تجارت مرزی پس از کرونا

بهاره چراغی : شیوع ویروس کرونا مرزهای بسیاری از رخدادهای اقتصادی را جابه‌جا کرده است. یکی از مهم‌ترین بخش‌ها که در این دوران تحت‌تاثیر قرار گرفته، تجارت خارجی است که به‌واسطه بسته شدن مرزها با اختلال روبه‌رو شده است. با شیوع کرونا در ایران و شیب تندی که به‌خود گرفت، کشورهای همسایه مرزهای مشترک خود را با ایران بستند و کامیون‌های بسیاری برای حمل بار به کشورهای هدف پشت درهای بسته مرزها ماندند.

در این مدت رایزنی‌های بسیاری انجام شد تا مرزها باز شود، اما برخی موفقیت‌آمیز بود و برخی با در بسته مواجه شد. اوایل اسفند بود که ترکیه مرزهای زمینی خود با ایران را بست و از چهارم اسفند نیز پروازها از مبدأ ایران را لغو کرد؛ گرجستان هم پروازهای ایران را معلق کرد و ارمنستان اعلام کرد که ارتباط هوایی ایران با ارمنستان و ورود به ارمنستان از گمرک مِغری، تنها گذرگاه مرزی دو کشور برای دو هفته تعلیق شده است و عراق هم مرزهای خود را با ایران بست. همچنین سفارت افغانستان در ایران در اطلاعیه‌ای اعلام کرد تا اطلاع ثانوی ارائه خدمات کنسولی را به حالت تعلیق درمی‌آورد.

بعد از گذشت چند ماه از شیوع کرونا، اتفاقاتی در بازگشایی مرزها رخ داد. در تازه‌ترین خبرها، سخنگوی گمرک اعلام کرد که بازارچه مرزی پیشین در جنوب سیستان و بین ایران و پاکستان، برای جابه‌جایی موادغذایی به‌صورت یک روز در میان  بازگشایی شده است. بازارچه مرزی رندان بین ایران و پاکستان نیز با همین شرایط از هفته پیش بازگشایی شد. اما میرجاوه هنوز باز نشده است. همچنین طبق بررسی‌ها، تمام مرزها شامل میلک، ماهیرود دوغارون به سمت افغانستان در حوزه تجاری فعالند؛ ضمن اینکه در حوزه مسافری نیز، به دلیل اینکه صدور ویزا برای اتباع افغانستان آغاز شده، تجار و رانندگان و صنعتگران به شرط عدم ابتلا به کرونا می‌توانند تردد کنند. از سوی دیگر، مرزها به سمت ترکمنستان همچنان بسته است؛ البته در مرز سرخس و اینچه‌برون، تونل‌های ضدعفونی در مسیر تردد کامیونی و ریلی بین دو کشور راه‌اندازی شده است که به‌گفته متولیان تجارت کشور، به محض برداشته شدن محدودیت‌ها و رفع ممنوعیت تردد با استفاده از این ظرفیت جدید و اجرای پروتکل‌های بهداشتی، تجارت از این مسیر آغاز خواهد شد. در این میان ورود کامیون‌های ایرانی برای ترانزیت، صادرات و واردات به سمت ازبکستان آزاد شده و این کشور محدودیت‌ها را لغو کرده است.

با ارائه تصویری از آخرین وضعیت مرزها، این سوال مطرح می‌شود که بسته شدن مرزها در عصر کرونا چه آسیب‌هایی را به تجارت خارجی ایران وارد خواهد کرد؟ آیا برای برون‌رفت از این چالش می‌توان راهکارهایی را در دستور کار قرار داد؟ بر اساس برآوردهای صورت‌گرفته از زمان شیوع کرونا تجارت کشور نزدیک به ۱۸ درصد کاهش یافته است. با فرض آنکه این بحران طبق پیش‌بینی‌ها تا تابستان امسال به طور چشمگیری کاهش یابد، باشگاه اقتصاددانان در پرونده امروز این پرسش را با تحلیلگران و فعالان اقتصادی در میان گذاشته است که آسیب‌های بستن مرزها در کوتاه‌مدت و بلندمدت چه خواهد بود؟