افزایش شکاف دارا و ندار
با توجه به اثرات بحران کرونا، صندوق بین‌المللی پول اعلام کرده در بحران کنونی افزایش نابرابری‌های درآمدی رشدی سریع‌تر نسبت به بحران‌های مالی و اقتصادی قبل داشته است. از دید این نهاد، به‌دلیل افزایش نابرابری‌ها بین کشورها و خانوارها، یک دهه پیشرفت در کاهش نابرابری‌ها در اقتصادهای درحال توسعه بی‌اثر شده است. در ادامه به پنج نکته در زمینه افزایش نابرابری‌ها اشاره می‌کنیم.
نخستین نکته‌ای که باید به آن اشاره کرد این است که نیروی کار فقیر درحال فقیرتر شدن است. بنا به اعلام سازمان بین‌المللی کار، در بخش‌هایی از اقتصاد جهان که بیشترین لطمه را از بحران کرونا تحمل کرده‌اند از جمله خرده‌فروشی و گردشگری ۶۰۰ میلیون نفر مشغول فعالیت هستند. سهم نیروی کار زن، مهاجران، اقلیت‌های نژادی، جوانان و نیروی کار با مهارت پایین در این بخش‌ها بالاست و همچنین معمولا میزان دستمزدها در این بخش پایین است. اقتصاددان بازار کار در سازمان توسعه و همکاری اقتصادی می‌گوید: «گروه‌های آسیب‌پذیر در بازار کار به‌ویژه آنهایی که مهارت خاصی ندارند یا در شغل‌های غیراستاندارد مشغول فعالیت هستند تاکنون بیشترین لطمه را از بحران کرونا دیده‌اند. این لطمه به شکل از دست دادن شغل و کاهش درآمدها مشاهده شده و می‌تواند بر نابرابری‌های کنونی ثروت در جامعه بیفزاید.»
اقتصاد غیررسمی نیز از بحران کنونی بسیار لطمه دیده است و این بخش همان بخش از اقتصاد است که آسیب‌پذیرترین نیروی کار در آن مشغول فعالیت هستند. در سرتاسر جهان ۲ میلیارد نفر به شکل غیررسمی کار می‌کنند و دسترسی آنها به حمایت‌های بیمه‌ای و بازنشستگی بسیار محدود است. از میان رفتن درآمد آنها یا کاهش درآمدها یکی از علل پیش‌بینی بانک جهانی درباره اثرات همه‌گیری کرونا بر میزان فقر در جهان است. این نهاد پیش‌بینی کرده تا سال ۲۰۲۲ حدود ۱۵۰ میلیون نفر دیگر به گروه دچار فقر شدید افزوده خواهند شد.
دومین موضوع مهم، افزایش نابرابری‌ها بین کشورهاست. سال گذشته نابرابری‌ها بین کشورها افزایش یافت و همه‌گیری کرونا در اقتصادهای فقیر درحالی شروع شد که آنها از سیستم بهداشتی و درمانی قدرتمند بی‌بهره بودند و نیز به‌دلیل همه‌گیری، درآمدهای گردشگری این کشورها به‌شدت کاهش یافته است. همچنین از صادرات و میزان پولی که کارگران از خارج برای خانواده‌های خود در این کشورها می‌فرستادند کاسته شده است. در مقابل، بدهی‌های عمومی افزایش پیدا کرده است. اقتصادهای توسعه‌یافته و ثروتمند بسیار بهتر توانسته‌اند از خود در برابر اثرات همه‌گیری محافظت کنند در نتیجه فاصله بین این کشورها و کشورهای درحال توسعه افزایش یافته است. پس از بحران مالی سال ۲۰۰۸ اقدامات هماهنگ بین‌المللی برای مقابله با آن بحران انجام شد اما در بحران کنونی چنین اقداماتی مشاهده نشده است. به همین دلیل است که جوزف استیگلیتز، اقتصاددان برنده جایزه نوبل نسبت به افزایش نابرابری‌ها بین کشورها و در داخل کشورها تحت‌تاثیر بحران کنونی هشدار داده است. نکته مهم دیگر این است که تحت‌تاثیر بحران کنونی سرعت پذیرش فناوری در جهان افزایش یافته است و این تحول، ریسک عمیق‌تر شدن شکاف بین کشورهای فقیر و ثروتمند را به لحاظ سرمایه‌گذاری بالا می‌برد به این معنا که بخش اعظم سرمایه‌گذاری‌ها به سمت اقتصادهای توسعه یافته جریان پیدا خواهد کرد. تفاوت بین کشورهای فقیر و غنی در دسترسی به واکسن نیز یک عامل دیگر افزایش نابرابری هاست.
