لبریز شدن صبر واشنگتن
در ماه‌های گذشته مقامات دولت آمریکا هشدار داده‌اند که اگر پیشنهاد تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران در شورای امنیت سازمان ملل رای نیاورد، آمریکا سعی خواهد کرد مکانیزم ماشه را احیا کند. این مکانیزمی است که در توافق هسته‌ای در نظر گرفته شده است و طبق آن ایران با نقض محتوای توافق هسته‌ای، با اعمال مجدد تمامی تحریم‌های لغو شده با امضای توافق هسته‌ای مواجه خواهد شد. این تحریم‌ها نه تنها در مورد خرید و فروش سلاح است، بلکه شامل فروش نفت و امور بانکی هم می‌شود. از لحاظ نظری اعضای سازمان ملل باید به این تحریم‌ها پایبند باشند. این بند که به مکانیزم ماشه معروف است برای ایران بسیار زیانبار خواهد بود. از پیش اقتصاد این کشور تحت تاثیر عوامل گوناگون دچار مشکلات عمیق شده و بحران کرونا بر این مشکلات افزوده است. دنبال کردن هدف فعال‌سازی مکانیزم ماشه همچنین سبب خواهد شد که دولت آمریکا در مقابل هم‌پیمان‌های این کشور قرار گیرد. آنها معتقدند اقدام آمریکا نه تنها غیرقانونی است، بلکه می‌تواند منطقه خاورمیانه را بی‌ثبات کند. این درحالی است که مقامات دولت آمریکا از جمله نماینده این کشور در سازمان ملل معتقدند آمریکا کاملا حق دارد این مکانیزم را فعال کند و در روزهای آینده اقدامات برای این منظور آغاز خواهد شد. برنامه آمریکا در جهت اعمال فشار علیه ایران شامل تلاش برای فعال‌سازی یکجانبه مکانیزم ماشه بدون همراهی هم‌پیمان‌هاست. به‌نظر می‌رسد دولت آمریکا کاملا مصمم است در این مسیر حرکت کند و از تمام ابزارها برای اعمال بیشترین فشارها علیه ایران بهره ببرد. مایک پمپئو وزیرخارجه آمریکا عصر روز جمعه تصمیم شورای امنیت در رد پیشنهاد آمریکا را غیرقابل توجیه توصیف کرد. او مستقیما به اینکه آمریکا قصد دارد از گزینه فعال‌سازی مکانیزم ماشه استفاده کند اشاره نکرده، اما گفت دولت آمریکا موضوع تحریم تسلیحاتی ایران را دنبال خواهد کرد.
با آنکه رای‌گیری روز جمعه به مدت تحریم تسلیحاتی ایران مربوط بود، اما موضوع اصلی اختلاف نظر بین آمریکا و مخالفان آن در شورای امنیت سازمان ملل، توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ (برجام) است. این توافق که سال ۲۰۱۵ منعقد شد با لغو تحریم‌های اعمال شده علیه ایران در ازای توقف برنامه هسته‌ای این کشور، فشارها بر اقتصاد ایران را از میان برد. این توافق یک پیروزی دیپلماتیک برای دولت باراک اوباما بود و هم‌پیمان‌های آمریکا یعنی انگلستان، آلمان و فرانسه از آن حمایت کردند. چین و روسیه نیز که دشمنان اصلی آمریکا هستند، این توافق را امضا کردند. ترامپ با وعده از میان بردن این توافق در کاخ‌سفید مستقر شد. او تاکید می‌کرد که به توافقی بهتر با ایران دست خواهد یافت اما هنگامی که در سال ۲۰۱۸ آمریکا را از توافق یاد شده خارج کرد مبارزه‌ای دیپلماتیک را علیه ایران به راه انداخت که گاه خطر رویارویی مستقیم نظامی را بین دو کشور به وجود آورده است.
