سامانه اطلاع‌رسانی «ساجا»
گام اول در مسیر تحقق مدیریت مشارکتی، «تغییر نگرش مدیران» است. در واقع مشارکت مردم از طریق یک دستور یا ابلاغیه و با نگاه‌های قیم‌مآبانه ممکن نیست. کسانی که گمان می‌کنند برای مشارکت مردم باید برای آنها تعیین تکلیف کرد، درک درستی از مفهوم مشارکت ندارند. پس از دستیابی به چنین پیش‌نیاز اساسی، گام بعدی برای مشارکت مردم، برخورداری آنها از حقوق اطلاعاتی‌شان است. لازم است که آنها در دانستن شرایط موجود، سهیم باشند. مردم باید اطلاع دقیق، جامع و کاملی از آمار و اطلاعات در حوزه آب داشته باشند تا بتوانند در عرصه نقش‌آفرینی قدم بگذارند. پذیرفته نیست که با سرمایه‌عمومی و از جیب مردم، آمار و اطلاعاتی گردآوری یا گزارشی تهیه شود که بی‌دلیل در دسترس عموم نباشد.
امروزه در سراسر جهان، دولت‌ها به این باور رسیده‌اند که به‌طور سیستماتیک دسترسی به اطلاعات بیشتر برای عموم، یک دارایی مهم برای ایجاد تغییرات مثبت اجتماعی و اقتصادی است. این امر به کشورهای پیشرفته‌تر محدود نمی‌شود؛ کشورهای در حال توسعه نیز برنامه‌های سیاست باز را در دستور کار خود قرار داده و مجموعه‌ای از داده‌های دولتی را منتشر کرده و می‌کنند که قبلا در پایگاه‌های بسته و انحصاری قفل شده بود. این حرکت به سمت «داده‌های باز»، بخشی از یک روند جهانی و گسترده به سوی «دولت مشارکتی» و «دولت باز» است. این موضوع بی‌ارتباط با مسائل آب کشور نیست؛ در این حوزه هم مثل سایر بخش‌های کشور، انتشار آمار و اطلاعات، وضعیت قابل‌قبولی ندارد. منابع و مصارف آب در کشور برای افکار عمومی نامعلوم و مبهم است و همین امر منشأ اختلاف نظرها میان نهادهای حاکمیتی با یکدیگر و مجموعه حاکمیت با مردم شده است.
به رغم اینکه توسعه و تحول فناوری‌های ارتباطاتی در سال‌های اخیر، بستر نوینی از دسترسی به اطلاعات را فراهم آورده و دستیابی به منابع اطلاعاتی از این طریق در زمان و مکان نامحدود، بدون موانع رایج قبلی ممکن شده، انتشار آمار و اطلاعات و گزارش‌ها نسبت به سالیان دور تغییر جدی و محسوسی نکرده است. در حال حاضر پایگاه‌های متنوعی برای انتشار آمار و اطلاعات در حوزه آب وجود دارد و در سطوح دولتی دفاتر مستقلی در «وزارت نیرو» به‌صورت جداگانه این امور را دنبال می‌کنند. اما متاسفانه به‌نظر می‌رسد اهتمام جدی به مقوله شفافیت وجود ندارد. به‌طور کلی سعی و تلاش مدیران و دست‌اندرکاران در این امور، همواره معطوف به تولید داده و تا حدودی صحت‌سنجی بوده و لذا از مقوله انتشار غفلت شده است. معضل و چالش اساسی در رابطه با نظام تولید و جمع‌آوری داده، کمبود منابع مالی بوده، هست و بی‌شک خواهد بود. به همین دلیل بیشتر انرژی و وقت مدیران ذی‌ربط به این بخش اختصاص می‌یابد.
در سال‌های گذشته اقدام ارزشمند و مفیدی با عنوان راه‌اندازی «سامانه اطلاعات جامع آب کشور»، با نام اختصاری «ساجا» و با هدف جمع‌آوری، ساماندهی و ارائه آمار و اطلاعات به مدیران و کارشناسان آب کشور در وزارت نیرو طراحی و راه‌اندازی شده است. این سامانه بر محور گردآوری و دریافت اطلاعات از شرکت مدیریت منابع آب ایران و شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور بنا شده است. «ساجا» علاوه‌بر انتشار اطلاعات آب کشور در یک نگاه، آمار و ارقام برخط بارندگی، جریان‌های سطحی، مصارف، مخازن، تصفیه‌خانه‌ها، وضعیت سدها، وضعیت چاه‌ها، سطح آب زیرزمینی و بسیاری از موارد جزئی و کلی دیگر را ارائه می‌کند. در حال حاضر این سامانه صرفا در محل ستاد وزارت نیرو و دو شرکت یاد شده در دسترس است. حال آنکه به جز چند مورد محدود، چنین آمار و ارقامی حائز طبقه‌بندی اطلاعاتی یا محدودیت انتشار نیست.
اما متاسفانه به‌دلیل عدم‌توجه مدیران به مقوله انتشار آمار و اطلاعات آب کشور، هم‌اکنون این سامانه در مسیر زوال و فراموشی قرار دارد. پیشنهاد می‌شود به‌عنوان اولین گام در مسیر شفافیت، «سامانه اطلاعات جامع آب کشور» به روزرسانی شود و با رعایت ملاحظات امنیتی و طبقه‌بندی اطلاعاتی، شرایط دسترسی آزاد، برخط و منظم یکایک افراد جامعه به آن فراهم شود. انتشار آزاد آمار و اطلاعات، اولین گام برای تحقق شفافیت و شفافیت اولین قدم در مسیر جلب اعتماد مردم و اعتماد مردم بستر مشارکت آنان در فرآیند تصمیم‌گیری و مدیریت است. بدون مشارکت مردم، هیچ‌کس در هیچ جایگاه و در هیچ شرایطی قادر به حل معضل آب نخواهد بود.
ارسال نظر