پوست‌اندازی در سیاست خارجی

در آینده نزدیک یکی از تغییراتی که در سطوح عالی اتحادیه اروپا رخ می‌دهد تغییر در مسوول سیاست خارجی و سیاست امنیتی این اتحادیه است. در حال حاضر خانم فدریکا موگرینی در این جایگاه قرار دارد، اما قرار است جوزپ بورل ۷۲ ساله که وزیر خارجه اسپانیاست جای او را بگیرد. وی از بسیاری جهات دیدگاه‌های متفاوت با خانم موگرینی دارد.

ایده اصلی ایجاد این جایگاه یعنی مسوول سیاست خارجی و سیاست امنیتی اتحادیه اروپا این بود که وی سیاست‌های یاد شده را برای اتحادیه اروپا تدوین و اجرا کند و ریاست نهاد دیپلماتیک این اتحادیه یعنی «خدمات اقدام خارجی اروپا» را بر عهده بگیرد. اما همان‌طور که بیان شد اختلاف نظرها بین اعضای اتحادیه اروپا موانعی در برابر پیشرفت امور ایجاد کرده است. سمت نماینده عالی اتحادیه اروپا در سیاست خارجی و سیاست امنیتی ۱۰ سال پیش ایجاد شد و کسی که در این جایگاه قرار می‌گیرد، دیپلمات ارشد این اتحادیه محسوب می‌شود. او سیاست خارجی و دفاعی را هماهنگ می‌کند و این یک وظیفه بسیار حساس است. وی برای ۵ سال در این سمت قرار می‌گیرد و عضو کمیسیون اروپا و شورای اروپا خواهد بود. وی همچنین ریاست نشست‌های وزرای خارجه کشورهای عضو اتحادیه اروپا را برعهده می‌گیرد و در نشست‌های سران کشورهای عضو شرکت می‌کند.

کارشناسان معتقدند سیاست خارجی اتحادیه اروپا در دوران آقای بورل تغییر خواهد کرد به این معنا که او به شدت با افزایش خودمختاری مناطق مختلف در اروپا مخالف است. آقای بورل که یک مهندس و یک اقتصاددان است در مناصب سیاسی مختلف خدمت کرده و تجارب کافی برای ایفای نقش جدید خواهد داشت.

مخالفت او با جدایی طلبی و خودمختاری تنش‌هایی در اروپا پدید خواهد آورد. برای مثال او در نقش جدید خود باید بر گفت‌وگوهای کنونی بین صربستان و کوزوو نظارت کند؛ در حالی که اسپانیا کوزوو را به‌عنوان یک منطقه خودمختار به رسمیت نمی‌شناسد. استاد دانشگاه کریک مانز می‌گوید: «آقای بورل یک سوسیال دموکرات است، اما با هرگونه خودمختاری دولت‌های محلی در اسپانیا و دیگر کشورها مخالف است. در این حوزه آقای بورل یک محافظه‌کار کامل و تمام عیار محسوب می‌شود که به حاکمیت ملی اعتقاد دارد و با برگزاری همه‌پرسی‌ها برای افزایش خودمختاری مناطق گوناگون مخالف است.»

اگر برنامه خروج انگلستان از اتحادیه اروپا پیش رود، بوریس جانسون نخست‌وزیر انگلستان شود و اسکاتلندی‌ها خواستار برگزاری همه‌پرسی استقلال شوند، آقای بورل کسی خواهد بود که ترتیبی می‌دهد تا این همه پرسی برگزار نشود. موضوع یکپارچگی اتحادیه اروپا از جهات مختلف بسیار مهم است و اگر این یکپارچگی عمیق‌تر شود، سیاست خارجی اتحادیه اروپا منسجم تر خواهد شد. انتظار می‌رود آقای بورل بتواند با در نظر گرفتن خواست اعضای اتحادیه اروپا و منافع آنها شرایط را برای پیشبرد سیاست خارجی اتحادیه اروپا فراهم کند.

این خبری مثبت است، زیرا اتحادیه اروپا با چالش‌های مختلف از جمله گسترش تروریسم، مهاجرت، حملات سایبری و تغییرات آب و هوایی مواجه است و انسجام بیشتر به مقابله موثر با این چالش‌ها کمک خواهد کرد. طی ماه‌های آینده تعامل با آمریکا یکی از چالش‌های مهم اتحادیه اروپا خواهد بود. آقای بورل باید در این حوزه فعالیت بیشتری داشته باشد. وی با سیاست‌‌های ترامپ مخالف است و می‌توان انتظار داشت در آینده تنش در روابط اتحادیه اروپا و آمریکا بیشتر شود. او در سال‌های ۲۰۰۴ تا ۲۰۰۷ رئیس پارلمان اروپا بود و همان‌طور که بیان شد، وی از تجارب کافی برای اجرای نقش جدید خود برخوردار است. البته ایجاد انسجام بیشتر در داخل اتحادیه اروپا کار ساده‌ای نیست، به‌ویژه از این جهت که اخیرا احزاب راست گرای افراطی و پوپولیست‌ها در برخی کشورها قدرت را به دست گرفته‌اند و ناآرامی‌هایی در برخی کشورها علیه سیاست‌های اتحادیه اروپا مشاهده می‌شود. اولین قدم آقای بورل و دیگر مقامات جدید اتحادیه اروپا ایجاد هماهنگی در برنامه‌ها برای پنج سال آینده است.