سومین موضوع مهم این است که شکاف نسلی درحال عمیق‌تر شدن است. افراد در سنین بالا بسیار بیشتر از دیگر افراد نسبت به اثرات همه‌گیری کرونا آسیب‌پذیر بوده‌اند اما در اکثر کشورها لطمات اقتصادی عمدتا به جوان‌ترها وارد شده است. در اوج بیکار شدن‌ها در اثر بحران کرونا، میزان بیکاری در گروه سنی ۱۵ تا ۲۴ ساله در اقتصادهای عضو سازمان توسعه و همکاری اقتصادی ۵/ ۷ درصد بالاتر از ابتدای سال بود درحالی‌که میزان بیکاری برای افراد ۲۵ ساله و در سنین بالاتر، رشد ۲/ ۳ درصدی نسبت به قبل از همه‌گیری داشت. از میان رفتن شغل‌ها تحت‌تاثیر همه‌گیری کرونا تبعات بلندمدت دارد. بنا بر تحقیقی که استاد اقتصاد دانشگاه نورث وسترن آمریکا انجام داده است افرادی که در دوره رکود وارد بازار کار می‌شوند به‌مدت یک دهه پس از فارغ‌التحصیل شدن دستمزدی پایین‌تر دریافت می‌کنند، احساس خود ارزشمندی پایین‌تری دارند، میزان ارتکاب اعمال خلاف قانون در آنها بیشتر است و اعتماد کمتری به دولت دارند. سازمان بین‌المللی کار هشدار داده که در شرایط حاضر خارج شدن افراد جوان از بازار کار یکی از خطرناک‌ترین اتفاقات برای جامعه است زیرا این جدایی تبعات بزرگی در بر خواهد داشت.
چهارمین موضوع مهم این است که وضعیت شغلی نیروی کار متخصص با درآمد بالا بهتر از دیگر گروه‌های شغلی است. در سراسر جهان این گروه از نیروی کار از اثرات اقتصادی همه‌گیری کرونا لطمه بسیار کمتری دیده است. برای مثال بسیاری از نیروی کار در ادارات توانسته‌اند از خانه به کار ادامه دهند و برای این گروه، قرنطینه به معنای کاهش هزینه حمل‌ونقل بوده است و درآمد آنها عموما تغییری نسبت به قبل از بحران نداشته است. ۴۰ درصد نیروی کار که در طبقه‌بندی سازمان بین‌المللی کار، گروه با درآمد بالا محسوب می‌شود توانسته‌اند در دوره همه‌گیری از خانه وظایف شغلی خود را انجام دهند و این رقم دو برابر رقم مربوط به نیروی کار با پایین‌ترین سطح دستمزد است. در بسیاری از کشورها همزمان با کاهش فرصت‌های شغلی برای نیروی کار کم‌تخصص، فرصت‌های شغلی برای متخصصان افزایش یافته است و در نتیجه میزان اندوخته خانوارها در بسیاری از کشورها افزایش یافته اما این افزایش حاصل رشد پس‌انداز نیروی کار با درآمد بالا بوده است. از سوی دیگر افرادی که درآمد پایین‌تری داشته‌اند مجبور شده‌اند برای عبور از این دوره بحرانی از پس‌انداز خود استفاده کنند و این یعنی فقرا درحال فقیرتر شدن هستند.
پنجمین موضوع مهم ثروتمندتر شدن ثروتمندان است. ثروت ۱۰ نفر نخست در فهرست ثروتمندترین افراد جهان، سال گذشته میلادی ۳۱۹ میلیارد دلار افزایش یافت و بخش عمده رشد ثروت در بین صاحبان شرکت‌های فناوری رخ داد. این رشد عمدتا حاصل افزایش قیمت دارایی‌ها بود. شاخص ام‌اس سی‌ای سهام جهان سال گذشته ۱۲ درصد افزایش یافت. در دوره همه‌گیری کرونا تقاضا برای برخی کالاها و خدمات به‌شدت افزایش یافته است و این یک عامل موفقیت چشمگیر شرکت‌ها و رشد قیمت سهام آنها بوده است. عامل بعدی اقدام بانک‌های مرکزی یعنی اجرای سیاست‌های حمایتی عظیم برای حمایت از شرکت‌ها در برابر اثرات همه‌گیری کروناست. تزریق هزار میلیارد دلار نقدینگی به اقتصادها سبب رشد قیمت دارایی‌ها شده است. اگرچه برخی بخش‌های اقتصاد نظیر خرده‌فروشی تحت‌تاثیر همه‌گیری لطمه دیده‌اند و ثروتمندان فعال در این بخش‌ها نیز دچار زیان شده‌اند اما تاثیر کلی همه‌گیری بر ثروت ثروتمندها محدود بوده است.
