یک بازار و دو سناریو
در سناریوی تداوم همه‌گیری کرونا، دولت بایدن وعده بسته حمایتی به مراتب بزرگ‌تر و حمایت‌های بیشتری را داده است که انتظار می‌رود وی حدود ۴/ ۲ هزار میلیارد دلار برای حمایت اقتصاد در برابر بحران کرونا به بازارهای مالی و اقتصادی تزریق کند. درحالی‌که ترامپ وعده کمک مالی ۶/ ۱ هزار میلیارد دلاری داده بود. این به معنای تزریق پول بیشتر به اقتصاد ایالات‌متحده و جهان و به تبع آن تورم در کالاهای پایه و از جمله فلزات گرانبها مانند طلا و نقره است. در این دوران بازار نفت به‌دلیل تقاضای ضعیف همچنان کج‌دار و مریز خواهد بود و قیمت سایر فلزات در روندی آرام‌تر در مقایسه با فلزات گرانبها تحت‌تاثیر تورم رشد خواهند کرد. در سناریوی پایان همه‌گیری کرونا، انتظارات تصمیم‌گیری‌ها در شرایط عادی اقتصادی است. در این شرایط، انتظار می‌رود در یک چرخش آشکار دولت آمریکا به بسیاری از توافقات و پیمان‌های بین‌المللی خود برگردد. از جمله انتظار می‌رود دولت بایدن به پیمان پاریس بازگردد و این بازگشت حاصل یک تفکر است و می‌تواند اثرات قابل‌توجهی بر آینده اقتصاد و بازارهای جهانی داشته باشد. تفکر مبتنی بر این بازگشت، مقابله با تغییرات اقلیمی و رویکرد به‌کارگیری انرژی‌های پاک و تجدیدپذیر است. توجه به مسائل زیست‌محیطی می‌تواند مانعی محکم در مقابل‌توسعه صنعت نفت و گاز شیل باشد. به این ترتیب با توجه به تابع خروجی چاه‌های شیل، انتظار کاهش سریع تولیدات نفت و گاز شیل در دو تا سه سال آینده می‌رود. این موضوع در کنار ایجاد محدودیت‌های زیست‌محیطی در حوزه خطوط انتقال، می‌تواند در کوتاه‌مدت به کاهش تولید نفت از یکسو و افزایش قیمت نفت از سوی دیگر منجر شود. در عین حال، چشم‌انداز صعودی و رونق صنعت پتروشیمی ایالات‌متحده به‌عنوان رقیب منطقه خاورمیانه رو به افول خواهد گذاشت و انتظار کاهش عرضه و بهبود نسبی قیمت محصولات پتروشیمی می‌رود. گذار به جهان انرژی‌های پاک نیازمند سرمایه‌گذاری گسترده در زیرساخت‌ها و تغییرات بنیادین در الگوهای مصرف است. براین اساس انتظار می‌رود در این مسیر و در بلندمدت با جایگزینی انرژی الکتریکی، تقاضا و مصرف نفت کاهش یابد. به این ترتیب الکتریسیته جایگزین نفت در حمل‌ونقل می‌شود. این رویداد نیازمند تغییرات بنیادین در زیرساخت‌ها است. صدها هزار ایستگاه شارژ الکتریکی در ایالات‌متحده و میلیون‌ها ایستگاه دیگر در جهان باید تا سال ۲۰۳۰ ساخته شود. این به معنای حجم عظیم زیرساخت‌های انتقال انرژی است و این روند به معنای تقاضای گسترده فلز مس است. برآورد می‌شود که تقاضای مس در خودروهای الکتریکی تا بیش از پنج برابر افزایش یابد. با نگاهی مقایسه‌ای، خطوط مسی جایگزین خطوط فولادی انتقال نفت و گاز می‌شود. در عین حال، گذار به انرژی‌های پاک نیازمند ابزار ذخیره‌سازی انرژی است و اقتصادی‌ترین ماده لیتیوم است. به نظر می‌رسد تمرکز ابرقدرت‌ها در رقابت برای تصاحب منابع و بی‌نیازی به نفت و اتکا به انرژی‌های تجدیدپذیر از کشورهای نفت‌خیز به کشورهای دارای ذخایر غنی لیتیوم