از آن زمان ایران برخی محدودیت‌های در نظر گرفته شده در توافق هسته‌ای را نادیده گرفته و نیز آمریکا، قاسم سلیمانی، یکی از فرماندهان سپاه ایران را ترور کرده است. هدف تحریم تسلیحاتی، جلوگیری از خرید و فروش سلاح از سوی ایران از جمله هواپیما و تانک بود. قرار است این تحریم‌ها ماه اکتبر لغو شود و با لغو آن، ایران می‌تواند به خرید تسلیحات پیشرفته اقدام کند. در این میان دولت آمریکا اعلام کرده است، اجازه نخواهد داد چنین اتفاقی رخ دهد. در بین ۱۵ عضو شورای امنیت سازمان ملل، تنها جمهوری دومینیکن از پیشنهاد آمریکا حمایت کرد. هم‌پیمان‌های اصلی آمریکا یعنی بریتانیا، فرانسه و آلمان از همراهی با آمریکا اجتناب کردند در نتیجه به وتوی روسیه و چین نیازی نبود. در بین ۱۵ عضو شورای امنیت، ۱۱ عضو رای ممتنع دادند، روسیه و چین نیز با پیشنهاد آمریکا مخالفت کردند. هم‌پیمان‌های اروپایی آمریکا در توضیح علت این موضع‌گیری اعلام کردند آنها هم درباره دسترسی ایران به سلاح‌های جدید نگران هستند و ابراز امیدواری کردند در آینده بر سر اعمال محدودیت‌های احتمالی مذاکراتی انجام شود.
این کشورها همچنین اعلام کردند به دلیل حق وتوی چین و روسیه، پیشنهاد دائمی شدن تحریم‌های تسلیحاتی ایران هرگز به تصویب شورای امنیت سازمان ملل نخواهد رسید. برای تصویب پیشنهاد آمریکا به ۹ رای مثبت بدون رای منفی دارندگان حق وتو نیاز بود. جاناتان الن، نماینده دائم انگلستان در سازمان ملل پس از اعلام نتیجه رای‌گیری در شورای امنیت گفت: «این پیشنهاد به افزایش امنیت و ثبات منطقه کمک نمی‌کند.» از سوی دیگر منتقدان موضع آمریکا این پرسش را مطرح کرده‌اند که آیا آمریکا که از توافق هسته‌ای ایران خارج شده از لحاظ قانونی در جایگاهی قرار دارد که درباره محتوای آن موضع‌گیری کند؟ به باور این منتقدان، دولت آمریکا نمی‌تواند بر داشتن حق اظهارنظر درباره پایبندی یا عدم پایبندی ایران به این توافق پافشاری کند. وزارت خارجه آمریکا قصد دارد استدلال کند که این کشور همچنان یکی از مشارکت‌کنندگان در توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ است البته صرفا می‌تواند درحوزه فعال کردن مکانیزم ماشه اقداماتی انجام دهد.
دولت آمریکا برای موجه جلوه دادن هدف خود یعنی تمدید تحریم تسلیحاتی ایران استدلال کرده که ایران برخی محدودیت‌های تسلیحاتی را که در توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ در نظر گرفته شده نقض کرده است. آژانس‌های اطلاعاتی غربی و مقامات سازمان ملل ادعا می‌کنند موشک‌هایی که سال گذشته از آنها برای حمله به تاسیسات نفتی عربستان استفاده شد، در ایران ساخته شده بودند. ایران این اتهام‌ها را نادیده گرفته است. اگر چه ایران پس از خروج آمریکا از توافق هسته‌ای به محتوای آن پایبند بود، اما اخیرا این کشور با رعایت نکردن برخی بندهای این توافق از جمله محدودیت غنی‌سازی اورانیوم و ذخیره سوخت هسته‌ای، نارضایتی خود را از نحوه اجرای این توافق نشان داده است. از بیانیه‌های مایک پمپئو و خانم کرافت چنین برمی‌آید که آمریکا برای بحث ادامه‌دار درباره تحریم تسلیحاتی ایران صبر زیادی ندارد. در عوض رای‌گیری روز جمعه را می‌توان یک اقدام دیپلماتیک دانست که دولت ترامپ احساس کرد باید آن را به‌عنوان بخشی از تلاش‌های گسترده‌تر برای رسیدن به هدف اصلی خود یعنی از میان بردن توافق هسته‌ای برای همیشه، انجام دهد. تحلیلگران معتقدند هدف اصلی آمریکا، از میان بردن برجام و اعمال فشار بر ایران است.
