرائیل مشورت کند. بایدن اخیرا با رئیس‌جمهوری روسیه و رئیس‌جمهوری فرانسه درباره توافق هسته‌ای مذاکره کرده است. مقامات دولت بایدن هنوز نگفته‌اند کدام تحریم‌های دوران ترامپ را حفظ می‌کنند و کدام را لغو خواهند کرد. یکی از متخصصان تحریم در شورای آتلانتیک گفته است: «دولت بایدن می‌تواند به‌جای لغو رسمی تحریم‌های مرتبط با تروریسم، اثرات آنها را خنثی کند. اما مشخص نیست آیا ایرانی‌ها از چنین رویکردی خشنود خواهند شد یا نه. این نوع مذاکرات زمان‌برخواهند بود. نباید انتظار داشت بازگشت کامل به توافق هسته‌ای ایران فورا رخ دهد.»
