تغییر ریل در استراتژی
در این میان تجربه چین که زودتر از همه شیوع این بیماری را تجربه کرد و در حال بازگرداندن کسب‌و‌کارها و اقتصاد خود به حالت عادی است حائز اهمیت و شایسته توجه است. چین تنها ۶ هفته پس از شیوع ویروس نشانه‌هایی از بازیابی شرایط عادی را داشت. پس از این مدت فعالیت‌های اقتصادی به ۷۰ درصد مدت مشابه سال ۲۰۱۹ بازگشت و مصرف سوخت که نشانی از فعالیت صنایع است به ۷۰ درصد و تراکنش‌های مرتبط با املاک و مستغلات از زیر ۵ درصد به ۵۰ درصد مدت مشابه سال قبل برگشت. فرض تاثیر فرهنگ و زیرساخت‌های اقتصادی که فروض مهمی است را اگر موقتا کنار بگذاریم با نگاه به رفتار کسب‌و‌کارهای این کشور، درس آموخته‌هایی را می‌توان استخراج کرد که هر کدام می‌تواند متناسب با برخی از حوزه‌های کسب‌و‌کاری کشورمان باشد.
در شرایط فعلی مشتریان کسب‌و‌کارها ناچار به تغییر رفتار مصرف خود می‌شوند و تغییر فرآیندهای عملیاتی کسب‌و‌کارها برای انطباق با این تغییر رفتار مهم‌ترین اقدام به شمار می‌آید. فروش آنلاین و تجارت الکترونیک راهکار ساده برای این کار است. اما دقت در رعایت همه اصول طراحی و عملیاتی این تغییر فرآیند، الزامی است. چرا که این راهکار در بازار رقابتی فعلی، خواهان بیشتری دارد. به‌علاوه تغییر فرآیند بدون نوآوری به سختی تغییری در شرایط فعلی ایجاد می‌کند.
در این شرایط نوآوری باید حول محور نیازهای فوری و کوتاه مدت مشتری یا پاسخ به نیازهای جدید باشد. به‌عنوان مثالی از پیاده‌سازی نوآوری در فروش و ایجاد نیاز جدید، شرکت «انت‌فایننشال» از گروه شرکت بین‌المللی علی‌بابا که فعال در فین‌تک و صنعت بیمه است با اضافه کردن رایگان پوشش حوادث ناشی از ویروس کرونا و جلب توجه مخاطبین، توانست با همین شیوه ۳۰ درصد فروش خود را نسبت به سال قبل افزایش دهد.
در صورتی که کسب‌و‌کار دارای یک سبد متنوع از محصولات و خدمات است می‌تواند با تمرکز توان و منابع خود بر بخش کمتر تاثیر گرفته از شرایط فعلی، فروش از دست رفته خود را جبران کند. گرچه در ایران متاسفانه اپیدمی کرونا همه بخش‌های کشور را درگیر کرده است، اما تمرکز برخی از شرکت‌های چینی بر فروش و ارائه خدمات در مناطق کمتر درگیر و تمرکز جغرافیایی، از دیگر راهکارها در این دوره بوده است.
مورد حائز اهمیت دیگر در نوع تغییر رفتار کسب‌و‌کارها در شرایط فعلی، توجه به مدت زمان لازم آن صنعت برای بازگشت به وضع عادی است. این مساله به تنهایی نقش تعیین‌کننده در نوع استراتژی‌ها و تصمیمات و تغییر فرآیند کسب‌و‌کارها دارد. اگر تاثیر این شرایط بر کسب‌و‌کار طولانی مدت تشخیص داده شود بهتر است حرکت به سمت اهداف بلندمدت از پیش برنامه‌ریزی شده و تمرکز روی آنها باشد. به‌عنوان مثال تاثیر وضعیت فعلی روی صنعت گردشگری و حمل‌و‌نقل وابسته به آن و برخی از خدمات دیگر بیشتر است و تنها با رفع کامل بحران، باید منتظر تغییرات مثبت در آنها بود. این کسب‌و‌کارها بهتر است تمرکز خود را معطوف به تبدیل اهداف بلندمدت به عملیات در کوتاه‌مدت کنند. تقویت زیرساخت‌ها و طراحی محصولات جدید که در دورنمای کسب‌و‌کار بوده است از جمله این اقدامات است. به بیان ساده در واقع کسب‌و‌کارها باید شیوه رفتار خود را متناسب با صنعت و کسب‌و‌کار تنظیم کنند. یکی از شرکت‌های بزرگ چینی تولید نوشیدنی بر همین اساس تولید محصولات سلامت محور و نوشیدنی‌های جدید را که در اهداف بلندمدت خود داشته است، همزمان با شیوع این بیماری در دستور کار خود قرار داده و تمرکز و منابع خود را بر آن قرار داده است.
