اخلال در هسته معاملاتی

مجتبی شهبازی /کارشناس بازار سرمایه وجود زیرساخت‌های مناسب و کامل لازمه رشد و توسعه هر بازاری است و در واقع این زیرساختارها به‌عنوان بستری مناسب در راستای رشد و توسعه ساختارها مطرح هستند. در بازار سرمایه ایران نیز سال‌هاست که سیاست‌گذاری‌های مختلفی در جهت رشد و توسعه بازار صورت گرفته است. اما چیزی که همیشه محل بحث بوده، کیفیت زیرساخت این رشد و توسعه بوده است. به عبارت دقیق‌تر سوالی که مطرح است این که «آیا زیرساخت این توسعه را داریم یا خیر؟»

برای پاسخ دقیق به این سوال باید به بررسی زیرساخت‌های موجود در بازار سرمایه پرداخت. در این راستا سامانه معاملاتی و هسته معاملات بورس به‌عنوان مهم‌ترین و اساسی‌ترین اصول در زیرساخت‌های بازار سرمایه مطرح است. به عبارت دقیق‌تر می‌توان عنوان داشت که سامانه معاملاتی به‌عنوان قلب بازار سرمایه فعالیت داشته؛ ولی به‌رغم تلاش‌های فراوان برای بومی‌سازی، هنوز نتوانسته به اهداف واقعی خود دست یابد و رضایت فعالان بازار سرمایه را به خودجلب کند به‌طوری‌که هرچند سیاستمداران آسیبی از ناحیه تحریم‌های بین‌المللی متوجه این موضوع نمی‌دانند، ولی در واقعیت تحریم‌های موجود در این عرصه هم آسیب خود را زده است. ولی با تمام موارد و رخدادهای صورت گرفته، انتظار بجای فعالان بازار سرمایه، توسعه و اصلاح هر چه سریع‌تر این سامانه است. سیاست‌گذاران بازار سرمایه و مسوولان باید توجه داشته باشند، هر گونه اختلال در سامانه معاملاتی بازار (بورس و یا فرابورس)، تبعات فراوانی برای سرمایه‌گذاران،کارگزاران، معامله‌گران و در نهایت تمام ارکان بازار سرمایه به دنبال خواهد داشت. از سوی دیگر تمام تلاش ارکان مختلف بازار سرمایه بر این است که مزیت‌های این بازار نسبت به سایر بازارهای سرمایه‌گذاری موازی نیز نه تنها حفظ شود، بلکه هر روز این مزیت‌ها با کیفیت و کمیت بالاتری همراه شود، به‌طوری‌که شاهد ارائه خدمات متنوع‌تر و با کیفیت بالاتری باشند. با این تفاسیر هر عاملی که موجب خدشه بر این مزیت‌ها شود، هر چه سریع‌تر باید برطرف شود و مشکل موجود در ساختارشکنی آن رفع شود.

همچنین از آنجا که مزیت شفافیت و نقدشوندگی به‌عنوان دو رکن اصلی در بازار سرمایه مطرح هستند، باید در راستای توجه به این دو اصل اساسی و گام برداشتن در راستا تحقق آنها حرکت کرد. در این راستا شفافیت قیمت و اطلاع از روند معاملات و نقدشوندگی حق بلامنازع سرمایه‌گذاران است که متاسفانه با اختلالات در سامانه معاملات و هسته معاملات این حق آسیب می‌بیند. به این ترتیب باید هر چه سریع‌تر اقدامات مناسب در راستای افزایش شفافیت قیمتی که در برخی مواقع با اختلالات ایجاد شده در سامانه معاملاتی و عدم دسترسی سرمایه‌گذاران به قیمت‌های خرید و فروش سهم رخ می‌دهد، صورت گیرد. به عبارت دقیق‌تر سال‌هاست کارگزاران و معامله‌گران و مشتریان کارگزاری به‌عنوان فعالان اصلی بازار سرمایه درگیر اختلافات ناشی از نقص هسته معاملاتی هستند. در این میان بعضا عدم هماهنگی سامانه معاملاتی با سایت شرکت مدیریت فناوری بورس تهران (TSETMC) نیز مشکلات بسیاری ایجاد می‌کند. چه بسیار پرونده‌های شکایت وجود دارد که منشأ آن همین اختلالات ایجاد‌شده در زمینه عدم دسترسی به اطلاعات سایت مزبور است.

سیاست‌گذاران بازار سرمایه باید در نظر داشته باشند که این اختلالات منجر به ایجاد شایعات مختلفی از جمله دستکاری در بازار، جلوگیری از نوسان، مسائل سیاسی و دیگر مواردی از این قبیل می‌شود. البته طی سال‌های اخیر وضعیت اطلاع‌رسانی از دلایل اختلالات هسته معاملات نسبتا بهتر شده؛ ولی با این حال هنوز این اطلاع‌رسانی بهنگام و فراگیر نبوده و اختلالاتی در روند معاملات مشاهده می‌شود. امید است با برنامه‌ریزی هر چه زودتر هرگونه مشکل در سامانه معاملاتی برطرف شود و در صورت ایجاد مشکل نیز اطلاع‌رسانی به موقع و مناسب انجام گیرد.