مالیات بر خانه‌های خالی
در ماده ۵۴ مکرر، فرمول محاسبه و دریافت مالیات از مالکان خانه‌های خالی تعریف شده و ماده ۱۶۹ نیز به نحوه شناسایی این املاک و تکالیف مربوطه، پرداخته است. ماده ۱۶۹ اما به نوعی شرط اولیه اجرای ماده ۵۴ مکرر است. ماده ۱۶۹ سازمان امور مالیاتی، کشور را مکلف کرده برای شفافیت فعالیت‌های اقتصادی و استقرار نظام یکپارچه اطلاعات مالیاتی یک پایگاه جامع از اطلاعات هویتی و دارایی مودیان مالیاتی شامل اطلاعات پولی، مالی، اعتباری، ملکی، معاملاتی و سرمایه‌ای را ایجاد کند. البته در ذیل ماده ۱۶۹ تبصره‌ای باعنوان تبصره ۷ وجود دارد که براساس آن، وزارت راه و شهرسازی نیز موظف است حداکثر ظرف ۶ماه (پایان سال ۹۴)، سامانه‌ای باعنوان «سامانه ملی املاک و اسکان کشور» را ایجاد کند تا سازمان امور مالیاتی به شکل آنلاین امکان شناسایی مالکان و معاملات رسمی، عادی و وکالتی مالک را برای «تعیین واحدهای مسکونی مشمول مالیات خانه خالی» در کلیه نقاط کشور داشته باشد.اکنون پس از گذشت چند سال از تصویب این قانون مسوولان وزارت راه و شهرسازی برای چندمین‌بار آغاز و عملیاتی کردن اخذ مالیات از خانه‌های خالی را از ابتدای سال آینده وعده داده‌اند.مسوولان وزارت راه و شهرسازی عنوان کرده اند: راه‌اندازی سامانه ملی املاک و اسکان امکان شناسایی خانه‌های خالی و فراهم کردن زمینه اخذ مالیات بر این خانه‌ها، جهت عرضه به بازار مسکن و ایجاد تعادل در این حوزه را فراهم می‌کند.
با این حال برخی از کارشناسان معتقدند: حتی در صورت راه‌اندازی این سامانه تاحدود زیادی چالش مربوط به شناسایی این خانه‌ها پابرجا باقی می‌ماند چون مسوولیت ایجاد این سامانه بر عهده وزارت راه و شهرسازی بوده و بر نقش ویژه شهرداری‌ها و دیگر دستگاه‌های دارنده اطلاعات کلیدی درباره واحدهای مسکونی همچون ادارات آب و برق و گاز و مخابرات تاکید نشده است چراکه معاونت مسکن و ساختمان طی سه سال گذشته نسبت به راه‌اندازی این سامانه اقدام کرد، اما گفته می‌شود برخی سازمان‌ها، مراکز و ادارات دولتی و غیردولتی در ارائه اطلاعات، همکاری نکردند. مرکز آمار اطلاعات خانه‌های خالی را دارد اما به‌دلیل آنچه «امانت داری اطلاعات مالکان در سرشماری» عنوان می‌کند، ظاهرا جزئیات بیشتر درباره آدرس و مشخصات این خانه‌ها را ارائه نمی‌کند. سازمان مالیاتی نیز به‌واسطه دریافت مالیات ۵ درصدی از نقل و انتقالات ملکی، نبض دقیقی از خریداران و فروشنده‌های ملک در لحظه دارد که سامانه اطلاعاتی مربوط به آن، مسیر راه‌اندازی سامانه املاک و اسکان در وزارت راه و شهرسازی را ساده و کوتاه می‌کند.همچنین سامانه رهگیری معاملات املاک در وزارت صنعت، معدن و تجارت و سامانه در اختیار سازمان ثبت اسناد و املاک کشور نیز به ترتیب اطلاعات دقیق و حیاتی از معاملات عادی (مبایعه نامه) و معاملات رسمی (سند محضری) دارد که لازم است برای راه‌اندازی سامانه ملی املاک و اسکان کشور، به‌کار گرفته شود. این مشارکت هنوز شکل نگرفته است.
از دیدگاه همین گروه یکی دیگر از مهم ترین دلایل عدم اجرایی شدن این قانون، به اشکالات فرمول محاسبه مالیات بر خانه‌های خالی باز می‌گردد. از دیدگاه آنها قانون مالیات بر خانه‌های خالی به فرمول ضعیف و غیربازدارنده مالیات مربوط است. براساس این فرمول، مالک یک خانه خالی، نه از سال اول که از سال دوم، مشمول مالیاتی معادل «۳ درصد اجاره بهای روز واحد مسکونی» می‌شود. مبلغ این مالیات برای یک آپارتمان ۹۰ مترمربعی در تهران حدود یک میلیون تومان در سال برآورد می‌شود که چنین مبلغی کاملا بعید است باعث پشیمانی مالکان خانه‌های خالی و تصمیم به عرضه آنها به بازار مصرف شود.با وجود چنین اشکالاتی، اما برخی از کارشناسان عنوان می‌کنند این قانون امکان اجرایی شدن دارد و می‌تواند ابزار مناسبی جهت کنترل سوداگری در بازار مسکن باشد.گروهی از کارشناسان وجود دارند که یک راهکار سوم را برای کنترل سوداگری در حوزه مسکن پیشنهاد می‌دهند. در صفحه باشگاه اقتصاددانان امروز، به بررسی هر سه دیدگاه پرداخته شده است.