از توصیه‌ها و پیشنهاد‌های عمومی فوق برای کسب‌و‌کارها که بگذریم، باید گفت که متاسفانه کسب‌و‌کارهای نوپا و استارت‌آپ‌ها شرایط سخت‌تری را می‌گذرانند. عدم قطعیتی که به‌صورت ذاتی همراه کسب‌و‌کارهای نوپا است در کنار شرایط مبهم اقتصادی قرار گرفته است و شرایط را دشوار‌تر کرده است. استارت‌آپ‌های خدماتی که بخش عمده کسب‌و‌کارهای نوپا را شامل می‌شود با بحران مواجه شده‌اند. این بحران در امتداد سایر بحران‌هایی که در طول سال با آن دست و پنجه نرم کرده‌اند قرار گرفت و بسیاری ناچار به توسل به راهکارهای کوتاه مدت کاهش هزینه‌ها همچون تعدیل نیروی انسانی شدند. شرایط دشوار استارت‌آپ‌ها مختص ایران نبوده و همه این دسته از کسب‌و‌کارها در دنیا در حال برنامه‌ریزی برای گذر از بحران هستند.
توصیه‌های فوق‌الذکر در صورت امکان مدیریت نقدینگی قابل‌اجرا برای بسیاری از کسب‌و‌کارها خواهد بود. کسب‌و‌کارهای نوپا که در آستانه جذب سرمایه و ابتدای کار خود بوده‌اند با مشکلات بیشتر و حتی تعطیلی مواجه شده‌اند. رفتار سرمایه‌گذاران پس از رفع شرایط نیز ممکن است تا مدتی ثابت باقی بماند و تمایلی به تزریق سرمایه به این بازارها را نداشته باشند.
دولت ایران اقداماتی درخصوص استمهال وام‌های کسب‌و‌کارها انجام داده است. راهکاری مثبت که متاسفانه پاسخگوی تاثیر منفی و شدید اوضاع فعلی بر عملکرد کسب‌و‌کارها نیست. همزمان شدن شیوع این ویروس با اسفندماه که کسب‌و‌کارها گردش مالی و فروش بسیار بالاتری نسبت به دیگر ایام سال دارند نیز بر وخامت اوضاع افزود. با توجه به گستردگی تاثیر این شرایط بر همه اقشار جامعه و محدودیت‌های دولت، کسب‌و‌کارها نباید به اقدامات و راهکارها از سوی دولت دل ببندند. چرا که در صورت وجود چنین اقداماتی، تاثیر آن زیاد نبوده و در مدت زمان کوتاه قابلیت اجرا ندارد. به کار بستن تجربیات ذکر شده، حرکت به سمت نوآوری در عملیات و ارائه محصول و همبستگی بین پرسنل برای گذر از این بحران ضروری است. شفافیت در بیان شرایط فعلی اولین قدم در جلب همبستگی نیروهای کسب‌و‌کار است. در چنین شرایطی رویکردهای همگام از پایین به بالا باید متناسب با تلاش‌های سریع، هوشمندانه و متناسب از بالا به پایین باشد تا گذر از بحران فعلی با هزینه کمتری صورت گیرد.