معطوف شود. به این ترتیب لیتیوم به‌عنوان ذخیره‌ساز انرژی عملا می‌تواند شاهد تداوم افزایش تقاضا و قیمت باشد. در عین حال، به‌دلیل نیاز به راندمان بالاتر انرژی، نیاز به ساخت خودروها و تجهیزات سبک‌تر بیش از پیش احساس می‌شود و به‌نظر می‌رسد تقاضا برای آلومینیوم در این حوزه با رشد مناسبی همراه شود. اما در بازار ایران، تغییرات نتایج انتخابات ایالات‌متحده و انتخاب بایدن سبب نوسانات شدید بیش از ۲۵ درصدی در قیمت ارز و کالاهای مرتبط با آن در کوتاه‌مدت شد. با این حال، با اقدامات بانک‌مرکزی، واقعیت‌های اقتصادی بازار ارز و نبود چشم‌انداز تغییر در شرایط سیاسی در میان‌مدت، هیجانات به سرعت فروکش کرد و دلار به سطوح قیمتی پیش از انتخابات بازگشت. ایران در مواجهه با دولت جدید ایالات‌متحده دو سناریوی آستانه‌ای دارد. سناریوی اول بازگشت دولت ایالات‌متحده به برجام که در سخنرانی‌های انتخاباتی وعده آن داده شده بود و سناریوی دوم تداوم وضعیت فعلی است. فارغ از هر یک از دو سناریو، ارزش برابری دلار به ریال براساس مدل‌های اقتصادی مبتنی بر تورم، قیمت دلار در محدوده ۲۰ تا ۲۵ هزار تومان قرار خواهد گرفت. به این ترتیب کاهش شدید قیمت ارز و تداوم آن محتمل نیست. در سناریوی اول و با بازگشت دولت ایالات‌متحده به برجام، شاهد کاهش هزینه‌های صادرات، افزایش قیمت فروش محصولات صادراتی، بهبود کیفی و کمی تولیدات صنعت خودرو و بازگشت نظام بانکی به مبادلات بین‌المللی خواهیم بود. این موضوع می‌تواند همراه با کاهش ریسک و ورود سرمایه‌گذاران خارجی، اثرات مناسبی بر گروه‌های خودرویی و بانکی داشته باشد و در صورت تثبیت قیمت دلار گروه پتروشیمی و معدنی- فلزی نیز می‌تواند موردتوجه سرمایه‌گذاران باشد. همچنین کمبود یا دشواری واردات مواد اولیه که عمدتا به‌دلیل کمبود درآمدهای ارزی است، در بسیاری از صنایع مبتنی بر واردات مرتفع می‌شود. در مقابل، در سناریوی تداوم وضعیت فعلی، انتظار تداوم رشد قیمت دلار در میان‌مدت می‌رود. رشد قیمت دلار محرک عمده برای سهام دلاری، یعنی شرکت‌هایی است که فروش‌های داخلی مبتنی بر قیمت ارز دارند یا بخش عمده فروش‌شان صادراتی است. شرکت‌های پتروشیمی، پالایشی، فولادی و فلزی صنایع اصلی دلاری در بازار ایران است. در جمع‌‌بندی رخدادهای بین‌المللی و داخلی در اثر انتخاب بایدن، می‌توان گفت در صورت تداوم کرونا، قیمت جهانی طلا و به تبع آن قیمت طلا در ایران مترصد صعود است. در عین حال، در شرایط عادی اقتصادی و با ایجاد محدودیت‌ها برای فعالیت نفت و گاز شیل، رشد قیمت نفت و محصولات پتروشیمی را شاهد خواهیم بود. اما در بلندمدت این موضوع با حرکت به سمت انرژی‌های تجدیدپذیر متوقف و حتی معکوس می‌شود و تقاضا برای فلزات مصرفی در انرژی‌های تجدیدپذیر به میزان قابل ملاحظه‌ای افزایش خواهد یافت و مس یکی از مهم‌ترین این فلزات است. از سوی دیگر، بازگشت دولت ایالات‌متحده به برجام، ضمن نداشتن انتظار برای کاهش قابل ملاحظه دلار و به تبع آن صنایع دلارمحور، می‌تواند به بهبود گروه خودرویی و بانکی منجر شود.
