تنوع در ابزارهای اندازه‌گیری
در پاسخ به این سوال می‌توان به این نکته اشاره کرد که به‌رغم تطبیق اغلب موارد مشابه در کشورها، مصادیقی وجود دارد که این موضوع را تایید نمی‌کند. به‌عنوان مثال در سال ۲۰۲۰ و پس از کاهش قابل توجه ارزش لیر ترکیه شاهد افزایش شارپی و رشد پرقدرت شاخص بورس استانبول ۱۰۰ بودیم. در همین راستا در مرداد ماه ۹۹ درپی افزایش‌های پی‌درپی شاخص بورس در آن کشور مسوولان اقتصادی دو صفر شاخص ۱۱۹.۰۰۰ واحدی را حذف کردند. شاید یکی از دلایل اصلی اصلی حذف دو صفر جلوگیری از تشدید و القای ذهنیت کاهش ارزش پول ملی ترکیه نزد همگان بود.
مورد مشابه دیگر در ونزوئلا اتفاق افتاد که همزمان با افت ارزش پول ملی آن کشور (بولیوار)، همزمان رشد قابل توجهی را در شاخص‌های بورس آن کشور شاهد بودیم. همچنین زیمبابوه نیز چنین رخداد مشابهی در وضعیت افت ارزش پول کشور و رشد شاخص‌های بورس را تجربه کرد.
این موضوع نشان‌دهنده ارتباط مستقیم افزایش ارزهای خارجی در هر کشور و افزایش شاخص بازارهای مالی است. در واقع یکی از دلایل و متغیر اثرگذار بر رشد شاخص‌ها در سال ۹۹ در بورس تهران نیز افزایش نرخ ارزها بود. با مقایسه سود عملکرد شرکت‌ها و صنایع بورسی در ابتدای سال ۹۹ که حدودا به میزان ۱۷۰هزار میلیارد تومان گزارش شده است، نسبت قیمت به درآمد در همان مقطع زمانی ۱۴ و سود عملکرد شرکت‌ها و صنایع در شهریور ماه ۹۹ حدود ۱۵۰هزار میلیارد تومان اعلام شده و در مقابل نسبت قیمت به درآمد ۳۳ ثبت شده است.
بررسی‌ها نشان می‌دهد که افزایش نرخ ارز از ابتدای سال ۹۹ تا شهریور ماه، حدود ۱۰۰درصد رشد را تجربه کرد و شاخص کل بورس حدود ۳۰۰ درصد افزایش یافت. در این راستا انتظارات تورمی نزد فعالان بازار و حمایت دولت از بورس و گسیل حجم نقدینگی سرشار به بورس، موجب این رشد فزاینده شاخص کل شد. اما همان‌طور که اشاره شد رابطه چندانی با بهبود وضعیت سودآوری شرکت‌ها و صنایع بورسی نداشت و شاید به‌دلیل سیاست کنترل نرخ ارز است که هم اکنون شاهد اصلاح ۴۰ درصدی شاخص کل بورس هستیم. یعنی بیش واکنشی به اثرات افزایش نرخ ارزها و همزمان اراده دولت مبنی بر کنترل نوسانات نرخ ارز از دلایل اصلی اصلاح شاخص بورس است.
در این میان باید عنوان کرد که مبنای محاسبه شاخص کل در بورس تهران از ابتدا تاکنون فرمول لاسپیر است و وزن سرمایه شرکت‌ها اثر اصلی بر محاسبات و تغییرات در شاخص بورس است. به این ترتیب طبیعتا با اعمال افزایش سرمایه، فرمول محاسبه با توجه به قیمت سهام شرکت اثر خود را برشاخص خواهد گذاشت و باید توجه داشت اگر شرکت‌هایی وجود دارند که سرمایه ثبت شده قدیمی و شاید نسبت به سرمایه سایر شرکت‌هایی که تازه وارد به بورس هستند، وزن کمتری دارند، اما در مقابل، قیمت سهام شرکت‌هایی که سرمایه قدیمی یا کم دارند، قطعا نسبت به شرکت‌های تازه وارد قیمت بالاتری خواهند داشت. این به آن معناست که در نتیجه از لحاظ محاسباتی اثر یکسانی بر شاخص کل خواهند داشت.
این مثال تا حدودی توضیح را کامل خواهد کرد: اگر قیمت سهام شرکتی با یک میلیارد سهم هزار ریالی (سرمایه ۱۰۰ میلیارد تومان) ۵ هزار ریال باشد و نسبت قیمت به درآمد آن را ۸ فرض کنیم (ای‌پی‌اس ۶۲۵ ریال) باشد و در مقابل شرکت دیگری با ۱۰۰ میلیون سهم هزار ریالی (۱۰میلیارد تومان ) و همان نسبت قیمت به درآمد، درحقیقت ۶.۲۵۰ ریال سود هر سهم بوده و قیمتی معادل ۵۰هزار ریال دارد. به این ترتیب در مجموع اثر تغییرات ریالی قیمت سهم یک شرکت با شرکت دیگر در مقابل سرمایه کمتر شرکت با شرکت با سهام بیشتر بی‌اثر خواهد شد.
از سوی دیگر فرمول محاسباتی شاخص کل نیز با اعمال افزایش سرمایه، اعم از تازه وارد شده به بورس یا از پیش درج شده نیز یکسان است و تفاوت قابل توجه و خاصی در این موارد وجود ندارد. همچنین طی سال‌های اخیر شاهد ایجاد تنوع شاخص‌های فعال در بازار سهام و افزایش تعداد شاخص‌های جدید به این بازار هستیم. به این ترتیب نماگرهای متعددی که درحال‌حاضر در بورس‌های ایران وجود دارد، نسبت به گذشته مناسب‌تر است. در این راستا باید عنوان کرد که از وظایف اصلی بورس‌ها در اغلب کشورها، ارائه انواع اطلاعات مورد نیاز و محاسبه شاخص است. به این صورت تصویر مناسب‌تری از وضعیت و روند تغییرات قیمت سهام شرکت‌ها در بورس‌های دنیا، به علاقه‌مندان نشان داده می‌شود. درحقیقت بانک اطلاعاتی کاملی در اختیار بورس‌ها است که می‌توانند همین اطلاعات را به‌صورت دیتا یا تحلیل در اختیار فعالان و علاقه‌مندان بگذارند. در اغلب کشورهای دنیا، یکی از محل‌های تامین درآمد بورس‌ها، فروش اطلاعات معاملاتی و شاخص‌ها به متقاضیان است.
